M005

ﺗﻘﺴﻴﻢﻋﻠﻮﻡﻭﻓﻠﺴﻔﻪ
         ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺴؤﺍﻟﺎﺕ ﺗﻮ ﻋﺰﻳﺰﻡ،ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ، ﻧﺰﺩ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴّﺘﻰ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺣﺎﻝ،ﺩﺭ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻓﮑﺮﺑﺸﺮﻯ، ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻋﻠﻢ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺑﺎ ﺧﻮﺩﺵ،ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻳﺎ ﻣﺎﻭﺭﺍﻯ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭﻣﺎﺩﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ.ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ،ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﺳﺖ که ﻤﺪﺍﻡ ﺑﻄﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻫﺎی ﻮﺍﮊﮔﻮﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ قدم ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﻤﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻣﻴﺒﺮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﻣﺨﺘﺼﺮﻯ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ،ﺗﺎ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻰ ﻳﺎﻓﺘﻢ، ﻳﺎﺩﻯ ﺍﺯ ﻟﺰﻭﻡ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﮑﻨﻢ .  ﺍﮔﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﻣﻴﺴّﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ،ﻃﺒﻌﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺴّﺮ ﻭ ﺁﺳﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻫﺮﮐس ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺩﻳﺪ ﺧﻮﺩ،ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﺑﻘﻮﻝ ﮐﻮﻟﭙﻪ،ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﺯﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻢ ﺍﺯﻃﺮف ﻤﺎﭼﮕﻮنه ﺒﺎﺷﺪ. ﻭﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻔﺎﺕ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻳﻌﻨﻰ ﻫﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﺑﺎﺏ ﻋﻠﻢ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﻣﻰ ﮔﺸﺎﻳﺪ . ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ،ﮐﺎﺭ ﻓﻠﺴفه هاﻯ ﻣﺎﺩﻯ، ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﺍﻫﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ . ﻭﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴفه هاﻯ ﻏﻴﺮﻋﺮﻓﺎﻧﻰ، ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻳﺎ ﺫﻫﻨﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ، ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻔﻮس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ،ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭﻯ ﺍﺯﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ چه ﺮﺍ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎ ﻧﻴﺰ، ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ثباﺗﻰ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮐﻠّﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﻟﺬﺕ ﺟﻮﺋﻰ ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﺩﻧﻴﻮﻯ،ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ . ﺑﻘﻮﻝ ﮐﻮﻟﭙﻪ،ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﮐﺎﺭ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﭘﺪﺭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ،ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺴﻪ ﻗﺴﻤﺖ، ﺟﺪﻝ ﻳﺎ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘیک ﺒﺎﻣﻮﺭ ﺫﻫﻨﻰ ﻭﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻳﺎﻋﻠﻮﻡ ﻭﺍﺧﻠﺎﻕ ﻳﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩ. ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻳﺎ (ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﻟﻄﺒﻴﻌﻪ)،ﻳﺎ ﺑﺤث ﺩﺭ ﻣﻌﻘﻮﻟﺎﺕ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ، ﻭﺍﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺷﻴاء ﺍﺳﺖ . ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ،ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﺯﻣﺎﻥ ها ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ،ﻧﻪ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ،ﺍﺯ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﺧﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﺫﻫﻨﻰ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺭﺍﻣﻮﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﺩﺭﺳﻠﻮﻙ ﻫﻴﭻ ﺟﺪﻝ ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻰ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻮﺳﺎﺋﻄ اﻟﻬﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻴﺴﺖ . ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ،ﺍﺯ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪﻥ ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻬﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ،ﮐﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻋﻴﻦ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭنه اﻳﻨﮑﻪ ﻏﻴﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻋﺮﻓﺎﻯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ چه ﺮﺳﺪ.ﮐﻪ ﺑﻌﺮﻓﺎﻥﺁﻳﻨﺪﻩﻭﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕﺟﺎﻟﺒﺘﺮﺧﻮﺍﻫﺪﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ.     ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ،ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﻃﺒﻴﻌﻰ،ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭﺣﺪﻭﺩ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﻣﻐﺰﻯ،ﻧﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺭﻭﺣﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﺹ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺴﺘﻌﺪﺍﻥ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . ﻭ ﺍﻣﺎ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﺍﺯﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮﺩ،ﺑﺮ ﺧﻠﺎﻑ ﺗﺼﻮﺭ ﻋﺼﻮﺭ ﺑﻌﺪﻯ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻤﻔﻬﻮﻡ ﺍﻣﺮﻭﺯﻯ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺒﻮﺩ.ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻨﻬﻢ ﺑﺎﺯ ﺷﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ.ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺪﻑ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺭﻭﺡ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﺮ ﺭﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﺭﻭﺍﻗﻴّﻮﻥ ﻭ ﺍﭘﻴﮑﻮﺭﻳﺎﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﺧﻴﻠﻰ ﺯﻭﺩ ﺍﻳﻦ تقسیم  ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪ.  ﺍﻣﺎ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﺪﻳﺪﻯ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﺩ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﺍﺭﻭﭘﺎ،ﻭ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﮐﻠﺎﻡ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ.ﻭ ﺑﺎﺯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﺩﻋﺎ ﺭﺍ ﮔﻢ ﮐﺮﺩﻧﺪ،ﻭ ﺑﺠﺎﻯ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻭﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮﺩ ﺑﻤﺤﻤﺪ ﻣﻴﭙﻴﻮﺳﺘﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻣﻘﻠّﺪ ﺍﺭﺳﻄﻮﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺷﺪﻧﺪ.ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﻣﺸّاء ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ،ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﺩﺭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ، ﺭﻭﺵ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﻭ ﺑﻘﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﺷﺎﻣﻞ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺗﻨﺰﻳﻠﻰ ﻋﺮﻓﺎ، ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ،ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺎﺩﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻃﺮﻳﻘﺘﻬﺎ ﺩﺭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩ.  ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﺄﻥ ﻋﻘﻞ،ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﻭ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﮐﻠّﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺑﺨﻠﻖ . ﻭ ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﺭﺍ، ﺩﺭ ﺷﺄﻥ ﺍﺭﺍﺩﻩ  انسان ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺩﻧﻴﺎ ﭘﺮﺳﺘﻰ،ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﻚ،ﻭ یا در شأن ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺗﺴﻠﻴﻢ، ﻳﺎ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﻰ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻥ،ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺟﺴﺘﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻏﺎﻳﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻭ ﻓﻌﻞ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻌﻞ ﺁﺯﺍﺩ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ،ﻭﻧﻴﺰ ﻓﻌﻞ ﺑﻰ ﻓﻌﻠﻰ ﺳﺎﻟﻚ ﺩﺭﺗﺠﺮﻳﺪ ﻭﺳﻠﻮک اﺳﺖ. ﺍﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن اﮔﺮ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺭﻭﺯﻣﺮّﻩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺮﺣله اﻯ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﻈﺮﻯ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷته ﺒﺎﺷﺪ.ﻫﻨﺮﻭ ﻓنّ عملی ﭘﻴﺮوﺍﻥ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﮕﺎﻥ ﺑﺨﻠﻖ،ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯﻯ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻄﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴّﺖ ﺍﺯ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﻘﻮﻝ ﻗﺮﺁﻥ،ﻧﺒﺪّﻝ( ﺳﻴّﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎﺕ).ﻳﺎ ﻏﻔﺮﺍﻥ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ . ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ،ﮐﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﺑﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﻭﻟﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎﻟﺬﺍﺕ ﺭﺍ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ،ﻭ ﺩﻭﻣﻰ را ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺎﻳﺘﻰ ﺩﻳﮕﺮ. ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ.ﺍﻳﻦ(ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﺍﺕ) ﻫﻤﺎﻥ ﺫﺍﺕ ﺫﻫﻨﻰ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺖ.ﻭﻟﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺻﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﺍﺗﻰ ﺍﻟﻬﻰ، ﮐﻪ ﺑﺬﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻋﺎﺩﻯ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ،ﻫﺪﻑ ﻭ ﻧﻔﻌﻰ ﺭﺍ ﻗﺒﻠﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ،ﻭ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺫﻫﻦ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ،ﻭ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﻣﺸﮑﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻓﮑﺮ ﻋﻴﺒﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،که ﺨﻮﺩ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻫﺪﻓش ﺮﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﺪ.ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﺎﻫﺮﮔﺎه ﺘﻔﮑّﺮ ﻭ ﺗﻌﻘّﻠﻰ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ،ﺍﻭﻝ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﻴﻢ.ﻟﺬﺍ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺟﺰ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭﮐﻤﻚ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻫﺪﻓﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﻗﺼﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺑﺨﺪﺍ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺑﺎﻓﻌﺎﻝ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻭ ﻋﺎﺩﻯ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﺑﺨﺪﻣﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ .  ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺭﺳﻄﻮ،ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﺴﻪ ﻗﺴﻤت کرﺩﻧﺪ . ﻃﺒﻴﻌﻴّﺎﺕ ﻳﺎﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻤﻰ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﻳﺎ ﻣﺠﺮّﺩﺍﺕ ﻋﺪﺩﻯ، ﻭ ﺳﻮﻡ ﺍﻟﺎﻫﻴّﺎﺕ ﭼﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ.ﮐﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺷﻨﻴﺪﻧﻴﻬﺎﻯ ﺍﺯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻗﺒﻠﻰ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭﻳﺎ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﺮﺍ ﺧﺪﺍﺷﻨﺎﺳﻰ ﮔﻔته اﻧﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﻨﺰﻳﻠﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﮑﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻧﻪ ﻓﻠﺴفه ها ﻭ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﺷﺨﺼﻰ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺍﻗﺘﺒﺎس ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ. ﺩﺭﺗﺤﻠﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ، ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻤﺘﺤﺮﻙ ﻣﺤﺴﻮس  ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﺳﺖ.ﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﻴﺨﻮﺍﻧﺪ، ﭼﻮﻥ ﺍﺷﻴاء ﻣﺎﺩﻯ ﻭﻋﻠﻤﻰ،ﮐﻪ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﺣﺴّﻰ ﻭﻟﻰﻏﻴﺮﻣﺘﺤﺮﻙ می ﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ،ﻭ ﻋﻠﻢ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ . ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻤﺘﺤﺮﻙ،ﻭ ﻧﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮس ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﺁﻧﺮﺍ (ﺍﻟﻤﻮﺟﻮﺩ ﻣﻦ ﺣﻴث ﻫﻮ ﻣﻮﺟﻮﺩ) ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎﻭﺭاء ﺍﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﻳﺎ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﺳﺖ. ﻭﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺑﻤﺎﻫﻴّﺎﺕ ﺭﻭﺣﻰ ثاﺑﺖ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ . ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ثاﺑﺘﻬﺎ، ﻫﻤﺎﻥ ﺫﻫﻨﻰ ﻫﺎﻯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎ ﻭ ﺳﻤﺒﻮﻟﻬﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ . ﻭﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﺋﻂ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺏّ ﺍﻟﻔﺼﻠﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺑﺮﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻗﺎﺋﻢ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻠﻮﻙ بشر ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﺳﺖ،ﻭﻣﻮﺿﻮﻉ ﺁﻦ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺍﻣﻮﺭ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻰ ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻳّﺖ ﺁﻥ،ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ .      ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﮑﺮﺩ،ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺁﻟﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺍﻭﺭﮔﺎﻧﻮﻥ ﻭﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﺭﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﺍﻧﺴﺖ.ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ(ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻠﻢ) ﺩﺍﻧﺴﺖ،ﻧﻪ ﻣﺎﺩﻩ ﻋﻠﻢ.ﻳﻌﻨﻰ ﮐﻠﻴّﺎﺕ ﻳﻚ ﻋﻠﻢ ﻧﻪ ﺟﺰﺋﻴّﺎت ﺁﻥ . ﻟﺬﺍ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺭﺳﻄﻮ،ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻮﺩ.ﻳﺎ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻔﮑّﺮ ﺩﻗﻴﻖ .ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻔﮑّﺮ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﺗﻔﮑّﺮ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ،ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﺮعتی ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺻﻮﺭﺕ می گیرﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﻟﺎﺯﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﻣﺪﺑّﺮﺍﻥ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﺭﺳﻄﻮ،ﺑﻠﮑﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻨﻄﻖ ﺭبّ ﻘﺎﺋﻢ ﻭربّ  ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮ رحمان ، ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻤﻰ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﮐﺎﺭ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ .  ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺷﺪ.ﺩﺭﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺸّاء ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻟﮑﻨﺪﻯ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ،ﻭﻯ ﻋﻠﻮﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺴﻪ ﻃﺒﻘﻪ،ﺍﻭﻝ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺍﻯ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻙ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﻧﺴﺖ.ﻭ ﺩﻭﻡ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺯﻳﺮﻳﻦ ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﺩﺭ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ.ﻭ ﺳﻮﻡ ﻋﻠﻢ ﺭﺑﻮﺑﻰ،ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭﻯ ﺑﺎﺯ ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤث ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﻚ،ﺑﺎ ﺗﻨﺰﻳﻠﺎﺕ ﻭﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩه اﺳﺖ . ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﺣﺴّﻰ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻫﻴﻮﻟﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﻮﻟﺎ ﻭﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﻮﺩه اﻧﺪ. ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺁﻥ ﻋﻠﻢ،ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﺍﻭﻟﻴّﻪ ﻭ ثاﻧﻮﻳﻪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﺍﮔﺮ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺑﮑﻠّﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻤﺎﺩﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻠّﻴﺎﺕ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﺍﺑﺪﺍﻋﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩ،ﮐﻪ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ،ﺑﺎﺯ ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﻟﺄﺻﻞ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻟﮑﻨﺪﻯ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﻭﻝ ﺍﺯ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﺭﺍ ﻋﻠﻮﻡﻃﺒﻴﻌﻰ،ﻭﮔﺮﻭﻩﺩﻭﻡﺭﺍﻋﻠﻮﻡﺍﻟﻬﻰﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﺳﺖ .    ﺳﭙس ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻣﻌﻠّﻢ ﺷﺎﻧﻰ ﻣﺘﻮﻓﻰ 950 ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩ. ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮﻯ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺪﻧﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩ . ﻭﻯ ﺩﺭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺍﻟﺘﻨﺒﻴﻪ ﻋﻠﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻟﻤﺎﺩﻩ ، ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮﻯ،ﭼﻪ ﺫﻫﻨﻰ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ،ﻭ ﭼﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭﺗﻨﺰﻳﻞ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺭﺍ،ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻋﻠﻢ،ﺍﻟﺘﻌﺎﻟﻴﻢ ﻳﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺴﻰ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻰ،ﻭﻧﻴﺰ ﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻳﺎ ﮐﺴﺒﻰ ﺗﺠﺮﺑﻰ،ﻭ ﻋﻠﻢ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﻳﻌﻨﻰ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ، ﻭﺗﻨﺰﻳﻞ ﺫﻫﻨﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ.ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻣﻮﺯﺵ ﻭﮐﺴﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﻫﻢ ﺍﮔﺮ ﺑﺂﻣﻮﺯﺵ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺘﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭﺁﻣﻮﺯﺵ ﺩﻳﺪﻥ،ﻭﺁﻣﻮﺯﺵ ﺩﻳﻦ ﻣﺎﺩﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﻰﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﻓﻮﺭﻯ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ.ﺍﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺪﻧﻰ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻳﮑﻰ ﻋﻠﻢ ﺃﻓﻌﺎﻝ ﺟﻤﻴﻠﻪ، ﻭﺍﺧﻠﺎﻕ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺟﻤﻴﻠﻪ، ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺻﻨﻌﺖ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺯﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﻭﻡ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁثاﺭﺍﻣﻮﺭ ﺯﻳﺒﺎ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺍﺳﺖ.ﺗﻔﺎﻭﺕ ﮐﺎﺭ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻧﺴﺒﺖ به اﻟﮑﻨﺪﻯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺍﺳﺖ . ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻟﮑﻨﺪﻯ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ ﺭﺍ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﻭﻟﻰ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻫﺮﺩﻭﻗﺴﻤﺖﻧﻈﺮﻯﻭﻋﻤﻠﻰﺭﺍﺗﻔﮑﻴﻚﺑﻴﺸﺘﺮﻧﻤﻮﺩ.      ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ،ﺩﺭ ﻧﻴﻤﻪ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻫﺠﺮﻯ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻧﺪ، ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﺪﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻈﺮﻯ ﻭ ﻋﻤﻠﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ. ﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﻠﻰ ﺭﺍ ﻳﮑﺠﺎ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻣﻴﺂﻭﺭﻧﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﻤﻞ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ.ﻭ ﺿﻤﻨﺎ ﺩﻭ ﻗﺴﻤﺖ،ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺒﻮﻯ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﺩ،ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻌﻠﻮﻡ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺍﻓﺰﻭﺩﻧﺪ. ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﭼﻬﺎﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ . ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺴﺎﺏ ﻭﻫﻨﺪﺳﻪ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ.ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻄﻘﻴّﺎﺕ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﻭ ﺟﺪﻝ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ.ﻭ ﻧﻴﺰﻃﺒﻴﻌﻴّﺎﺕ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎﺩئ  ﺟﺴﻤﺎﻧی ﻮﻋﻠﻢ ﺍﻟﺴﻤاء ﻭ ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻢ ﮐﻮﻥ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻋﻠﻢ ﻫﻮﺍﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺪﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﮔﻴﺎﻩ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺟﺎﻧﻮﺭ ﺷﻨﺎﺳﻰ.ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮه ﻨﻴﺰﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴّﺎﺕ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺍﻟﻤﻠﺎﺋﮑﻪ،ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻨﻔس ﻮﻋﻠﻢ ﺳﻴﺎﺳت ﻨﺒﻮﻳّﻪ ﺧﺎﺹ ﻭﻋﺎﻡ،ﻭﻫﻤﺎﻥ ﺳﻠﻮک اﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ.ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻤﻌﺎﺩ،ﮐﻪ ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺃﻫﻞ ﺻﻔﺎ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻭﺳﺎﻟک ﺒﻮﺩﻧﺪ.

 ﺍﻣﺎ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﻣﺘﻮﻓﻰ 1087 ﻡ ﺑﺎﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻰ ﺭﺍ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ . ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻈﺮﻯ،ﻳﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ  (ﺍﻣﻮﺭ ﻓﻰ ﺫﺍﺗﻬﺎ). ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﻤﻠﻰ ﺩﺭ (ﻏﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻓﻌﻞ) . ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ،ﮐﻪ ﻳﺎ ﺃﺷﻴاء ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ،ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺎﻧﻴﺴﺖ.ﻭﺩﻳﮕﺮﺍﺷﻴﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻭﻟﻰ ﺭﺍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮﻯ،ﻭ ﺩﻭﻣﻰ ﺭﺍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻤﻠﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪ.ﺍﻭﻟﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﻔس ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺁﻣﻮﺯﺵ، ﻭﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻔس ﻭﺭﻭﺍﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ . ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﻭﻗﺘﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﺎ ﻧﻔس ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﺷﺪ .  ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺑﺤث ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﻣﺎﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻭﺭﺍﻩ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻭﺭ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭﺑﺘﺨﺼّﺺ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻭﺩﻧﻴﺎﺋﻰ ﺗﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ . ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻰﺍﮔﺮﻫﻢ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﻣﻮﺭﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ،ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﻧﻴﺎﺯﺑﺘﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ، ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻯ (ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﻭ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ) ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﮐﻪ ﺩﺭﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﺑﻮﺩﻥ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻰ ﻓﮑﺮ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ،ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﺪﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﻘﺼﺪ ﺟﺴﺘﻦ ﺧﺪﺍ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﻄﺎلعه ﻤﻴﮑﻨﺪ. ﻟﺬﺍ ﺭﺍﻩ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﻭﻝ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﺑﻌﺪ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻮﻡ،ﺑﺮﺣﺴﺐﻫﺮﺻﻠﺎﺡﺩﻳﺪﻯﮐﻪﺧﻮﺍﻫﻴﻢﺩﺍﺷﺖ.       ﺍﻣﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻭ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ. ﻏﺰّﺍﻟﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺸﺶ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻏﺮﺽ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ.

۱ - (ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ)ﮐﻪ ﺭﺑﻂ ﻣثبت  ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻰ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺃﻣﺮﻯ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﮐﺮﺩ.

۲ - (ﻣﻨﻄﻘﻴّﺎﺕ)ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﮐﺎﺭﻯ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﻭﺧﻮﺩ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ،که اﺯ ﺩﻟﺎﺋﻞ ﻭﻗﻴﺎس ﻭﺷﺮﺍﻳﻂ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

 ۳ - (ﻃﺒﻴﻌﻴّﺎﺕ) ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﻭﻣﺎﺩﻩ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﻭﻣﻮﺍﺩ ﻋﻀﻮﻯ،ﭼﻮﻥ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﻭ ﻧﺒﺎﺕ.ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻋﻠﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ.

۴ - (ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ)ﮐﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻣﻐﺎﻟطه های  ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ( ﺷﺮﻭﻁ ﻣﻨﻄﻘﻰ)ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ، ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺪﻫﻨﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭﺗﻨﺰﻳﻞ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﻳﺎ ﺣﺴﻴّﺎﺕ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺳﺖ.ﻏﺰﺍﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﻣﻐﺎﻟﻄﺎﺕ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺭﺍ،ﮐﻪ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻭﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ باعث ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ،به ﺒﻴﺴﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ،ﮐﻪ ﺳﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻥ، ﻗﺎﺑﻞ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺩﺍﻧﺴﺖ.ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﻠﺎﻣی وﺳﻠﻮﻙ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﻋَﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺳﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﺘﮑﻔﻴﺮ ﺩﺍﻧﺴﺖ،ﻳﮑﻰ ﻗﻮﻟﻰ ﮐﻪ ﮔﻔته اﻧﺪ،ﻣﻌﺎﺩ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﺩﺭﮐﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﺍﺳت نه ﺪﺭ ﺟﺴﻢ. ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﮐﻠّﻴّﺎت ﺒﺎ ﺧﺒﺮ ﺍﺳته ﻨﻪ از ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ. ﻭ ﺳﻮﻡ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﺃﺯﻟﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺃﺻﻞ ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺠﺮﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﻗﺮﺁﻧﻰ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪﻫﻢ.ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺩ ﺟﺴﻢ ﺑﻤﻠﮑﻮﺕ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭﻟﻰ ﻣﻌﺎﺩ ﻭ ﻋﻮﺩ ﻣﺠﺪﺩ ﺑﺪﻧﻴﺎ،ﺑﺼﻮﺭﺕ ﮐﺎﺭﻣﺎ،ﻭﺗﻮﻟﺪ ﻣﺠﺪﺩ ﻭﺑﺎ ﺻﻮﺭﺗﻰ ﺩﻳﮕﺮ،ﻧﻴﺰ ﻫم ﺠﺴﻢ ﻭ ﻫﻢ ﺭﻭﺡ ﺑﻤﺠﺎﺯﺍﺕ ﻭ ﻳﺎ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ. ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻋﻠﻢ ﮐﻠّﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻋﻈﻴﻢ،ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﻭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻭﺳﺎﺋﻂ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ . ﻳﻌﻨﻰ ﻫﺮچه ﺮﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ،ﻣﻮﺭﺩ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻭﺣﺪت ﻮﺟﻮﺩ ﻫﺴﺖ،ﻭﻟﻰ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﻧﻪ. ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﮐﻠّﻰ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻬﺎﻯ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻭﻫﻨﻮﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺩﻧﻴﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﮑﺮﺩه اﻧﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﻫﻢ ﺑﻤﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻟﻬﻰ،ﺩﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺮﺍﺕ ﻫﺴﺘﻰ، ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ .(ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺃﺯﻟﻰ)ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ،ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﻧﺪ. ﻭ ﺩﻭﻡ(ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻮﻋﻰ) ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ،ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ . ﻭ(ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﻮﻡ ﻓﺮﺩﻯ)ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺎﻟﻚ(ﺑﺪﺍﻯ ﺍﻟﻬﻰ)ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﻭ ﺍلاّ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﺮﺩﻯ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ،ﻭ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﺤﻈﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ . ﭘس ﻫﻢ ﻋﻠﻢ ﮐﻠّﻰ ﻭ ﻫﻢ ﻋﻠﻢ ﺟﺰﺋﻰ،ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺃﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺎ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻗﺎﺋﻢ . ﺍﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺪﻣﺖ ﺩﻧﻴﺎ،ﺍﮔﺮ ﺻﻴﺮﻭﺭﺕ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮﺳﺮ ﻗﺪﻣﺖ ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ،ﺑﺪﻋﻮﺍﻯ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﺪﻫﻴﻢ . ﻭﻟﻰ ﺑﺪﻳﻬﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻋﻮﺽ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭﺍﺯ ﺍﺯﻝ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ،ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺑﻌﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺷﺒﻪ ﻋﺪﻡ،ﻭ ﺳﭙس ﺩﺭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﺪﻭﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺒﻰ ﺗﺮ ﺗﺤﺖ ﺃثیرﻯ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ،ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻋﻰ،ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻇﻬﻮﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﺸﺮﻯ ﻧﻴﺎﻓته اﻧﺪ،ﻭ ﺟﻤﻌﺎ ﺩﺭ ﻓﻮﻕ ﻋﺮﺵ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﮕﺮ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺧﻮﺩﺵ ﺳﺮ ﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺃﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺩﺭ ﻓﻮﻕ ﻋﺮﺵ،ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺑﺮ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭﻃﻮﺭﻯ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﺗﺄثیر ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ، ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﺃﺑﺪﻯ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﻋﺮﺵ ﻳﺎ ﺭﺏّ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﺑﻘﻮﻝ ﻗﺮﺁﻥ،ﮐﻪ ﺭﺏّ ﺭﺣماﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺸﺮﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﻓﻌﻠﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻃﻮﺭﻯ ﺑﻐﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺃﺯﻝ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ. ﮐﻪ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻭ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﻮﺍﻋﺒﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.ﻟﺬﺍ ﺑﺸﺮ ﺍﻟﺂﻥ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮﺍﺕ ﻗﺎﺋم ﻮ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺭبّ اﻟﻌﺮﺵ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ. ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﻭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻌﺪﻯ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﺯﻟﻰ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺤﻘّﻖ ﻳﺎﺑﺪ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺟﺰﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻠﻬﺎﻯ ﮐﻠّﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ،ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺧﻮﺩ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﻣﻨﻈّﻢ ﺷﺪﻩ،ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻤﻘﺼﻮﺩ ﺃﺯﻟﻰ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺍﻋﺠﺎﺯﻯ،ﻓﻘﻂ ﺩﺭﺷﺄﻥ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﻮﻟﺎ ﻋﻠﻰّ،ﭘس ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺷﺪ . در هر حال أصل وحدت تمام هستی در خداوند را نباید فراموش کرد و تقسیم بندی ها بخاطر عقل ضعیف نوع بشری است. ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﻧﻮﻋﻰ، ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ،ﻭ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻧﻰ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦﻏﺎﻳﺎت ﻮﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﺃﺯﻝ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪه ﻮﺑﻨﺎﻡ(ﻋﻠﻢ ﺃﺯﻟﻰ ﺍﻟﻬﻰ)ﺍﺳﺖ ﻭﭼﻪ ﺩﺭ ﮐﻠﻴﻪ ﻟﺤﻈﺎﺕ ﺃﺯﻟﻰ ﻭ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ،ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﺤﻈﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.

۵  - ﻏﺰّﺍﻟﻰ(ﺳﻴﺎﺳﻴّﺎﺕ)ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﮔﻔﺘﻪ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺃﻧﺒاء ﺳﻠﻒ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺵ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺮﺩﺩ ﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ،ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻴّﻮﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﭼﻮﻥ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﺑﺎﺷﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺯﻣﺎﻥ،ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺭﺍﻳﺞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺍﺳﺖ.ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ،ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﺻﻞ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.

۶ –(ﺍﺧﻠﺎﻗﻴّﺎﺕ)ﻏﺰّﺍﻟﻰ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺻﻔﺎﺕ ﻧﻔس ﻭ ﻧﻮﻉ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻭﺭﺍﻩ ﻣﻌﺎﻟجه ﺒﺮﺍﻯ ﺭﻳﺎﺿت ﻮ ﺗﺰکیه گفته ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﺻﻮﻓﻴّﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ. ﻭﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ (ﺫﺍﮐﺮﺍﻥ) ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﻔس ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺭﺍ ﺍﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮﺩه اﻧﺪ،ﻭ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺣﺪث ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺁﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩه اﻧﺪ . ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﻟﻔﻈﻰ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻭ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ.ﻭﻧﻤﻮنه هاﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﺯﻳﺎﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻳﻌﻨﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺎ ﺍﻗﺘﺒﺎس ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻗﺘﺒﺎس ﺩﻟﺎﺋﻠﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﮑﻨﻴﻚ ﻭﻓﻴﺰﻳﻚ، ﺑﻨﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺍﻣّﺎﺭﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ.ﺑﺎﺯ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ. ﺿﻤﻨﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺰﺍﻟﻰ ﮐﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ،ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻞ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻧﻴﻮﻯ. ﺯﻳﺮﺍ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺕ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻋﻠﻮﻡ، ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺭﺯﺵ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﺃثر ﻗﻬﻘﺮﺍﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﻏﺰﺍﻟﻰ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ،ﺭﻭﺵ ﺻﻮﻓﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻭ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ،ﻭ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺸاء،ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﭼﻪ ﺷﻴﻌﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﻨّﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺑﺎﻃﻨﻴّﻪ، ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻰ ﻭﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﻯ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﻏﺰﺍﻟﻰ ﻣﻰ ﺍﻓﺰﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﻭﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨﻮﺍﺹ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻟﻬﻰ، ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﻭﺷﻬﻮﺩ ﻣﺮﺍﺗب اﻟﻬﻰ،ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺸﺮ. ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻏﺰﺍﻟﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻃﻠﺎﻋﻰ ﻳﺎ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ.ﻭﻯ ﺭﻭش ﺼﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺧﺎص ﺃﻫﻞ ﻣﮑﺎﺷﻔﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﮔﻔته اﺳﺖ.

       ﺍﻣﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻮﻡ ﺩﺭﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﺑﺸﺮ،ﺑﺎ ﺩﮐﺎﺭﺗﻴﺴﻢ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﮐﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﭼﻮﻥﺷﺎخه ﺩﺭﺧﺘﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ،ﮐﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺎﻣﺮﺋﻰ ﺁﻥ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺗﻨﻪ ﺁﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭ ﺷﺎﺧﻬﺎﻯ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻤﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒّﻰ ﻭ ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﻚ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﺄﺧﻠﺎقی و ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩ. ﻭلی ﺮﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻟﺪﻧّی ﻴﺎ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋی ﺒﺮﺗﺮﺍﺳﺖ.  ﻭﻟﻰ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻫﮕﻞ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﮐﻮﻟﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻗﺴﻤت اﺳﺖ. نخست ﻣﻨﻄﻖ ﻳﺎ ﻋﻠم اﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ ﻭﺷﻨﺎﺧت ﺨﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ.ﻭ ﺩﻭﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻃﺒﻴﻌﻰ،ﻳﺎ ﻋﻠﻢ ﺍﻳﺪﻩ(ﮐﻠّﻰ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ)ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺳﻮﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﻭﺡ،ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻳﺪﻩ(ﮐﻠّﻰ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ)ﺑﺨﻮﻳﺸﺘﻦ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺧﻠﻂ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﻧﻈﺮ ﻫﮕﻞ ﺭﺍ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪﻫﻢ.ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻣﺘﻔﮑﺮﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺫﻫﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻣﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻯ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﺍﻃﻠﺎﻋﺎﺕ ﺣﺴّﻰ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻴﺮﺳﺪ . ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺣﺴّﻰ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻤﻌﺮﻓﺖ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻨﺘﺰ ﺳﺎﺯﻯ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩ ﺗﺰ ﻭ ﺁﻧﺘﻰ ﺗﺰ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﮕﻞ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻳﺪﺁﻟﻴﺴﺖ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻧﻈﺮ ﺍﻭﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ.ﮔﺮچه ﺨﻮﺩ ﭼﻨﻴن اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﺪﺍﺷته اﺳﺖ. ﮐﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.ﺳﭙس ﺩﺭﺑﺎﺯﮔﺸﺖ بخلق ﺑﺘﺤﻘﻴﻖ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ.ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻯ ﻟﺪﻧّﻰ ﺧﻮﺩ،ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺁﻣﺎﺩﮔﻰ ﺫﻫﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻓﻬﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﻋﻘﻠﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ،ﻭ ﻋﻠّﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﺠﻴﺐ ﻓﮑﺮ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﻮﺟّﻬﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻫﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻐﺰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ،ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻐﺰ ﻭ ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﺎﺩﻩ،ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﺧﺎﺹ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ،ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﮐﻨﺪ، ﻭﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﻧﻴﺰ ﺑﺨﻮﺩﺵ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻔﻬﻤﺪ،ﺍﺻﻮﻟﺎ ﺣﺮﻑ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ.ﺗﺎ ﮐﻮﺭ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻴﻨﺎ ﮐﻨﺪ،ﻳﺎ ﻣﺮﺩه اﻯ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪﺧﻮﺩﺭﺍﺯﻧﺪﻩﻧﻤﺎﻳﺪ.     ﺩﺭ ﺫﮐﺮ ﻫﮕﻞ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ ﺍﻭ،ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻋﻘﻞ ( ﺟﺰﺋﻰ)،ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﺰﺩ ﻫﮕﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻘﻞ،ﺑﮑﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻘﻠﻰ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺫﺍﺗﻴّﺎﺕ ﻋﻘﻞ ﻳﺎ (ﻓﻰ ﺫﺍﺗﻬﺎ ﻟﺬﺍﺗﻬﺎ) ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭﻋﻘﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﺍثرﻯ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﻧﻴﺴﺖ. ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ،ﻓﻰ ﺫﺍﺗﻬﺎ ﻭﺑﺬﺍﺗﻬﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ،ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺩﺍﺧﻠﻰ ﺧﻮﺩ ﻋﻘﻞ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻠﻰ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺧﻴﻠﻰ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺷﮑﺎﻟﺎﺗﻰ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﺍﻭﻟﺎ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﻧﺸﺪﻩ،ﭼﻄﻮﺭ ﻳﻚ ﻋﻘﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﻭ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﻨﺪ. ﺟﺰﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﻠّﻰ آن ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺭﺯﻭﺋﻰ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻃﺮﺩ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻣﻴﺴّﺮ ﺍﺳﺖ.ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﻗﺎﺋﻢ،ﺫﻫﻨﻰ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ،ﺑﻴﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻠّﻰ،ﻭ ﺧﺎﻟﺺ ﻭ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ. ﺑﺎﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣثلا بتوﺍﻧﺪ ﺑﻄﺮﺯ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩﺵ، ﻭﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﺪ. ﺿﻤﻨﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ،ﺍﻣﺮﻯ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺍﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺭﻭﺡ ﺑﺮﺗﺮ ﺩﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻧﻔس ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﮐﻨﺪ.ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺍﻟﺂﻥ ﻧﻔس ﺑﺠﺴﻢ ﺧﻮﺩﺵ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ . ﻭ ﻣثل ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﺴﻢ ﻣﺎ ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﺪﻳﮕﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻧﻔس ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻨﻴﻦ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺍﺯ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻧﻔس ﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ،ﻭ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﻓﻨﺎ ﻳﺎ ﻣﺮﮒ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ،ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﻭ ﺭﻭﺡ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺷﺪﻩ ﺷﺎﻫﺪ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮﺩ،ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻣﺮﺩه اﻯ ﻧﻈﺎﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ.ﻭﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ(ﺭﻭﺡ)ﺟﺎﻯ(ﻧﻔس) ﺣﻴﻮﺍنی ﻨﺸﺴته اﺳﺖ.ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻰ ﻣﺸﮑل ﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﻨﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎه ﺒﻨﺎﻡ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ،ﻭﻧﺎﻇﺮﺑﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺧﻮﺩ،ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎﻣﻮﺭﻯ ﭼﻮﻥ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻭ ﺫﺍﺗﻴّﺎﺕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ . ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ ﻫﮕﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﺟﺰئی ﻤﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻫﮕﻞ ﻳﻚ ﺍﻳﺪﺁﻟﻴﺴﺖ ﺫﻫنی گرﺍ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺧﻄﺎﺋﻰ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮ ﮐﺮﺩﻩ. ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ . ﮐﻪ ﺣﻠﺎﻝ ﺯﺍﺩﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻭﻟﺎﺩﺵ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﭼﻪ ﺣﺮﺍﻡ ﺯﺍﺩﻩ ﻫﺎئی ﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﮕﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠﻰ ﺍﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ،ﭘس ﻫﮕﻞ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﻚ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﻋﺠﻴﺐ ﻭﻣﻘﺘﺪﺭﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳت ﻮلی ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ .

    ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ،ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺷﺎﺧﻪ ﺩﻭﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ،ﻳﻌﻨﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﻭ، ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺃﻣﺮﻯ،ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻞ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻘﻞ ﺿﺪ ﺧﻮﺩ را ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﻭﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﺗﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﮔﺮﺩﺩ. ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ،ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﻨﻢ . ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﺁﺗﺶ ﻣﻴﺰﻧﺪ،ﻭ ﺑﺎﻋﻤﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺘﻌﺎﻟﻰ ﻭﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ، ﺩﺳﺖ ﺑﺘﻨﺰﻳﻞ ﻭ ﺑﻤﺎﺩﻩ ﻓﺮﻭﺭﻓﺘﻦ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ.ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﺁﻧﺘﻰ ﺗﺰ ﺷﺪﻥ،ﻳﺎ ﺿﺪ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺳﺖ . ﻣﺘﺄﺳّﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻳﻚ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺠﺎﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺭﻓﺘﻦ ﭘﻴﺶ ﺧﺪﺍ،ﺑﻤﺎﺩﻩ ﻓﺮﻭ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺭﺳﻴﺪ، ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﮔﻔﺖ ﺑﮑﻨﺪ،ﻭ ﺑﺎ ﻋﻘﻠﻰ ﻟﺪﻧّﻰ ﻭ ﮐﻠّﻰ ﺷﺪﻩ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻤﺎﺩﻩ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ،ﺗﺎ ﻫﺮ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻰ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﺑﮑﻨﺪ.ﻭ ﺑﻔﻬﻢ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ(ﮐﻤﺎ ﻫﻰ)ﺑﺮﺳﺪ.ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ،ﻭ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﺭﻯ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩه ﺒﺎﺷﺪ.ﻭ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ.ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﻭ ﺳﻤﭙﺎﺗﻰ،ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﻳﻚ ﻣﺒﺪﺃ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﺎﮔﺮﺩﺵ ﺑﺎﺯ ﺑﺒﺎﻟﺎﺗﺮ ﺑﺮﻭﻧﺪ.

ﺍﻣﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮﻡ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ،ﻭﻗﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ( ﺟﺰﺋﻰ) ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎﺩﻩ،ﺩﻭ ﺑﺎﺭﻩ ﻭﺍﺭﺩ ﻟﺎﻙ ﺫﻫﻨﻰ ﻭﻣﻨﻄﻖ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﮔﻰ ﻣﺎﺩﻩ ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ . ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﮕﻞ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ،ﺗﺼﻮﺭﺍت کلّی ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻳﺎ ثاﻧﻮﻳّﻪ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻳّﺎﺕ،ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣسّ ﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺗﻮﺟّﻪ ﺍﺭﺍﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ،ﻭ ﺑﺮﻭﺩ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﻌﻤﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮﺩﺳﺮﺍﻧﻪ ﺗﺮ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﻭ ﺗﺨﻴّﻞ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ،ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺍﺳﺎس ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺑﺮ ﺍﺻﻮﻝ ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮﺩ،ﺑﺮﺍﻯ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﺪ. ﻭ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﮔﻰ ﻣﺎﺩﻩ ﺧﻠﺎﺹ ﺷﺪﻥ ﺍﻭ،ﻳﻌﻨﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺗﺨﻴّﻠﺎﺕ ﺷﺪﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍلاّ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﻫﮕﻞ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻳّﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﺑﺪ. ﻓﻨﺎﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ، ﻋﻤﻠﺎ ﻃﺮﺩ ﺟﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﻟﺎﺯﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻟﻰ ﺳﺎﻟک ﺘﺼﻮﺭﺍﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻳّﺎت ﺒﺎ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺧﺎﻟﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﺗﺎﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﺷﻮﺩ. ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﻴّﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﻗﺎﺋﻢ ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻗﻮس ﻧﺰﻭﻝ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ، ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﻮﺩ ﺻﻌﻮﺩﻯ ﻭ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﻮسﻧﺰﻭﻝ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺍﺻﻞ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ، ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﻠّﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﺫﻫﻦ،ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺎﺩﻯ،ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﻭ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻭ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﺪ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎﺭﺍ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﻋﺎﺭﻑ  ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻫﮕﻞ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﭘﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻯ ﻭ ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺟﺴﺘﻦ ﺭﺍ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﻨﺪ.ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﮑّﺮﺍﻥﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﻟﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻌﻘﻞ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ.  ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺍﺳﻴﺮ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻭﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻟﺬﺍ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻳﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻟﻤﻌﺮﻓﻪ،ﻭﮐﻴﻔﻴّﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﺍﮔﺮ ﻣﻴﺴّﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻴﮑﻨﻢ ﮐﺎﺭ ﻣﺘﻔﮑّﺮﺍﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ،ﺑﺸﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ،که هم ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩش ﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻓﻮﻕﺑﺸﺮﻯﺩﺍﺭﺩ.      ﻣﻴﺒﻴﻨﻰ ﻋﺰﻳﺰﻡ،ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﮔﻔﺘﻪ،ﭼﻮﻥ ﻓﮑﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﭘس ﻫﺴﺘﻢ، ﻭﻫﮕﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﭼﻮﻥ ﻋﻘﻞ ﺩﺍﺭﻡ ﭘس ﻫﺴﺘﻢ.ﻭﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﻴﺴﺖ. ﻭﺍﻟﺤﻖ ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺫﻫﻨﻰ ﺯﺑﺮﺩﺳﺘﻰ ﺍﺳﺖ . ﺍﻣﺎ ﭼﻮﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ، ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺽ ﺭﺍ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﻧﺒﻮﺩﻩ.ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎﻫﻢ ﺍﮔﺮ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺭﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺷﻮﻳﻢ،ﺍﺯﻫﮕﻞ ﻭ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺭﻓﺖ.ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺣﻴﺮﺕ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺫﻫﻦ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﺍﺳﺖ . ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﻳﺎ ﻋﻘﻞ ﺩﺍﺭﻡ،ﺍﺯ ﮐﺪﺍﻡ ﻃﺒﻘﻪ ﻭﻧﻮﻉ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻫﻢ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣثلا ﻣﻮﺭچه عقلی ﻣﻮﺭچه گاﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭﻓﮑﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﭘس ﺨﻮﺩﺵ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻭﻟﻰ ﻣﻮﺭﭼﻪ است . ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ ﻣﻮﺭﭼﻪ ﻣﻮﺭﭼﮕﺎﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺍﺭﺩ.ﻣﮕﺮ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ.ﭼﻮﻥ ﻣثلا ﺧﺮ ﮐﻪ ﺧﺮﺍﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺗﻌﻘّﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﭘسعاقل ﻫﺴﺖ. ﻭﻟﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ نیست ﮐﻪ ﺧﺮ است.ﻭ ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ،ﮐﻪ ﺧﺮ ﺩﺭﺧﻮﺩ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭﻙ ﮐﻨﺪ،ﻗﻄﻌﺎ ﻧﺰﺩ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﻣﻰ ﺭﻓت ﻮﺭﻓﺘﺎﺭﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻴﮑﺮﺩ. ﻭﭼﻮﻥ ﺳﮓ ﺃﻫﻞ ﮐﻬﻒ، ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ.ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻣثال ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﺗﻌﺠّﺐ ﻧﮑﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﮑّﺮ ﻭ ﺗﻌﻘّﻞ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ،ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ. ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻭ ﺍلاّ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﺸﺮ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺗﻌﻘّﻞ ﮐﺮﺩﻩ،ﻭ ﻧﺘﻴجه اﻯ ﻫﻢ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ،ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﺎﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﭼﻮﻥ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺁﺩﻡ ﻧﻤﺎ،ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﻭﻟﻰ ﻋﺠﻴﺐ ﺗﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ، ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻗّﺖ ﻭﺗﺄﻣّﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﮑﻨﻰ، ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻘل ﺠﺰﺋﻰ ﺩﺍﺭﺩ،ﻭﻟﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ،ﺣﺮﻓﻬﺎﻯ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻰ ﺯﻧﻨﺪ.ﻭ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺣسّ ﻓﻄﺮﻯ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﻟﺶ ﻣﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ.ﻭﻣﻰ ﭘﺮﺳﺪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ﺍﺳﺖ؟ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﺩ. ﻣﻦ ﻫﻢ ﺍﻭﻝ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ، ﻭﻟﻰ ﭘﻴﺮﻯ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ،ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺗﻮ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﺟﺰﺋﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭﻭﺟﻮﺩﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﻟﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ.ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻰ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻯ،ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻋﺎﻟﻴﺘﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻰ،ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﺭﺍ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﻦ.ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﮑﻦ ﻭ ﺑﺨﺪﺍ ﺑﺮس ﻮﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﻋﻘﻞ ﺑﺮﺗﺮ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ،ﻭﺣﺘﻰ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺗﺮ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻡ ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﮐﺮﺩﻡ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻡ . ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﺭﻑ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺻﻮﺭت ﺒﺸﺮﻯ،ﻭ ﺑﺎﻃﻨﻰ ﻟﺪﻧّﻰ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻳﻚ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ.ﻣﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﻋﻤﻴﻖ ﻭ ﭘﺨﺘﻪ ﻭﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﻣﻴﻴﺂﺑﺪ ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ،ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻠﺎﺋکه اﻯ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺸﺮﻯ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﺪ . ﻟﺬﺍ ﻣؤﺩﺏ ﻭ ﺻﺒﻮﺭ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻋﻤﻴﻖ ﺍﻟﻔﮑﺮ ﻭ ﺳﺮﻳﻊ ﺍﻟﺎﻧﺘﻘﺎﻝ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺷﺒﻴﻪ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮی اﺳﺖ.ﺗﺎ ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺖ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ، ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﻭﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻠﻬﺎﻯ ﺑﺮﺗﺮ ﻭ ﺍﻧﻘﻠﺎﺑﻰ ﺍﻭ،ﭼﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﻬﺎﻯ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺑﮕﻴﺮﺩ . ﻭﻟﻰ ﻋﮑس ﺍﻳﻦ ﻋﺎﺭﻑ همان ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﮕﻞ ﺍﺳﺖ. ﭼﻪ ﻫﮕﻞ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭﭼﻪ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ. ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺎﺭﮐس ،ﻫﮕﻠﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﮐﺮﺩه ﻮﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ است.ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺗﻮپ گرﺩ ﺭﺍ ﻫﺮ ﺟﻮﺭ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﮐﻨﻰ،ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻮﺏﺑﻴﺸﺘﺮﻧﻴﺴﺖ.  ﭘس ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺁﻥ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻴﻚ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭﺍﺣﺪ ( ﻋﻘﻞ )ﺷﺪ. ﻭﻯ ﻧﻴﺰﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﻧﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﻭ ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺟﻨبه اﻯ ﺍﺳﺖ . ﻣثلا  ﻓﺮﺽ ﮐﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮﻯ ﻣﻮﺯﺍﺋﻴﻚ،ﮐﻪ ﺩﺭﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﺁﻥ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻫﻨﺮ. ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻭﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﺭﺍ ﺣﻖ ﺩﺍﻧﺴﺖ،ﻭ ﮐﻞّ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺠﻮﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺣﻖّ ﺷﻤﺮﺩ، ﻭ (ﺍﻳﺪﻩ ﮐﻠّﻰ) ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺩ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﻣﺎ ﺍﺯ ﮐثرﺕ ﺍﻓﻘﻰ ﺣﺮﻑ ﻧﻤﻰ ﺯﻧﻴﻢ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺠﻤﻮعه ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﻠﻮﻯ ﻣﻮﺯﺍﺋﻴﻚ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ . ﻣﺎ ﺍﺯ(ﺗﻮﺍﻟﻰ ﻣﺮﺍﺗﺐ)ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ،ﻭﺣﺘﻰ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ . ﻭﻟﺬﺍ ﻣﻮﺯﺍﺋﻴﻚ ﺳﺎﺯﻯ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻴﺾ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺂﻳﺪ ﻭﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻬﺎﻯ،ﮔﺮﭼﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺍﮔﺮ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﮑﻨﻴﻢ،به ﺒﺮﺗﺮ ﻣﻰ ﺭﺳﻴﻢ. ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻠﻮﻙ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﺤﻤﺪﻯ،ﮐﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﮑﻢ ﮐﻴﻤﻴﺎ،ﻭﻭﺍﺻﻞ ﺁﻥ ﭼﻮﻥ ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮ ﺍﺳﺖ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﺟﺴﻢ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻭﻣﻐﺰ ﺑﺸﺮﻯ،ﺑﻪ ﻭﻯ ﺷﻬﻮﺩ ﻋﺮﺷﻰ ﺍﺭﺍئه ﻨﻤﻴﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺮﮒ ﻭ ﺗﺮﻙ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻌﻠﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺸﻮﺩ،ﺗﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ،ﺩﺭﺭﺟﻌﺘﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺑﺠﻬﺎﻥ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ . ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻟﺂﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺍﺻﻠﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﻮﺩ ﺻﻌﻮﺩ،ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭﻣﻮﻟﺎ ﻋﻠﻰّ ﻧﻴﺰ ﺍﻓﺰﻭﺩ،ﺩﺭ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﻧﻴﺰ ﻫﺮ( ﺍﻭﻡ) ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﻳﺎ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺍﻟﻬﻰ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ، ﭘﻨﺠﺎه هزﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﺯ ﺟﻬﻨّﻢ ﺟﻬﺎﻥ، ﻭﺑﻘاء ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻳﺎﺭﺏّ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﻣﻴﮑﺸﺪ. ﺣﺎﻝ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﮐﻪ در نوع ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﭼﻨﺪ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﻨﻬﺎﻳﺖ ﻇﺮﻓﻴّﺖ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺪ. ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻰ ﭘﺪﺭﺟﺎﻥ؟ ﻣﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺁﻳﻨﺪﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﻭ ﺍﻳﺪﺁﻝ،ﻭ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮﺭ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻴﻢ.ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﻭ ﺣﺪ ﺃﮐثر ﻣﻘﺪّس ﺗﺮﻳﻨﺸﺎﻥ ﻫﮕﻞ ﺑﺮﻭﻳﻢ،ﮐﻪ ﺟﺰ ﻃﻠﺴﻢ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺩﺭﺫﻫﻦ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺟﺰﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻮﺩ . ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﻳﺮﻯ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﺯ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻰ،ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﺬﺍﺭﻯ؟ ﺑﺒﺨﺶ،ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻰ.ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﻢ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻯ.ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﺗﺮ ﺍﺯﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﻫﺴﺘﻰ. ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻋﺰﻳﺰﻡ ﻣﻌﺬﺭﺕ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻢ . ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﺪﺍ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﭘﺪﺭ ﻭﻓﺮﺯﻧﺪﻯ ﻧﻴﺴﺖ،ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻋﺪﻡ یا ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻴﺴﺘﻰ ﻳﺎ ﻫﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎ ﮐﺠﺎ ﻭ ﺍﻳﺪﺁﻟﻬﺎ ﮐﺠﺎ؟ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻭﻫﺴﺘﻰ،ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻌﻠﻞ ﻭ ﻟﻤﻴﺪﻥ، ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﺍﺳﺖ. ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ.      ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﻭ ﺳﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﻧﺴﻖ ﻋﻘﻠﻰ ﻫﮕﻞ،ﻧﻘﺶ (ﺍﻳﺪﻩ ﻓﻠﺴﻔﻰ) ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ.ﻳﻌﻨﻰ ﺍﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻘﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷﺪ،ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺠﺮﺩﺍﺕ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯﻋﻘﻞ ﻫﻢ ﻣﺠﺮّﺩ ﺷﺪﻩ،ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻯ ﻋﻤﻠﻰ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻳﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻓﮑﺮﻯ ﺗﺤﻘّﻖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﻭﺫﻫﻨﻰ ﻭﻭﻫﻤﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﺳﭙس  ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺎﺭ (لا ﻋﻘﻠﻰ) ﻭ ﺿﺪ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺰﻧﺪ. ﻣثلا  ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎﺕ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﮐﺸﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻟﺎ ﻋﻘﻠﻰ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺑﻄﺒﻴﻌﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻭﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺩﺭﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﺨﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻘﻮﻝ ﻫﮕﻞ ﭼﻮﻥ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﺎﺏ ﻧﻴﺴﺖ. ﺭﻧﮓ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﺷﮑﻞ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﺁﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺑﺎﻋﻘﻞ ﺫﻫﻨﻰ ﺳﺎﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﭘﺎﻙ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻓﻄﺮﻯ ﻃﻔﻞ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻣﻮﺯﺷﻬﺎﻯ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﻭ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﮐﻪ ﺑﻄﻔﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﺫﻫﻦ ﺍﻭﺭﺍ ﻟﮑّﻪ ﺩﺍﺭ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ. ﻭﻟﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﮑﻤﺎﻝ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺪ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﺎ ﺑﻌﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻋﻘﻞ ﻃﻔﻞ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ.ﺗﺎ ﺑﻌﺪﺍ ﺑﺎ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺳﻠﻮﻙ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻟﮕﻰ،ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻃﺮﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﺩﻳﺮﺗﺮ ﺳﻠﻮﻙ ﮐﻨﺪ،ﺑﺎﺭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﮐﺎﺭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺩﺭﺍﺯﺗﺮمیشود.که اﮔﺮ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻴﺪﻯ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ. ﻳﻌﻨﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺳﻠﻮﻙ ننماﻳﺪ،ﻳﻚ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﺩﺭ ﻧﻔس اضافه کرده ﻭﻋُﻤﺮ ﻧﻮﺡ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ،ﮐﻪ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﺑﺪ.ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻤﻚ ﮐﻨﺪ،ﻭﺳﺎﻟﻚ ﺳﺨﺖ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻭ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯﻗﺒﻞ ﺫﺍت ﻤﺴﺘﻌﺪﺗﺮی ﺪﺍﺷاه ﺒﺎﺷﺪ،ﻭﻳﺎ ﺍﺯ (ﺗﺨﻔﻴﻔﻰ ﺣَﺮﺍﺟﻰ)،ﮐﻪ ﺧﺎﺹ ﺳﻠﻮﻙ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻭﻭﺳﺎﺋﻂ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺍﺳﺖ.ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ.ﻭ ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻩ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺗﺰﮐیه ﺴﺎﻟک ﺮﺍ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺧﺪﺍ ﺩﻩ ﻗﺪﻡ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻡ ﻣﺎ ﺟﻠﻮ ﻣﻴﺂﻳﺪ. ﭘس ﺷﻬﻮﺩ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺪﺭﺩ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﻭﻟﻰ ﺗﺎﺋﺐ ﻣﻴﺨﻮﺭﺩ. ﺁﺏ ﺩﺭ ﮐﻮﺯﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺗﺸﻨﻪ ﻟﺒﺎﻥ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﺏ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ.     ﭘﻴﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﻫﮕﻞ ﻳﻚ ﺳﻨﺘﺰ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﻓﻌﻞ ﺍﺯ ﻃﺮفی ﻓﺎﻋﻞ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﺍﺯ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﺮﺍﻗﺒﻪ ﻭﻭﺍﺭﺳﻰ ﺑﮑﻨﺪ. ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﮐﺮﺩﻩ،ﺁﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﺮﺡ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻭﻣﻨﻄﻖ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ،ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺍﻗﺒﻪ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺍﻓﻌﺎﻟﺶ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﻧﻴّﺘﻰ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺪﻭﺩ،ﮐﻪ ﻧﻔسﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺑﻄﻰ ﺍﻳﻦ ﻓﻌل ﻮﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻌﻞ،ﺭﺑﻄﻰ ﺑﺨﺪﺍ ﻭﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻨﻔس ﻭﺍﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ .  ﻫﮕﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮﻡ ﻭﺍﺭﺳﻰ،ﺳﻨﺘﺰ ﺳﺎﺯﻯ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺑﻴﻦ ﻓﮑﺮ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﺿﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣثلا  ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺯﻧﺪﻩ ﻭﻋﺎﻗﻞ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺪ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ،ﻭ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻭﻟﻰ ﻫﮕﻞ ﻧﮕﻔﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺬﻫﻦ ﻭﻓﮑﺮ،ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﻗﺒﻠﻰ ﺑﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﻭﻟﻰ ﺳﺎﻟﻚ ﺷﺎﻫﺪ ﺩﺭ ﻃﺮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﻟﺎ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻰ ﺑﭙﺎﺋﻴﻦ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻪ ﻫﮕﻞ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﺶ ﺍﺯ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺒﺎﻟﺎ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺍﻳﻦ ﺑﺎلا ﻧﺸﻴﻨﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺳﺖ،ﻭﻧﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﻔس ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﻭ ﻗﺸﺮﻯ ﻭﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﭘﺮ ﻋَﻘیدﻩ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋُﻘﺪﻩ ﻫﺎ.

   ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﮕﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺫﻫﻨﻰ ﻧﺸﺎﻥﻣﻴﺪﻫﺪ،ﻭﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﻧﺮﺍ،ﻳﺎ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﮑﺮ است. ﻭﻟﻰ ﻫﮕﻞ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻪ ﺟﻨبه اﻯ ﺗﺰ ﺗﺎ ﺳﻨﺘﺰ ﻃﺮﺣﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻙ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻓﮑﺮﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩﻩ، ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳّﻔﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻤﺎﻝ،ﺫﻫﻨﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺭﻳﺘﻢ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻣثبت  ﻭ ﻣﻨﻔﻰ ﻭ ﺳﻨﺘﺰ ﻣثبت ﻣﺠﺪﺩ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﻭ ﻫﮕﻞ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺭﺍ ﺭﻭﺵ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻰ ﻳﺎ ﺟﺪﻟﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ،ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﺫﺍت ﻮ ﺭﻭﺡ یا  ﻓﮑﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭﺫﺍﺕ ﺷﻨﺎﺳﻰ،ﻫﻤﻪ ﺍﻣﻮﺭﻯ ﻫﺴﺘی ﺧﺎﺹ ﺧﺪﺍ ﻭﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻫﺎﻯ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻣﮑﺘﺒﺸﺎﻥ ﺣﺮﺍﻡ ﮐﺮﺩﻩ.ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻭﮐﺸﻒ ﺫﺍﺗﻴّﺎﺕ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﮐﺮﺩﻩ،ﻧﻪ ﻣﻌﻘﻮﻟﺎﺕ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺭﺍ . ﺑﻨﻈﺮ ﻫﮕﻞ ﺍﻳﻦ ﻓﻄﺮﺕ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺭ ﺿﺪﻳّت ﻮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮﻣﻴﺂﻳﺪ. ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﺨﻮﺩ ﺁﻣﺪ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﺎﺵ ﺭﺍﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﭘﻴﻤﻮﺩ.ﻭﻟﻰ ﺑﺸﺮﻁ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺒﺪﺃ ﻣﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ. ﻳﺎ ﻋﻤﻞ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ.ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺳﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭ ﺍلاّ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ،ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺤﺮﺍﻓﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ،ﺑﺎﺯ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ،ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻯ ﺑﺮ ﺍﺳﺎس ﮐﺞ ﺗﺎ ﻋﺮﺵ ﺑﺮﻭﺩ ﮐﺞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻫﮕﻞ با ﺳﻨﺘﺰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻫﻢ ﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ(ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺣﺎﺻﻞ)ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺟﺰ ﺩﺭﺷﻬﻮﺩ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ.ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﻫﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩﻯ،ﺑﺪﻭﻥ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰ ﺍﻣﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﻤﺎ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﻭﺧﺪﺍ تکرﺍﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺍﮔﺮ ﺣﺪس ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺩﺭﺳﻨﺘﺰ ﻣﻄﺮﺡ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺍﺳﺖ. ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻟﺒﺎس ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ دارد ، ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ،ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻧﻪ ﻧﻮ ﺁﻭﺭﻯ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﻭﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﺫﻫﻦ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﺑﺨﻮﺩﺵ.  ﻫﮕﻞ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺘﻮﺍﻓﻖ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺭﻭﺣﻰ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﮑﺮ (ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔس ) ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺯﺧﻢ ﺑﺪﻥ ﺧﻮﺩش ﺮﺍ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻭﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺘﺰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻳﻚ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﮐﻮﺭ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻴﻨﺎ ﮐﻨﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔس اﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﻫﺴﺖ.  ﺍﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻮﺩ ﺩﺭﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﻧﻴﺰ ﺩﺭﻫﮕﻞ،ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﺎﻯ ﺁﻥ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ،ﻭ ﺁﻏﺎﺯ15 ﺳﺎﻟﮑﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﭘس  ﻣﮑﺎﻧﻴﺰمی که ﻫﮕﻞ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﺍﮔﺮ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺑﺎﺷﺪ.ﺩﺭ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺰﺭﮔﺴﺎﻟﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺁﻧﻬﺎ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ.ﺍﻣﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺳﺖ ﻭﺯﺑﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﺩﺭﺧﻄﺎﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻣﺎ ﺣﮑﻤﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳت . ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻓﺮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻰ ﺳﻨﺘﺰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩﺵ،ﻣثل ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻔﻞ ﮔﻢ ﮔﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﺷﺪﻩ،ﺧﻮﺩﺁﻣﻮﺯﻯ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻟﮕﻮﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻭ ﻫﺰاﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﺎﻳﻦ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻭﺧﻮﺩﺁﻣﻮﺯﻯ ﭼﻮﻥ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻌﻠﻢ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺑﮕﻴﺮﺩ. ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺎمدﻩ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﻭ ﻣﻌﻠّﻢ ﻭ ﺍﻟﮕﻮ ﺑﻴﺎﺑﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﺨﻴﻠﻰ ﻣﻬﻢ ﺧﺎﺹ ﺭﻭﺵ ﺳﻠﻮﻙ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺍﺯﺍﺳﺮﺍﺭﻓﻠﺴﻔﻪﺳﻠﻮﻙﺷﻬﻮﺩﻯﻣﺤﻤﺪﻯ.      ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺡ ﺑﻘﻮﻝ ﻫﮕﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺩﺵ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ،ﻃﺒﻌﺎ ﺟﺪﻟﻰ ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻰ ﺍﺳت  ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻫﮕﻞ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﺮﺩ.ﻭ ﺧﻠﺎﺻﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻭﻧﻔس پُرعُقده ﺩﺭ ﺻﻌﻮﺩ ﻭﻧﺰﻭﻝ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺻﻌﻮﺩﻯ ﺭﻭﺣﻰ. ﻳﻌﻨﻰ ﻓﻄﺮﺕ ﺭﻭﺡ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺑﺎﻟﺎ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺮﻭﺩ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻫﮕﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﭼﻘﺪﺭ ﺩﺭﺻﻌﻮﺩ ﺷﻬﻮﺩﻯ یک کاﻣﻞ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻮﻗّﻔﻰ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺩﺭﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺃﺑﺪﻳّﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻰ ﺑﺎﻟﺎ ﺑﺮﻭﻯ،ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺩﺍﺭﻯ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍ ﻣﻴﺮﻭﻯ .ﺍﮔﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻰ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺁﺏ ﻫﻢ ﻗﺪﻡ ﺷﻮﻯ ﻭ ﺑﻨﺸﻴﻨﻰ مثل ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻌﻘﺐ ﺩﺍﺭﻯ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﻰ ﻭ ﺁﺏ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ .  ﻧﺘﻴجه ای که ﻤﻴﺘﻮﺍن اﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﻝ ﻏﻴﺮﺍﺭﺍﺩﻯ ﻫﮕل گرﻓﺖ،ﺍﻳن است که ﺮﻭﺡ ﻃﺒﻌﺎ ﻭﺧﻮﺩﮐﺎﺭ ﭼﻨﻴن نمیکند ﻭﺑﺎﻟﺎ ﭘﺎﻳﻴن نمیرﺮﻭﺩ،ﻭ ﻳﻚ ﺟﺒﺮﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺘﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻧﻔس ﺷﻬﻮﺗﺮﺍﻥ ﻫﻮﺳﺒﺎﺯ ﻣﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ . ﻭ ﻣﺎﻫﻢ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺍﺟﺮﺍﺋﻰ ﮐﺎﺭﺭﺍ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ، ﻭ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّت ﺪﺍﺭﻳﻢ. ﭼﻮﻥ ﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔس ﻫﺴﺘﻴﻢ،ﻭ ﻧﻔس ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎ ﻭﻋﻘﻞ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ. ولذا نفس نامیده شده .با ﺻﻌﻮﺩ ﻭ ﻧﺰﻭﻝ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺄﻣّﻠﺎﺕ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﭼﻮﻥ ﻧﻔس ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﺷﺪﻩ و روح الهی ﺍﺳﺖ، ﺑﻬﺘﺮ ﺩﺭﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺪﺑّﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ میباشد،ﻫﺮﺣﺮﮐت ﺍﺯ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺭﺍﺩﻯ ﺍﺳﺖ،ﻭﻫﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ  ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻧﻮﺁﻭﺭﻳﻬﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ(ﺟﺒﺮ ﻓﻄﺮﻯ)ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﻟﺎ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩ،ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﮐﺎﻣﻞﺳﻠﻮﮐﻰ ﻧﻔس ﺭﺍ ﭘﺎﻙ ﮐﻨﻨﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﻳﺎ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﺑﮑﺸﺪ. ﺳﺎﻟﻚ ﻋﺠله اﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﻋﺠﻠﻪ ﺩﺭﻫﻨﮕﺎﻡ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺯ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﮐّﻞ ﺑﺨﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ.      ﻫﮕﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺮّﺍﺡ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻧﻴﺴﺖ.ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺗﻰ ﺩﺭﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻓﻬﻢ ﺑﺎ ﻋﻠﻮﻡ،ﺗﺰﻫﺎﺋﻰ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺿﺪ ﻭ ﻧﻘﻴﺾ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳت ﻤﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻫﺮﻣﺠﻤﻮعه اﻯ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﺭﺍ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻳﻚ ﮔﺮﻭﻩ ﮐﻠّﻰ ﺁﻭﺭﺩ.که کمک  ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻣﺎ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺑﻴک ﺘﻔﺎﻫﻢ ﻧﺴﺒﻰ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮﺳﻴﻢ.ﻭﻟﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺫﻫﻦ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ندانسته ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ از تدبیر الهی ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﻴﺐ،ﺍﮔﺮ ﺑﺴﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻴﻢ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﭼﻮﻥ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖ،ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﮐﻪ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻴﻢ،ﻭ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﺧﻠﻂ ﻭ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻫﻢ ﻧﺸﻮﻳﻢ.ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺪﻑ ﻋﺎﺭﻑ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺍﺳﺖ،ﻭﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮﻧﮕﻬﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﺒﺮﺩ.  تا ﺷﺨﺼﻰ ﺑﺎﻫﻤﻴّﺖ ﻭﻟﺰﻭﻡ ﺳﻠﻮﻙﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮﺳﺪ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻭﺭﺍ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻰ ﮐﺴﺒﻰ،ﻭﻋﺎﺭﻓﻰ ﺑﺸﮑﻞ ﺍﮐﺘﺴﺎﺑﻰ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ. ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎﺋﻰ ﺟّﺮ ﻭ ﺑﺤث  ﻓﻌﻠﺎ ﻣﺤﻘّﻘﻴﻦ ﭘﻨﺞ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﮐﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﻮﺳﺘﻬﺎ ﻭ ﻣﻠﺤﻘﺎت ﺠﺰﺋﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺕ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻭ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﻭ ﻫﮕﻞ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﺘﺮﺗﻴﺒﻰ ﺍﮐﺎﺩﻣﻴﻚ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﻰ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭﻟﻰ ﮐﺴﺐ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.

      (ﮐﺎﺳﻤﻮﻟﻮﺟﻰ)ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﮐﻮﻧﻴّﺎﺕ ﻭ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭﻣﺎﺩﻳّﺎﺕ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﺤﺴﻮس ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺳؤﺍﻝ ﻫﺮﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻧﺪ. ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺍﺯ ﻧﺸﺄﺕ ﻭ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﻫﺴﺘﻰ، ﻭ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﺩﻯ ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﻫﻤﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﻋﺎﺩﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﺧﻮﺩ،ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺧﻮﻳﺶ،ﺟﻮﺍﺑﻬﺎﺋﻰ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﮐﻪ ﺩﺭﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻧﺴﺒﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ . ﻭﻟﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺑﺮﺗﺮ،ﻏﻠﻂ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﻋﻘﻠﻰ ﮐﻤﺘﺮ،ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻣﻘﺪّس و ﺟﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﮑﺎﻥ ﻭﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺗﻄﻮّﺭﺣﻴﺎﺕ، ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺑﻤﺴﺄﻟﻪ(ﻏﺎﺋﻴّﺖ)ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺗﻄﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ.  ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻏﺎﻳﺖ ﺷﻨﺎﺳی ﻮﻫﺴﺘﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ،ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ کلّی ﺩﺍﺭﺩ. ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺃﺑﺪﻯ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ را ﻣﻴﺠﻮﻳﻨﺪ  ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻓﻌﻠﻰ ﻣﺎ،ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻏﺎﻳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﺷﺨﺼﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ،ﮐﻪ ﻫﺮﮐس ﺑﺪﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ،ﺭﻭﺡ ﻳﺎ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ،ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺩ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭه ﻫﺎﻯ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺘﻰ، ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﺻﺎﺣب ﺁﺧﺮﺍﻟﺰﻣﺎن ﻘﺎﺋﻢ، ﻭﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺻﻮﺭت ﻨﻮﻋﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﺭ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ.

ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﺯ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﻓﺼﻮﻟﻰنوعی ﻫﺴﺖ،ﻭﻟﻰ ﺑﻤﺮﻭﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﻓﺼﻮﻝ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺍﺯﺑﺸﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ،ﮐﻪ ﻣثلا ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ، ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣثالی  ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ، ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻤﺮﺯﻫﺎﻯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻭ ﺁﻏﺎﺯﮔﺮ ﺁﻥ ﺻﺎﺣب (ﺁﻥ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ) ﺍﺳﺖ . ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭ ﺁﻏﺎﺯﮔﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﺎﻣﻠﻰ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮّﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻮﺭﺭبّ ﺮﺣﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻴﭻ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺎﺋﻢ ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻧﺸﺪ.ﻭﻟﻰ (ﺻﺎﺣﺐ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺑﺸﺮﻯ) ﺁﻏﺎﺯﮔﺮ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻗﺮّﻩ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﮐﺎﺷﻒ ﺍﻭﻝ ﺁﻥ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ،ﺷﺎﻧس ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺮّﻩ هفتم نور ﺭﺏّ ﺍﻟﻌﺮﺵ رحمان ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ . ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺢ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺮّﻩ ﻣﺼﻄﻔﻮﻯ،ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﺍﻟﺄﺻﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺍﻟﺄﺻﻞ، ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺍﺯﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﻤﻦ ﻭﻣﮑّﻪ،ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺮّﻩ  ششم نور ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮﺩﻩ.ﻭ مهدی موعود محمد و سوشیانت  زردشت، ﺻﺎﺣﺐ(ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ)ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﮐﺎﺷﻒ ﻗﺮّﻩ  هفتم( نور ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺮﺵ رحمان ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻳﺎ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺑﻴﻦ ﺭبّ ﺮﺣﻤﺎﻥ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﻟﻠﻪ أهو در پیش برای همه ارواح ﻫﺴﺖ. ﺭﺏّ ﻳﻌﻨﻰ مربّی و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ، ﺑﺠﺎﻯ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ،ﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ .

     ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺤث (ﻏﺎﺋﻴّﺖ ﺭﻭﺡ)ﻓﺮﺩﻯ،ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺎﺩﻩ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ، ﺧﻴﻠﻰ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺎﺩﻩ،ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺪﺍﺭﻯ ﻭ ﺗﮑﺮﺍﺭﻯ ﺩﻭﺭ ﺧﻮﺩ گشتن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ.ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺪﺍﺭﻯ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺩﻩ،ﮐﻪ ﺑﺘﮑﺮﺍﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻳﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ(ﺭﻭﺡ ﻣﺎﺩﻩ)ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺑﭽﻪ ﻣﺎﺩﻩ ﻏﻴﺮ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ؟ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻠﻴﺎﺭﺩ ﺳﺎﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺎﺩﻩ،ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﮐﻪ ﺳﻬﻞ ﺍﺳﺖ،ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﻔﻴﺪ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ . ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻔﮑﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻘﻴّﻪﺭﺍﺑﺨﺪﺍﻭﺍگذﺍﺭﻳﻢ .

      ﺍﻣﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﮐﺎﺳﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ﻫﺴﺘی ﻮﺯﻣﺎﻥ ﻭﻣﮑﺎﻥ،ﻭ ﺍﺻﻞ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻄﻮﺭ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺴﺘﻰ،ﻭ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺑﻌﺪﺍ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ .  ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺣﻴﺎﺕ،ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﭼﻨﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺴﺖ .

نخست( ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﻠﻘﺖ ﺍﻟﻬﻰ) و آفرینش،ﮐﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳّﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺩﺭﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﮐﺮﺩﻥ ﺟﺎﻯ ﺑﺤث ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮیّه  ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ . ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﻡ ﺩﺍﺭﻡ، مبدأ یک روح أصل وجود هر موجود، ﺩﺭ ﺃﺯﻝ ﻫﻤﺎﻥﻧﻄﻔﻪﺍﻭﻟﻴّﻪ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﺯ اقیانوس روح الأرواح  خداوند الله بقول سهروردی ﺟﺪﺍ ﺷﺪ،ﻭالله  صاﺩﺭ ﺍﻭل هر ﻣﺎﺩه ﺑﻮﺩﻩ.ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﻣﺴﺘﺨﺮﺟﻰ ﺍﺯ ﺫﺍﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩه اﺳﺖ، ﻭ ﺭﻭﺯﻯ ﻧﻴﺰ که ﺨﺪﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳن ﻤﺎﺩه ﺒﻬﻤﺎن عوﺍﻟﻢ ملکوتی ﺍﻭﻟﻴّﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ تکامل روحی در انواع تحت جمادی وجمادی وگیاهی و حیوانی وبشری تا فوق بشری ﺭﺑﻄﻰ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ صورت نوعی  ﻓﺮﺩﻯ ﺟﺴﻢ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ .صورت نوعی را داروین بررسی کرده و مراتب روحی در عرفان شهودی میتوان دید. ﮐﻪ ماهیّت ملکوتی روح ﺩﺭ ﮐﺠﺎ بوده ،ودر بهشتهای چهارم انواع تکامل یافته ﺑﺄﺑﺪﻳّﺖ ﺑﻰ ﺍﻧﺘﻬﺎﻯ ﻭﻋﺪﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ  تصوّفوعرفان ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ الله أهورمزدا  یعنی کسی که هنوز خداوند هو یا او نمیباشد. یا ﺻﺎﺩﺭ ﺍﻭﻝ خداوند هو بیرون از هستی ها خود  مراتب متوالی پیدایش ارباب نوع وهر یک ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ فردی آنها میباشد. وﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ربّ و ﻋﻘﻞ ﻳﺎ فرشته ﻣﺎﻧﻨﺪﻯ بصورت  تجلّی مراتب نور از أصل نور الأنوار الله ﮔﻔﺘﻪ پیامبران اولی العزم ششگانه  نوع بشری است . ﮐﻪ تجلّیات ﺑﺎ ﺻﺎﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﻣﺎﺩه  ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻳﻦ ﺻﺎﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﻣﺎﺩﻳّﺎﺕ ﻭ ﻧﻄﻔﻪ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺩﺭ ﺃﺯﻝ،ﺩﺭ(ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺒﻪ ﻋﺪﻡ) ﻟﺎﻫﻮﺕ،ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺎﻃﻠﺎق (ﻫﻮ)، بیثرون از هستی ها ﺩﺭ (ﻫﺴﺘﻰ ﻋﺪﻡ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ)ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ.ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻄﻔﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺁﻏﺎﺯ شده ﻭ ﻫمچنان این صدور ارواح جدید نیز ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﺑﻰ ﺍﻧﺘﻬﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ.ﻣﮕﺮ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺻﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ. ﺍﺯ( ﻣﺎﺩﻩ ﺷبه عدﻡ) ﺑﻰ بدایت ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ  تحت أثیری ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ  ﮐﻪ با تکامل نوعی ﻋﻮﺍﻟﻢ(ﺗﺤت ﺃﺗﻤﻰ) ﻭ(ﺗﺤت ﺃثیرﻯ) که ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﻢ ، ﻣﺘﻮﺍﻟﻴﺎ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺷﺪﻩ به  (ﻋﺎﻟﻢ ﺃثیری) ﮐﻪ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ،ﻭ ﭘس ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺣل ﭙﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﺪﺍﻭﻡ،ﺑﻌوالم  ﻭﺟﻮﺩﻯ و نوعی ﺃﺗﻤﻰ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﻭﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﻣﺤﺴﻮس رسیده است.ﻭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺃﺗﻤﻰ ﻧﻴﺰ، ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺴﺘﻰ و مرکز کهکشانها ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ.ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺫﺭﺍﺕ ﭘﻮﺯﻳﺘﺮﻭﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ،ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ 250 تن  وشاید بیشتر ﻭﺯﻥ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ . ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﺎﺩﻯ یا (گوهر ﻭﺟﻮﺩ) ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻣﺎ ﺑﺪﺍﻥ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪﻩ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﻧﺪ . ﻭﻟﻰ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﺍﺗﻤﻰ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﺑﺪﻭﻥ ﺻﻮﺭﺕ نوعی ،ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺩﺭ ﺟﺴﻢ ﺃثیرﻯ ﻭ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ خود  ﻫﺴﺘﻨﺪ ، ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ داستان ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ تولد ﮐﺎﺭﻣﺎئی جهنّمی جهان  ﺑﻨﺎﺳﻮﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ نیز ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭﺍﺻﻞ بنور ﻗﺎﺋﻢ  ولایت محمدی ﮐﻪ ﻭﻓﺎﺕ ﻳﺎﻓته اﻧﺪ، زیرعرش رحمان و بهشت سوّم خود ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺭﺟﻌﺖ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﺩﺭ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﻭﻝ ﺟﺒﺮﻭﺕ،ﻳﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺗﺤﺖ ﺃثیری،و با ( ﺟﺴﻢ ﻧﻮﺭﻯ) ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻣﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﺃثیری  ﺭﺍ ﺩﺭﺧﻮﺍﺏ ﻫﻢ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ.ﻭ ﻳﺎ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻗﺎﺋﻢ، ﻧﻤﻮﻧﻪ مثالی ﻭﺟﻮﺩ ملکوتی ﺩﺭﻃﺒﻘﻪ ﺍﻭﻝ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺩﻳﺪه اﻧﺪ.

    ﺩﺭﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺍﺧﻞ ﺃﺗﻢ ﻧﻴﺰ،ﻣﺒﺎﺣثی ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ( ﺍﻧﺮﮊﻯ ﺑﻤﺎﺩﻩ) ﻭ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﻫﺴﺖ. ﮐﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺎﺩﻩ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﺑﻪ ﺃثیر ﺩﺭ ﺍﻧﻔﺠﺎﺭ بمب ﺃﺗﻤﻰ،ﺁﻧﻬﻢ ﺣﺪّ ﺃﮐثر ﺑﺎ ۳% ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ.   ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑس درﺍﻧﻔﺠﺎﺭﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪی ،ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﺠﺎی ﭙﺮﺍﮐﻨﺪﮔی ﺘﺠﻤّﻊ ﺁﻧﻰ ﻣﺎﺩﻩ ﺃثیرﻯ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﺗﺎ ﻣﺎﺩﻩ ﺃﺗﻤﻰ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺑﺴﺎﺯﺩ. ﺩﺭ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻣﺎﺩﻩ ﻫﻴﭻ ﺭﺑﻄﻰ ﺑﺴﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﺭﺍ ﻣﻴﺴّﺮ ﮐﺮﺩﻩ،ﻭ ﻗﺪﻣﺎ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﺮﺍ ﻫﻴﻮﻟﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ  ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺒﻪ ﻋﺪﻡ ﺭﺍ ﻟﺎﻫﻮﺕ الله ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ،ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﺏ ﺍﻟﺄﺭﺑﺎب أهو ﺼﺎﺩﺭ ﺃﺯﻟﻰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ هو در عمّاء،ﻭ ﺻﺪﻭﺭﺩﻳﮕﺮ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ انواه و ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﻏﺎﻳﺖ وهدف نهائی الله ﺷﺪ ، ﻭﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺭﻭﺣﺎ ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺑﺎ ﺃﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻋﻬﺎﺋﻰ، ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﻘﺎﺋﻢ نوع ﺑﺸﺮﻯ،ﻳﺎ ﺭﺏّ ﻣﺸﻬﻮﺩ روح القدس ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻳﻢ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﺤﻤﺪ ﻭﻫﺮﮐﺎﻣﻞ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺯﻧﺪﻩ،ﻭ ﺑﻤﻌﺮﻓﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺎﻟﺐ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﻌﺪﺍﺍﺯ رسیدن بنور ﻘﺎﺋم ﻫﻔت هزاﺭ ﺳﺎﻝ بعد ﺭﺟﻌﺖ ﺩﺭﻋﻬﺪ ﺩﻳﺎﻧﺘﻬﺎﻯ سلوکی ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﻢ،ﺗﺎ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﺭﺏّ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮﺳﻴﻢ. ﺩﺭ ﻳﻚ ﻓﺮﺩ ﻭﺍﺻﻞ ﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯﻯ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﻣﺎﺩﻩ ﺃﺗﻤﻰ ﺟﺴﻢ را دیده ،ﻭ درﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ ﻧﻔس انسان ﻭﻣﺤﻞ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﻟﺬﺕ ﻭﺩﺭﺩ ﻭﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ،ﻭ ﻓﮑﺮ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ. ﻭ ﺍﺯ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻭﻝ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﺁثاﺭی اﺯ ﻋﻘﻞ وﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﺗﻨﺰﻳﻞ بسالکان ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﻭﻟﺬﺍ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺎﺋﻢ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻫﻢ تفاوت ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺖ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴکه همین ﺁثاﺭ ﺍﺯﻋﻮﺍﻟﻤﻰ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻋﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺘﻬﺎﻯ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ، از ﺍﻳﻦ ﺁثاﺭ ﺃﻧﺪﻙ  ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﮑﻤﺎﻝ ﺑﻌﺪﻯ میرﺳﺪ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺭﻗﻴﻘﻪ ﻫﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺘﻔﺎﻭت ﺪﺍﺭﻧﺪ، ﻭﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ،ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺘﻬﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﻣﮑﺎﻥ ﻟﺎ ﻣﮑﺎﻥ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ، ﮐﻪ ﻇﻬﻮﺭﺍﺗﻰ ﭘس ﺍﺯ ﻣﻬﺪﻯ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻣﺤﻤﺪ،ﺩﺭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻬﺪﻯ ﻫﺎﻯ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ. که اﻓﺮﺍﺩ ﻭﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺗﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﻴﺴﺖ،ﺩﺭ ﻓﻮﻕ ﻋﺮﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﻭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺎ،ﺑﺎ(ﺟﺴﻢ ﻧﻮﺭﻯ)ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺴﻢ ﻧﺰﺩ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺧﻮﺩ، هفت هزار سال انتظار بهشت سوم ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺟﻌﺖ ﺧﻮﺍﻫند ﺑﻮﺩ. ﺑﻬﺸﺘﻰ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺃﻧﺒﻴﺎ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺤﻤﺪ،ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﭘﺪﺭ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﺴﻴﺢ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻦ ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﺪﺍﺷﺖ. ﻭ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻣﺴﻴﺢ، ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻮﺭ ﻣﺼﻄﻔﻮﻯ،ﻭ ﺭبّ ﻨﺎﺩﻳﺪﻩ ﻭﺑﺮﺗﺮ ﺍﻭ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮﻭﺝ ﺭﻭﺡ ﮐﺎﻣﻞ ﺭﺍ،ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻣﮑﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﺎﻟﺎ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺎﻟﺎ ﻣﻴﺮﻭﺩ . ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﮑﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﮐﺎﻣﻞ،ﻧﻤﻮنه هاﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻟم ﺮﺍ در رؤیاهای شهودی ﺩﻳﺪه اﻧﺪ.ﻫﺮﭼﻪ ﻫﻢ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﻨﻨﺪ، ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ آن ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﻭﺫﻫﻦ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﻯ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ،ﺑﻨﺤﻮﻯ ﺗﺪﺍﺧﻠﻰ(ﺩﺭﻫﻢ) ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ(ﺑﺮﻫﻢ)ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﻳﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﺁﻥ ﮐﺮﺩ. ﻣﮑﺎﻥ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﻭﻣﺎﺩﻯ ﺭﺍ ﺣﺘﻰ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﻴﺎﺑﻨﺪ، ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻫﻴﭻ ﮐس ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﮑﺎﻥ،ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﺰﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺫﺍﺗﻰ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ هستند.ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ  ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﺪ. ﻣﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻭﺿﻊ ﺯﻧﺪﻩ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻨﺪ . ﻭﺍﻳﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺫﺍﺗﻴّﺎﺕ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻌﻤّﻖ ﻧﮑﻨﻴﺪ،ﮐﻪ ﺑﺠﺎﺋﻰ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﺳﺖ.ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺩﺭ ﺣﺎﻟت تخلیه ﺬﻫﻦ. ﻭﺍلاّ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﻣﺼﻮﻧﻴّﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﻭﺯﺑﺎﻥ ﺧﺪﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﮔﻨﺎﻩ ﻧﻤﻰﮐﻨﻨﺪ.    ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﭽﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﮐﻨﻮﻥ،ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﺍﺻﻞ ﺻﻴﺮﻭﺭت ﺪﺍﺋﻢ ﻫﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ. ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﻭﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ. ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﻓﻌﻠﻰ ﻣﺎﺩﻩ ﻭﻧﺎﺳﻮﺕ،ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻨﺪﻯ ﻫﺎﻯ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺯﻟﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺑﻮﺿﻊ ﻓﻌﻠﻰ ﺭﺍ یک ﺩﺳﺖ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳّﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﺤﻈﻪ، ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﮐﻞّ ﻫﺴﺘﻰ،ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺭﺟﻌﺘﻬﺎ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ، ﻫﺮﭼﻪ ﺣﻘﻴﺮ ﻭﺭﻳﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.ﻭﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎ ﻭ ﺭﺟﻌﺘﻬﺎ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺩﺍﺭﻳﻢ . ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ، ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻏﺎﻳﺐ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﻓﻌﻠﻰ ﺑﺸﺮﻯ. ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺮﮐﺸﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﻧﺎمه  ﺍﺯﻟﻰ ﺍﺑﺪﻯ ﺍﻟﻬﻰ.ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺳﺮﮐﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻤﺴﺦ ﻭ ﻓﺴﺦ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﺟﻬﻨّﻤﻬﺎﻯ ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺑﺒﺮﻧﺪ،ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺟﺰﺍﻯ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺑدﻳّﺖ ﺑﻰ ﮐﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﻫﺎﻯ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﺪﺍ ﺑﮑﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﻰ ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ ﻭ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﺗﻮﺍﻧﺴته اﻡ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻭ ﺍﺩﺑﻰ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﻠﻮﻏﻰ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺧﻮﺩﻡ ﻣﻨﻈﻮﺭﻡ ﺭﺍ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻢ؟ﺑﻰ ﺷﻚ ﮐﻤﻚ ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻧﻘﺺ ﮐﺎﺭ ﻣﻦ ﺭﺍ ﺑﮑﻨﺪ .

    ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﻭﻡ در ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ،ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﮐﺮﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﮑﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ . ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺯ ﻣﻨﺸﺄ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺃﺯﻝ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﻭﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﮐﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻨﺸﺄ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﺪﺍﻭﻡ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﺮﺡ ﻫﺎﺋﻰ ﺍﺑﺪﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺯﻝ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪﻩ، ﻫم ﭽﻨﺎﻥ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ. ﺍﮔﺮ ﺑﺴﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﺒﻠﻰ ﻭ ﺍﺯﻟﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ ﺩﻳﮕﺮﺗﮑﺎﻣﻞ،ﺁﻧﻬﻢ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ،ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ.ﮐﺪﺍﻡ ﻋﺎﻗﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻏﺎﻳﺘﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﺒﻠﺎ ﻃﺮﺣﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ نشده ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﺎ ﺧﺪﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻃﺮﺡ ﻗﺒﻠﻰ ﺑﻮﺩﻩ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﺒﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺮﮐﺸﻰ ﮐﺮﺩ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻫﻢ ﮐﺮﺩ،ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻓﻀﺎ،ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺳﻴّﺎﺭﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻣثلا دﺭ ﻣﺮﻳﺦ،ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻳﺎ ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﺪ.ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﻧﺴﻠﻬﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻫﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﺪﻫﺪ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻘﺎﺭﻩ ﮐﺸﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ،ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﮑﺎﻧﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭﻟﻰ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺎﻣﺮﻭﺯ ﺭﺳﻴﺪ. ﻭﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﮐﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ،ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺗﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺁﻥ ﺟﺎﻫﺎ. ﺩﺭﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﻨﺪ.ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺡ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺯﻧﺪﻩ، ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﺮﺩﻯ که ﻤﺪﺑّﺮﺍن اﻟﻬﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺡ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﺍﮔﺮ ﻣﺪﺑّﺮﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺑﮑﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ، ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺑﻌﺪﻯ ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎﻫﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ.ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺳﺮﺧﻮﺩ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺭﻭﺡ ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﺩﺭ500  ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺳﺎﻝ پیش و سرد سدن کره زمین ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻓﺮﺿﻴّﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ،ﭼﻪ ﻣﺮﺍﺣﻞ تحت أتمی و تحت أثیری ﺩﺭﺍﺯﺗﺮﻯ ﺭﺍ ﻗﺒﻠﺎ ﺩﺭ ﮐﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺷته اﺳﺖ. ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻓﻌﻠﻰ،ﻣﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﻧﻄفه اﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻴﺎﺗﻬﺎﻯ ﺷﮑﻞ ﺩﻳﮕﺮ میباشد.،ﭼﻮﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺮﻩ ﺧﺎﮐﻰ ﻳﺎ ﮐﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺒﺎﺷیم . ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﮐﺮﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﻴﺎﺕ ﻭﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺗﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﺸﮑﻞ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺯﻣﻴﻨﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﺑﻄﻬﺎﻯ ﻫﻢ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﺎ،ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻭ ﺣﺘﻰ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺣﻮﺍس ﺩﺭﻙ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ.ﮐﻪ ﺣﻮﺍس ﻣﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻓﻌﻠﻰ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻓﺮﺽ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﻯ ﻣﺤﺎل ﺒﻨﻈﺮﻣﻴﺮﺳﺪ.ﻭﻟﻰ ﺁﻳﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻣﺤﺎﻝﻫﺎﺭﺍﺗﺤﻘّﻖﺩﻫﺪ؟ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮﻡ ﺍﺻﻞ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ(ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩﻯ)ﮔﻔاه اﻧﺪ،ﮐﻪ ﺗﺼﺎﺩﻓﺎ ﺗﺮﮐﻴﺒﺎﺕ ﻣﺎﺩﻯ باعث ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺣﻴﺎﺕ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﻭﻗﺘﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺻﻮﺭﺕ نوعی ﺟﺴﻤﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ،ﻧﻪ ﺭﻭﺡ ﺁﻥ ﺷﻴئ. ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﻭﺡ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﭘﻴﺪﺍیش ﺠﺴﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭت ﻨﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﻗﺒﻠﺎ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻌﺪﺍ ﻧﻴﺰ در صورتهای دیگری ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ  ﻣثلا ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ، ﻗﺒﻠﺎ ﺍﺯ  زندگی های ﮐﻠﻴّﻪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻭ ﻧﺒﺎﺗﻰ ﻭﺣﺘﻰ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﺗﻮﻟﺪﻫﺎ ﻭ ﺣﻴﺎﻧﻬﺎﺋﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﭘس ﺟﺴﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯﺍﻧﺴﺎﻥ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ.ﻭ ﺭﻭﺡ ﺃﺻﻞ ﺍﺳﺖ ﻭﺗﻦ ﻣﺘﻐﻴّﺮﻭﻓﺮﻉ ﺍﺳﺖ. ﺭﻭﺡ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻭ ﻗﻴّﻮﻣﻴّﺖ،ﻭ ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺟﺴﻢ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺘﻠﺎﺷﻰ ﻧﺸﻮﺩ . ﻟﺬﺍ ﻫﺮ ﺟﺴﻤﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ،ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﺯﻳﺮﺍ ﺭﻭﺡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺭﻭﺡ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﻨﺎثر ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﺮﺍﮐﻢ،ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭﺗﺠﺴّﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺴﻤﻪﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﺎ ﺭﻭﺡ،ﺩﺭ ﺗﺸﮑّﻞ ﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻨﺪﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺍﺳﺖ . ﺟﺴﻢ ﺁﻟﺖ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺡ ﺁﻟﺖ ﺩﺳﺖ ﻣﺪﺑّﺮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﺭﻭﺣﻰ ﺷﺮﻭﻉ و ﺑﺮﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ،ﻭ ﺳﭙس ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺮﺍﺗب ﻤﻴﺮﺳﺪ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮﺗﺼﺎﺩﻓﺎﺗﻰ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺻﻞ ﺻﻴﺮﻭﺭﺕ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ(ﮐﻴﻔﻤﺎ ﺍﺗّﻔﻖ)ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ،ﺍﺻﻞ ﻏﺎﺋﻴّﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺑﺠﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺮﺳﺪ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ،ﻭﮐﺴﻰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻭﺻﻮﻝ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﺂﻥ ﻃﺮح ﺒﺎﺷﺪ. ﻭﺍلاّ  ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻬﻢ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﺩ. ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ ﭼﻪ ﻧﻴﻚ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺫﺭّه اﻯ ﺭﺍ ﺍﺯﻫﺴﺘﻰ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﻴﻢ،ﻭ ﺍﺯ ﻫﺴﺘﻰ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻡ ﺑﺮﻭﺩ،ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﻰ ﮐن ﻔﻴﮑﻮﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﭼﻮﻥ ﻏﺎﻳﺖ (ﻧﻘﺺ ﻭﺳﻴﻠﻪ) ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ.ﻭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺭﺍﺑطه ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺿﻤﻨﺎ ﺍﮔﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﺎﺩﻓﺎﺕ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻭﺩ،ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺳﺎﻝ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﺎﺩﻓﺎﺕ، ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻨﻔﻊ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﻇﺮﻳﻔﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺣﺴﺎﺳﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪﺍﺭﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ. ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻫﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻧﺴﺎﻥ،ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻮﻋﻰ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﺎﺋﻰ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻫﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﺎﻥ ﺑﻀﺮﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻞ ﻭﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭﺧﻮﺭﺍ ﺯﺧﻤﻰ ﻭﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ .ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻰ ﭼﻪﻓﺮﻗﻰﺑﺎﺁﻧﻬﺎﺩﺍﺭﺪ.

      ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺗﻄﻮّﺭ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ،ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ،ﻳﮑﻰ ﻧﻈﺮﻳﻪ (ﻟﺎﻣﺎﺭﻙ)ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺍﺯ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺣﻴﺎﺕ میﺑﺎﺷﺪ. ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪه اﻧﺪ،ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ. ﻭ ﻭﺧﻠﺎﺻﻪ ﺁﻥ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﻴﺴّﺮ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺮﺳﺪ. ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﺩﻩ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ  ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺎﺩﻩ،ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﻧﻮﻋﻰ،ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮﺩﻯ ﺭﻭﺡ ﻫﺮﻣﻮﺟﻮﺩ،ﺑﺎﺯ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﻴﻢ . ﺗﻄﻮّﺭﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺍﺣﺴﺎس ﺑﺸﺮ ﺑﺪﺍﻥ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ،ﻭﺣﺘﻰ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻰ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻭ ﺗﻄﻮﺭﻫﺎﻯ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭﺃﻧﺒﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ،ﺗﮑﺎﻣﻞ( ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ) ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ،ﻫﺪﻑ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﻣﺎ می ﺒﺎﺷﺪ.ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔت که ﺪﻳﮕﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻨﻔﻊ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭﻣﺎ ﮔﻮﻧﻪ های   ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻧﻮﺍﻉ، ﻭﻳﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ. ﺑﺸﺮﻁ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﮐﻨﻴﻢ،ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﻧﺮﺩﺑﺎﻥ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺑﺎﻟﺎ ﺁﻣﺪﻩ.ﻭﺍﮔﺮ ﺭﻭﺣﻰ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻌﻠﻰ ﺍﻭ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ،ﻭﭘس ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻧﺎﺑﻮﺩ می ﮔﺮﺩﺩ،ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﻧﻮﻋﻰ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭلی ﺪﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻟﺬﺍ ﺗﮑﺎﻣل ﺮﻭﺣﻰ ﺑﺎﻧﻮﺍﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﮔﺮ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﮕﻴﺮﺩ،ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﮕﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻧﺴﺦ ﻭﻣﺴﺦ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﻭﻣﺠﺮﻡ ﺷﺪﻧﻬﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺗﺎ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻭﺣﺘﻰ ﺻﺪ ﺑﺎﺭﻩ، ﺭﻭﺡ ﻣﻌﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ،ﭘس ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺎﺑﺪﻳّﺖ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻭﺩ،ﺗﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ.ﻟﺬﺍ ﺍﻳﻨﻚ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺩ، ﭘس ﺍﺯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ (ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻟﺎﺯﻡ ﺗﺎ ﺷﺮﻁ ﮐﺎﻓﻰ)،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺂﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﭘﻴﺶ ﺩﺳﺘﻰ ﮐﻨﻴﻢ.ﻭ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩ ﻭﻟﺎﻳﺘﻬﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ،ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺳﻠﻮﻙششم ﻣﺤﻤﺪﻯ،ﺑﻨﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﻟﮕﻮﻯ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس جبرئیل ﺑﺮﺳﻴﻢ.ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺭﺟﻌﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﮔﺮﺩﻳﻢ.ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺪﻯ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﻭﺷﻰ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻧﻮﻉ  ﺑﺸﺮﻯ تفاوت خواهد داشت ، تا ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ تجلّی الهی (ﻧﻮﺭ ﺭﺣﻤﺎﻥ) ﺭﺳاند.ﻭﭘس  ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﺩﺭﺑﻬﺸت ﺴﻮﻡ، ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺟﻌﺖ ﺩﺭﻧﻮﻉ ﺑﺎﺯ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺠﻬﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﮔشت. ﻭ ﺗﺎ أﺑﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﭼﻪ ﺩﺭ ﮐﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺷﻴﺮﻯ،ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻬﮑﺸﺎﻧﻬﺎﻯ ﺩﻭﺭﺗﺮ، و ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻫﺎﻯ ﻧﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ کنونی ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ. ﮔﻮﺋﻰ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻓﮑﺮ و تصوّر ذهنی آنها را ﻣﻴﮑﻨﻢ،ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺍﻟﻬی ﻮ ﻧﺎﻣﺤﺪﻭﺩ ﻫﺴﺘند ما همان ها  گردیم، ﭘﺶ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﺑﺎﻭﻟﺎﻳﺖ،ﺑﺮﺣﺴب ﭙﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭﻭﻟﻰّ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻤﻌﺮﻓﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ،ﻟﺎ ﺟﺮﻡ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﺍﻧﺤﺮﺍﻓﺎﺕ ﻓﮑﺮﻯ ﻭﺟﺴﻤﻰ ﻭﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﺑﺮ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ، ﭼﻮﻥ ﺳﺘﻤﮕﺮﻯ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘس ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﻧﺴﺦ ﻭﻣﺴﺦ ﻫﺎ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ، ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺣﺘﻰ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺳﺎﻝ، ﺗﮑﺮﺍﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ. ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻥ ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﻭﻣﺴﺨﻬﺎﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ،ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﺴﺦ ﻣﻴﻤﻮﻥ ﻭﺧﻮﻙ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻧس ﻣﺸﺮﮐﺎﻥ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ،ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺭ ﻭ ﻣﻮﺭ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻭﻳﺎﺩﺭ ﻓﺴﺦ ﮔﻴﺎﻫﻰ ﻭ ﺭﺳﺦ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﻭﻭﺳﺦ ﺗﺤﺖ ﺟﻤﺎﺩﻯ،ﭘس ﺍﻳﻦ قدرت( ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺭﺳﺘﻰ) ﮐﻪ ﻣﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ، ﻫﻤﺎﻥ (ﺗَﺮﻙ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ) ﺩﻳﮕﺮ،ﻭ ﺗﺤﻘّﻖ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺗﺎ ﻏﻔﺮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺑِﺪﺍﻯ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻬﺎﻯ ﺑﻬﺘﺮﻯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ.ﻭﻫﻤﻴشه ﺪﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺭﻭﺡ، (ﺭﺟﻌﺖ مجدد بجهان  ولی با ﺑﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ مربّی الهی  ﺧﻮﺩ)،ﻳﻌﻨﻰ ره رفته قبل از ما ، که اینک این روح موفق تا کنون،ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺳﻮﻡ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ.ﺗﺎ ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺭﺟﻌﺖ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ خود ﺭﺍ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭه ﺮﻓﺘﻪ ﻗﺒﻠﻰ، ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎﺭﻯ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺗﻮﻟﺪﺍﺕ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻌﺪﻯﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺷﻬﻮﺩ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮع ها،ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﺴّﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﻚ ﺭﻭﺡ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﻨﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻌﺪﻯ ﺑﺮﻭﺩ. ﻭ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﭘﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ،ﻭﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ،ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﺍﻣّﺎﺭﻩ، ﺩﺭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻪ ﺗﺎ ﺗﺠﻠیه هاﻯ ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ که هست . ﻭﺍﻳﻨﺎﻥ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺗﻮﺳّﻞ ﻋﺒﺎﺩﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﻧﻪ ﻫﺮ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺳﻨّﻰ ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻰ،ﻭ ﻳﺎﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺩﻳﮕﺮ.ﻭﻣﺎ نیز ﺧﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻬﺎﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞﺩﺭﺍﻧﻮﺍﻉﺑﻌﺪﻯﺭﺍﻧﺪﺍﺭﻳﻢ.      ﺩﺭ ﺑﺤث ﺗﺼﺎﺩﻑ و اتّفاق ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩ،ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﻳﺪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭﻣؤثّر  ﻧﺎ ﻣﺮﺋﻰ ﻭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣسّ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻋﺎﻣﻞ ﻭ ﻋﻠّﺖ ﺍﺻﻠﻰ ﺭﺍ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ،ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﭼﻴﺴﺘﻨﺪ. ﻭ ﻟﺬﺍ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻓﺮﺽ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﻭ ﺍﺗّﻔﺎﻕ ﺭﺍ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﮔﻔﺘﻦ،ﻋﻴﻨﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﺟﺎﻫﻞ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﺎﺭﺍ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﻨﺪه ﻫﺎ ﻭﻧﺪﻳﺪه ﻫﺎﻯ ﻏﻴﺒﻰ ﻭﻧﻴﺎﻣﺪه ﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﺎﻫﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﻟﺬﺍ ﻓﺮﺽ ﺗﺼﺎﺩﻑ از نوع کار درست ﻋﻠﻢ ﻭﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭﺑﺎﻳﺪ ﻭﻟﻮ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ، ﺑﭙﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻭ ﮐﻤﻚ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ، ﻭﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻤﻌﺮﻓﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ.ﻭﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻤﺎﻝ ﻣﻴﺴّﺮ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﻧﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﻭﺁﻧﻬﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻄﺮﻳﻘﺖ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻣﻮﻟﺎ ﻋﻠﻰّ ﻭﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﺎﻧﺪ.ﮐﺎﺭی اﺳﺖ که هدﻑ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷته ها ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﻧﺠﺎت اﺯﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻘﻴﻢ بودن درﺟﻬﻨّﻢ ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﻮﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭﺩﺭ ﻃﻠﺴﻤﻰ که ﻣﺎ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯﻣﺎﻃﻠﺴﻢﻧﻮﻋﻰﻣﺎﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.       ﺍﻣﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻏﺎﻳﺖ ﻭﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﺃﺑﺪﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ،ﺩﻭ ﻧﻈﺮ ﺍﺻﻠﻰ ﻫﺴﺖ. ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺨﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻮﻫﺮﻯ ﻭﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﺭﺍ،ﺭﻓﺘﻦ ﺑﺴﻮﻯ ﺧﺪﺍ ﻭﺗﻘﺮب هرﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺧﻠﺎﻗی ﻤﻴﺪﺍﻧﻨﺪ، ﺗﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﺎﺵ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮﺳﻨﺪ،ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ.ﻭﻣﺪﺍﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻋﻬﺎﻯ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ،ﻭﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺮﺳید. ﺑﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻳﻦ تنها (ﺃﺻﻞ ﻣﺴﻠّﻢ)،ﺩﺭ ﺗﺠﺮﺑّﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻦ ﻭﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﺑﻨﻬﺎﻳت کماﻝ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺮﺳﻴﻢ،ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﻭﺡ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ،ﺑﺎﺩﻳﮕﺮﺍن ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﻧﺠﻮﻣﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻴن هرﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ (ﺑﻬﺸﺘﻬﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩ)ﺍﻟﻬﻰ،ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻓﺎﺻﻠﻪ وجود دارد . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎ، ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻭ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﻧﻮﻋﻰﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ هستند، ﻭﻧﻪ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭﻧﻪ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﻣﮑﺎﻧﻰﻭﺯﻣﺎﻧﻰﻭ ﺷﺒﺎﻫت هاﻯ ﮐﻤّﻰ،ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﻴﻔﻰ .ﺍﻣﺎ ﻧﻈﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﮑﺮﺍﻥ ﺧﺪﺍ،که ﻏﺎﻳﺘﻰ ﻭ ﻫﺪﻓﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺴﺘﻰ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ.ﻭ ﻋﻠّﺖ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﻴﺰ،ﻏﺎﻳﺖ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻭﺟﻮﺩ اتّفاقی ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ،ﻫﺮﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺷﺪه ﻮﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻟﺬﺕ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍمصرف و ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﻨﺪ ﻭلو ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﮔﺮﺩﺩ،ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻭﮐﺎﺭﻯ ﺑﺒﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﻓﺮﺽ(ﻧﻴﺴﺖ و معدوم ﺷﺪﻥ)ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﻴﻠﻰ ﺩﻟﺎﺋﻞ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻘاء ﺭﻭﺡ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻋﺮﻓﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ثاﺑﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﻭلی ﻠﺬّت ﺠﻮﺋﻰ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﻟﻬﻰ دارند  و ﺑﺸﮑﻞ ﺟﻬﻨّﻢ ﻫﺎﻯ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﻭ ﻣﺴﺨﻬﺎﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻭﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺎﺋﻰ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻭ ﻋﻮﺍﻟﻤﻰ،ﮐﻪ ﻣﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺩﺍﺷته اﻧﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻴﭻ ﮐس ﺑﻌﺪﻡ ﻧﻤﻴﺮﻭﺩ،ﻭﻟﻰ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﻣﻰ و نوعی ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﻭﻧﻪ ﻣﻌﺪﻭﻣﻰ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺷﺪﻧﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺎ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﺪ.ﺗﺎ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻘﻄﻪ، ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ حیوانات ﻣﺠﺪﺩا ﺷﺮﻭﻉ ﮐرد. ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﺯلی اﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ هست ﮐﻪ همه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺰﺩﺵ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﻧﺪ.ﺁﻧﻬﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻀﻮﺭی ﺒﺪﻭﻥ ﻏﺎﻳﺖ ﻭﻫﺪﻓﻰ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻴﻌﻴّﻮﻥ ﺍﺳﺖ.ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺃﺯﻟﻰ ﻭﻏﺎﻳﺖ ﺃﺑﺪﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﺩﺍﻧﺴته اﻧﺪ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺳوء ﺍﺳﺘﻔﺎﺩه ﻮ ﺯﻧﺪﮔﻰﺗﻮﺣّﺶ ﺟﻨﮕﻠﻰ ﻭ ﻇﻠﻢ ﺑﻴﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓته اﻧﺪ . ﺣﺘﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ( ﺑﺪﻯ ﻇﻠﻢ) ﺩﺭﻭﻍ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﻏﺎﺋﻴّﺖ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺍﻭﻟﺎﺩ ﻭﺟﺎمعه ﺴﺎﺯﻯ ﻭبهبود ﻤﺤﻴﻂ ﺳﺎﺯﻯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ.ﻭﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭﺍﺧﻠﺎق ﻮﺍﺻﺎﻟت اﻧﺴﺎﻧﻴّت بی ﻤﻌﻨی ﻤﻴﺸﻮﺩ. ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺑﺸﺮ ﻭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ، ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻬﻮﺩ میسّر ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ. نیز ﺍﻳﻦ فکر ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﺎ،ﻫﺮ ﻏﺎﻳﺖ ﻭ ﻃﺮﺣﻰ ﮐﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ.ﻋﻠﻞ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰهﻫﺎﻯ ﻏﺎﻳﺖ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩﺵ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺳﺖ. ﺑﻔﺮﺽ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻰ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﭘس ﻫﺴﺘﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﺩﺍﺭﺩ،ﺁﻧﻬﻢ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ .

ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻯ

ﻳﺎ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻤﻌﺮﻓﻪ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻤﻬﺎﻯ ﺫﻫﻦ ﻭﻓﮑﺮ. ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﻢ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭﺵ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﻯ ﺫﻫﻦ ﺍﺳﺖ. ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺤث ﺭﺍ(ﮐﺴﺒﻴّﺎﺕ ﺫﻫﻨﻰ) ﺑﺸﺮ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻮﺍس ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﺭﺣﻤﺘﻬﺎﻯ ﻋﻘﻠﻰ خود ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻔس ﻭﺫﻫﻦ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﺭﻭﻥ ﺧﻮﺩﺵ،ﻧﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﻭﻣﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎم های لدنّی  ﺧﻮﺩ،ﺑﺎﺯ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺫﻫﻦ،ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺫﻫﻦ،ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻤﻚ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ . ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻠﻤﻰ ﻫﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﺎﭼﻴﺰﻯ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺣﺪﺳّﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪ، ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﺎﻫﻢ ﺿﺪ ﻭ ﻧﻘﻴﺾ ﻳﺎ ﻧﺎ ﺭﺳﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ،ﮐﺎﺭ ﺫﻫﻦ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﻴﻢ . ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﺮﻙ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﮐﺎﺳﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ، ﻭ ﺗﺮﻙ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﻢ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺑﻬﺘﺮ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ .ﺩﺭﻫﺮﺣﺎﻝ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﮐﺎﺭ ﻣﻐﺰﻣﺎﺩﻯ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﻔس ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﺍﺳﺖ.که اﺯ (ﻣﺎﺩﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ)،ﻭ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻴﺎﺑﺪ.ﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ . ﺍﻣﺎ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻧﻔس ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻥ ﻭﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺁﻥ،ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎﺭ ﺑﺸﺮ ﻳﺎ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ، ﻭ ﺧﺎﺹ ﺧﺪﺍوند ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺫﺍﺗﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ،ﻓﮑﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﺟﺰ ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﺍﻳﻦﻋﮑس ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺯ ﻓﮑﺮﻭﻧﻔس ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﻟﺎﺯﻣﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﻌﺪﻯ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﻰ،ﻭ ﮐﺴﺐﻣﻌﺮﻓﺖﻧﻈﺮﻯ،ﻭﮐﺴﺐﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎﻯﺷﻬﻮﺩﻯﻓﺮﻕﮔﺬﺍﺭﺩ.
     ﺳﻪ ﻣﺒﺤث ﺍﺻﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻯ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﺷﻮﺩ،ﻭ ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ، ﻳﮑﻰ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻳﮑﻰ ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭﮐﺴب اﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓت . ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻨﻚ ﻣﺮﻭﺭﻯ ﺳﺮﻳﻊ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ .  ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻴﻢ،ﻭﻟﻰ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻴﻢ؟ ﻫﺮ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻧﻈﺮﻯ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺮﺧﻰ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻋﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﭼﻮﻥ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﺻﻮﻓﻴّﻪ ﺣﺪس ﺸﻬﻮﺩﻯ ﺩﺭ انطواء و ﺍﻳﻨﺘﻮﻳﺸﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ.ﺍﻣﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﺎﻧﺪﻩ،ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻬﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎﻯ ﺣﺴّﻰ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ؟ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﺋﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺗﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﻨﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﻋﺮﻓﺎﻯ ﻣﺠﺮّﺏ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﺎم های ﻟﺪﻧّﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ،ﮐﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺴﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ،ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﻴﭻ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ.ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻘﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯﺩﺍﺭﻧﺪﻭﻣﺴﺎﺋﻞﺩﻳﮕﺮ.      ﺍﻣﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻣﺎﻫﻴّﺖ،ﮔﺮﻭﻫﻰ متفکّرین  ﮐﻪ ﺑﺂﻥ ﻧﺎﻡ (ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ) ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ، وﻳﺎ (ﺍﻳﺪﺁﻟﻴﺴﻢ) ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻪ ﺩﺭﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ. ﻭﮔﺮﻭﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﻭ(ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ)ﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺑﻴﻨﺎ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻣﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺑﺪﻝ ﻣﻴﻴﺎﺑﻨﺪ. ﻭ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﻴّﺖ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﺷﮑﻠﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻟﺪﻧّﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺎﺭﻑ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭﻟﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺷﮑﻠﻰ ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﮐﻪ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﺫﻫﻨﻰ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺩﺭ ﺫﻫن ﻨﻴﺰ ﺷﮑﻞ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻴﺪﻫﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭﺵ ﺩﺭ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺫﻫﻦ ﻭﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻘﻮﻟﺎﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺩﺭ ﻧﻔس ﻭ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ ﺃثیرﻯ ﺍﺳﺖ،ﻭﻧﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺁﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ . ﺍﻣﺎ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻋﺮﻓﺎ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺧﻮﺩ، ﻣﺮﺍﺗﺒﻰ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﮐﻪ ﻓﻌﻠﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ،ﻭ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﻭﻝ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﮐلّ ﺮﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮ رﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﺍﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭﺍﻗﻌﻰ،ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﻫﺴﺖ،ﻧﺰﺩ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ،ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺒﻰ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺒﺎﻟﺎﺗﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻭ ﻧﺴﺒﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ . ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻌﻰ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﺼﻮﺭ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎ،ﻭﻋﻠت که ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻘﻠﻰ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻫﺴﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﻳﻚ ﻣﻌﻠﻮﻝ ﻋﻠّﺖ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻋﻠّﺖ ﺑﻰ ﮐﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.ﮐﻪ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭ ﻓﻄﺮﻯ ﻭﺣﺘﻰ ﻣﻨﻄﻘﻰ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ از ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻘﺪس مطلق ﺍﻟﻬی اﺳﺖ.ﻭ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻨﻔﻊ ﺃﺑﺪﻯ ﻣﺎ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻓﻄﺮﻯ ﺍﺳﺖ . ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺄﻣّﻞ ﻋﻘﻠﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻫﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺃﻧﺪﮐﻰ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ. ﻭﭘس ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺳﻮﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺟﻌﺖ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﺑﺎﺯ بالاتر.ﻭﺁﻳﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯ ﻫﻢ میتوانیم ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ؟ ﻭ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻫﻤﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎﺕ ﻭﻫﻤﻪ ﺟﻮﺍﻧﺐ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻳﻚ ﺷﻴئ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﻰ ﻫﺴﺘﻰ؟ ﻭ ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ ﭼﻪ ﺩﺭجه اﻯ ﺍﺯ ﺻﺪﻕ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﺁﻳﺎ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﮐﺠﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻨﺪﺍﻧﺴﺘﻦ ﻣﻴﺸﻮﺩ؟       ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﮑﺘﺐ ﺷﻚ، ﻫﻴﭻ ﺷﺄﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩه اﻧﺪ.ﻭ ﻫﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻫﻢ ﺣﮑﻤﻰ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﺣﮑﻤﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﺸﺮﻯ ﺗﺎ ﺣﺪّ ﻋﻘﻞ ﮐﻞّ ﻗﺎﺋﻢ، ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ میشناسند. ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺒﻌﺪ ﺑﺎﺯ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﻨﻮﺯ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴک ﻤﻴﮕﻮﻳﻨﺪ.ﺍﺭﮐﺴی ﻠﺎﻭ ﺷﺸﮑّﺎﻙ ﻳﻮﻧﺎﻧی ﺤﮑﻴﻢ ﺭﺍ ﮐﺴﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭﻫﻴﭻ أمر و ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﻧﻈﺮﻯ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ  ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﮑﺘﺐ ﺷﻚ ﻭ (ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻣﺘﻮﺩﻳﻚ) ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﺩﮐﺎﺭﺕ.ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺮﺗﻴﺒﻰ ﺑﺮﻧﺎمه اﻯ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺁﻣﺎﺩﻩ (ﺷﻚ ﺩﺭ ﺷﻚ) ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭ ﺳﻌﻰ ﺑﺮﻓﻊ ﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻳﻘﻴﻨﻰ( ﺩﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ )ﻣﺎﺩﻯ ﮔﺮﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻚ ﺟﺎﺋﻰ ﻧﻤﻰ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ. ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺸﺮ ﺩﺭﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺗﺠﺮﻳﺪﻯ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪﻯ،ﺑﻨﻬﺎﻳﺖ ﻣﻴﺴّﺮﺧﻮﺩ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ.ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻘﻞ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻋﻘﻞ ﮐﻞّ ﺭﺏّ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ نوع ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮﻭﺵ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺫﻫﻨﻰ،ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ،ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﺍﺻﻠﻰ ﺁﻥ ﺩﻭﺭ ﺗﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻧﺒﻮﻫﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺍطﻠﺎﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.که ﺤﺘﻰ ﮐﺎﺭﻣﺎﺳﺎﺯ ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ. ﺯﻳﺮ ﺍﺗﻠﺎﻑ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﺑﺸﺮﻯ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﺧﻄﺎﻯ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﺁﻧﻬﺎ،ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ.گرﭼﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻘﻞ ﻭﻋﺎﺩﺕ ﺫﻫﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﻏﻠﻂ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺩ ﺩﻭﺭﺗﺮﻯ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ . ﭘس ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎﺯ ﻣﺮﺍﺗﺒﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﺰﺩ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﻭﺍﺻﻞ ﺑﻘﺎﺋﻢ ﻫﺴﺖ. ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺍﻣّﺎﺭﻩ،ﻭ ﺑﻨﺤﻮﻯ ﻟﺬّﺕ ﺑﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻢ ﻃﺮﺍﺯﺍﻥ،ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭﻋﻠﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭﻟﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕﺑﺮﺗﺮﺧﺮﺍﻓﺎﺗﻰﺑﻴﺸﺘﺮﻧﺨﻮﺍﻫﺪﺑﻮﺩﺑﻠکهکوﺩﮐﺎﻧﻪاست.      ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﻗﻴّﻮﻣﻴّﺖ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﭼﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﭼﻪ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﻚ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ.ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺪﺍ ﮐﻤﻚ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﻭ ﺣسّ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺁﻥ ﭼﻴﺰ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺳﺮﭘﺎ  داشته ﺑﺎﺷﻴﻢ.ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﻳﺪه اﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻓﻬﻢ ﻭ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﻟﺎﺯﻡ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﺩﺭﻙ ﻧمی شود.ﻭﻟﻰ ﮔﺎﻫﻰ ﻫﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺑﺸﮑﻞ ﺣﺪس ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﺎ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻭﻟﻰ ﺑﺤث ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻃﻔﻞ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ،ﻭ ﺳﭙس ﺑﺎ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ،ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.ﺑﺸﺮﻁ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘس ﺑﺘﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ .  ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﻫﺎ،ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻧﻔس ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ  سالک ﺍﺯ ﻣﺰﺍﺣﻤﺖ ﻭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﺎ ﺗﺎﺣﺼﻮﻝ ﺷﻬﻮﺩ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻣﺪﺑّﺮ،ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﺠﺎﻯ ﻣﺎ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ. ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺩﺍﻧشﻮﺩﺍﻧﺴﺘﻦ، ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎﺭﺗﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ ﺗﻦ ﺫﻫﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ . ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺩﺍﺭﺩ. ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻳﺒﺮﻧﻴﺘﻴﻚ ﻫﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺗﺪﺍﻋﻰ ﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﺭ ﮐﺎﺩﺭﻫﺎﻯ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻯ ﺷﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻴﺪﻫﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺎﺭﺣﺎﻓﻈﻪ،ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺂﻟﻮﺩﮔﻰ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﭼﻪ ﻭﻗﺖ ﺗﻮﺟّﻪ ﮐﻨﻴﻢ،ﻭ ﺑﭽﻪ ﺟﻨبه اﻯ ﺗﻮﺟّﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ،ﻭ ﻫﺪﻑ ﻭ ﻧﻔﻊ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﭽﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩﻯ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ مطاﻟﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺩﺍﺭﻡ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﻳﮕﺮﻯفرزندم  ﺑﺮﺍﻳﺖﺧﻮﺍﻫﻢﻧﻮﺷﺖ.      ﺩﺭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺷﻚ ﻭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻰ ﺷﻚ،ﻭ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﻚ ﻧﻤﺎﺋﻰ،ﻭ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻭ ﺿﺮﺭ ﺷﻚ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﻢ. ﻋﮑس ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺰﻣﻰ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ،ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻐﺮﻭﺭﺍﻥ ﺑﺮﺃﻯ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﭼﻪ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﭼﻪ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﮐﻠﺎﻣﻰ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻧﺴﺒﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻗﻄﻌﻴّﺖ ﺁﻥ ﺗﺎ ﺣﺪّ ﺭﺏّ النوﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺎﺋﻢ ﻫﺴﺖ.ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳل اﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻬﻢ  ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﺍﮔﺮ ﺗﮑﺮﺍﺭﻯ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﻮﺩ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺷﺨﺼﻰ ﻋﺮﻓﺎ،ﻭ ﻭﺭﺯﻳﺪﮔﻴﻬﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻫﻨﺮﻯ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﻣﮑﺎﻥ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﻠﺎﻑ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭﻫﻤﻴﻦ ﺍﺧﺘﻠﺎﻑ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ رحمتی الهی که ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺁﻧﻬﺎ،ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ . ﻳﻌﻨی ﺒﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﺪ ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺖ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺑﺎ ﻓﺼﻞ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻬﺘﺮﻯ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ.ﻳﺎ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺁﺩﻡ ﻭﺣﻮﺍ، ﻭ ﻃﺮﺩ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﺍﻟﻬﻰ. ﺭﻭﺡ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺧﻄﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ،ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺑﻘاء ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ را ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺑﺎﻳﺪ منتظر بمانندﻭﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.ﻭ ﺳﺎﻟﻚ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺳﺮﮐﺸﻰ ﺩﺭ ﺧﻄﺮ،ﻃﺮﺩ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻭ ﻋﺰﻟﺘﮕﺎﻩ ﺳﻠﻮﮐﻰﻣﻴﺒﺎﺷﺪ

 (ﺁﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻯ)

ﻳﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺍﺳﺖ. ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﮐﺎﺳﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ،ﻭ ﻧﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺫﻫﻨﻰ (ﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ) ﺑﻠکه دﻧﺒﺎﻝ ﺍﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ، ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩ،ﻭ ﻣﻨﺸﺄ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭ(ﻋﻠﻞ ﻧﺎﻣﺮﺋﻰ ﻭﺟﻮﺩ) می گرﺩﺩ. ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﺎﺭﺍ ﺑﺎﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﻣﻨﻄﻘﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﮐﻪ ﺟﺰ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﮐﻠّﻰ ﻭ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺑﻰ ﺍﺳﺎس ﭼﻴﺰﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺍﻣﺎ ﻋﺮﻓﺎﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﺻﻞ،ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪه اﻧﺪ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﺣﺪّ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ، ﻭبودن  ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻴﻨﻰ ﺍﻟﻬی ﺒﺮﺍی ﺘﺪﺑﻴﺮ ﺍﺯ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﺭﻑ.ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﻳﮕﺮ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺗﻰ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟّﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ . ﺍﻣﺎ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﻴّﺎﺕ، ﻫﻤﺎﻥ ﺿﺮﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻭﻫﻤﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣل ﺮﻭﺍﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻭﺑﺎﻭﺭﻯ ﺍﺯﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻭ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺭﻓﺖ . ﺍﺻﻮﻟﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺒﺎﺣث ﮐﺴﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﻭمعرفت ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﻭ ﺁﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﮐﻪ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻡ،ﺗﺎﺩﺭ ﺣﺪّ ﺩﺭک  اﻫﻤﻴّت ﺴﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺗﺨﺼﺺ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﻫﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﻰ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ،ﻳﺎ ﺧﻮﺷﻤﺎﻥ ﻣﻴﺂﻳﺪ،ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ، ﻭﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺑﺎ ﺧﺒﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ،ﻭﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺂﻥ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺍﺳﺖ.ﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﻴﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ،ﻭﻧﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺧﻮﺭﺩﻥ. ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﺮﺍﻡ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺍﺳﺖ . ﮐﻨﻔﺮﺍﻧس ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ،ﻳﺎ ﺭﻭضه هاﻯ ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ،ﻳﺎ ﺧﻄبه های  ﺩﻳﻨﻰ ﺑﮑﻨﻴﻢ،ﻭﻟﻰ ﺧﻮﺩ ﻋﺎﻣﻞ ﻭﻭﺍﺻﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ . ﻭ ﻟﺬﺍ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺭﻃﺐ ﺧﻮﺭﺩه اﻯ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﻊ ﺭﻃﺐ ﮐﻨﺪ ﺗﺄثیرﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﺑﺪﻝ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺣﺮﻑ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥﻗﺸﺮﻯﻭﺧﺮﺍﻓﺎﺗﻰﺍﺳﺖ.      ﺧﻠﺎﺻﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻯ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻓﻠﺴﻔﻰ،ﺳؤﺍﻝ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ.ﺁﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﺳﺖ،ﻳﺎ ﺍﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺭﻭﺣﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺍﺳﺖ؛ﻳﺎ أمری ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ، ﻭ ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ . ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﺰﺩﻳﮑﺘﺮ ﺷﻮﻳﻢ،ﻳﺎ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻧﺰﺩﻳﮑﺘﺮﺷﻮﻳﻢ، ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻤﻠﺎ ﺟﺴﻢ ﻭ ﻧﻔس  ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ،ﺣﺘﻰ ﻋقلا  ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ،ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺃﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺑﻘﻴّﻪ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍلاّ ﺑﻘﻴﻪ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺑﺎﻃﻠﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺘﺘﻨﺪ. ﺑﺮﺧﻰ ﻫﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻰ ﻃﺮﻑ (ﻧﺎﺗﻮﺭﺍﻝ) ﻃﺒﻴﻌﻰ ﮔﻔته اﻧﺪ. ﻧﻪ ﺟﺴﻢ ﻭﻧﻪ ﺭﻭﺡ،ﻭﻟﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﺳﺮﭼﺸمه هررﻭﺡ ﻭﻣﺎﺩه گفته اﻧﺪ. که ﺒﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻧﺮﺍ ﻗﺎﺑل ﺘﻔﻬﻴﻢ ﻭﺗﺼﻮّﺭ ﮐﻨﻴﻢ، ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﻴﻄﺮﻑ،ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﺻﻞ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﺴﻢ ﺗﺎ ﺧﺪﺍ،ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ . ﻭ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﮔﻔته اﻡ، ﻫﻤﺎﻥ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﺻﻞ ﺭﻭﺍن ﻮ ﺟﺴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﺄﺭﻭﺍﺡ،ﻭ ﺍﺻﻞ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺸﺄ و ﺭﻭﺣﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭﻋﺎﻟﻢ ﻟﺎﻫﻮﺕ ﺍلله ﺍﻳﻦ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮐﻤﺎﻟﺎﺕ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺻﻌﻮﺩ ﻳﺎ ﺭﺟﻌت ﺪﺭ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ.ﺗﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺑﻬﺮ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ، ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﺯﻟﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ.ﭼﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﺩﻳﺪه اﻳﻢ،ﻳﺎ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺭﻭﺡ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻘﺎم ﺠﺪﻳﺪ ﺩﻳﺪﻩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﺑﺎن  ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺷﺨﺺ،و ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎ ﻭﻯ ﺣﺮﻑ ﺑﺰﻧﺪ . ﺑﻘﻴﻪ ﮔﻔﺘﻨﻰ ﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ،ﺍﺣﺴﺎس ﻭ ﺣﺪس ﻭﺍﻟﻬﺎﻡ ﺩﺍﺭﻡ. ﻳﺎ که ﺍﻭﻟﻴا ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻭﺣﻰ ﺩﺍﺭﻡ.ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻔﺎﺭﺳﻰ ﻳﺎﻋﺮﺑﻰ، ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻭﻋﻠﺎﺋﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻯ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﺍﻣﺮ ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﻰ ﺍﺳﺖ. ﺩﻧﻴﺎﺋﻰ ﺟﺎﻟﺐ ﻭﻭﺍﻗﻌﻰ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺷﺪ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﺂﻧﺠﺎ ﺭﻓﺖ. ﻭﺍﻗﻌﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺑﺘﺠﺮﺑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻭﺳﻠﻮﻙ، ﻭﺗﺮﻙ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﮐﻢ ﺍﺭﺯﺵ،ﻭﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﺗﺮک ﻨﻔس ﺑﻰ ﻣﺎﻳﻪ ﻣﻴﺎﺭﺯﺩ.(ﺷﻬﻮﺩ)ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﮔﺮﭼﻪﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮐﻤﺎﻝ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﺎ ﻧﻤﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﻓﺮﺍﺭﻯ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺑﻮﺩ . ﻭ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﺮﮒ،ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﺃﺻﻞ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﺒﻮﻟﻬﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩﻯ.   ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺻﻞ ﻭﺍﺣﺪ ﺑﻴﻄﺮﻑ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ،ﻃﺒﻌﺎ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺎﺩه گرﺍﺋﻰ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ، ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻗﺎﺋﻠﺎﻥ ﺑﺎﺻﺎﻟﺖ ﺭﻭﺡ ﺳﭙﻴﺘﻮﺍﻟﻴﺴﻢ ، ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣثاﻟﻴّﻮﻥ ﺍﻳﺪﺁﻟﻴﺴﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﮐﻞّ ﻫﺴﺘﻰ،ﺑﺸﮑﻞ(ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺧﻞ) ﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﺻﺎﻠﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﻓﺮﺩﻯ ﻫﺮ ﺭﻭﺡ،ﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻭﺣﺪﺕ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ.ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺑﺎﻫﻢ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺧﻠﺎﺻﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ،ﻣﺎﺩﻩ ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﺑﺎﺷﺪ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻫﻢ ﮔﻔﺖ،ﺃﺻﻞ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺎ ﻭﺭﻭﺡ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞهستیم ﺗﺎ ﺑﻘﺎﺋﻢ ﺑﺮﺳیم.ﻫﻢ ﻣﻌﻨﻰ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻓﺮﺩﻯ،ﻭﻫﻢ ﻣﻌﻨﻰ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻫﺴﺘﻰ،ﻭ ﻫﻢ ﻫﺮﻧﻮﻉ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ. ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺑﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﺑﻮﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺑﺸﺮی میرﺳﻴﻢ.ﻭ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯﻣﻄﻠﻖ، ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩﻫﺎﻯ ﺑﺮﺗﺮ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ. ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺩﻳﺪﻯ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪﻩ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺷﺎﻳﺪ ﺭﻭﺯﻯ ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻤﻘﺎﻣﻰ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﺮﺳﻴﻢ، ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ ﮐﺴﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﻧﻪ ﺍﺻﺎﻟﺘﻬﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ،ﻭﻧﻪ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ . ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ، ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﺧﺪﺍﻯ ﺍلله ﺮبّ الأﺭﺑﺎﺏ، ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺎﺩﺭ ﺍﻭﻝ (ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺧﻞ)ﺍﺳﺖ،ﻭﻫﻨﻮﺯ ﺑﺘﺼﻮﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ(ﺧﺪﺍ ﺧﺎﺭﺝ)ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻳﻢ. ریرا بقول مولا علیّ  ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺁﺧﺮ،ﻭ ﺩﺍﺧل ﻭ ﺧﺎﺭﺝ است. ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ (أهو ﺍﻟﻠﻪ) ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺧﻞ، ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ(ﻫﻮ) بگفته محمد ﺩﺭﻋَﻤّاء ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﻮنه هستی ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺼﻮﺭ،و ﺩﺭﻫﺎﻫﻮﺕ(ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺪﻡ ﻣﺎﺳﻮﺍﻩ)ﺩﺭ ﺗﻮصیف (لا ﺑﺸﺮﻁ.)  ﺑﻌﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ،ﺑﻬﺮ ﻧﻮﻋﺶ ﭼﻪ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﭼﻪ ﻓﺮﺩﻯ ﺭﻭﺣﻰ ﻭﭼﻪ ﻣﺎﺩﻯ، ﺑﺎﺯ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﮐثرﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﺫﻫﻦ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ. ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﻝ ﮐثرﺕ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ،ﮐﻪ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺩﺭﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﺮﻯ،ﺭﻭﺡ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﭼﻮﻥ ﻣﺴﺌﻮﻝ ﺍﺳﺖ.ﭘس ﺷﺨﺼﻴّﺘﻰ ﻣﻌﻴّﻦ ﻭ ثاﺑﺖ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺣﺘﻰ ﻳﻚ ﺃﺗﻢ ﺭﺍ،ﻋﻤﻠﺎ ﮐثیر ﻭﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻴﺒﺎﺑﻴﻢ.ﺣﺘﻰ ﺍﻳﻦﺍﺭﻭﺍﺡ ﻓﺮﺩﻯ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯﺷﻬﻮﺩ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻋﻠﻰﺭﻏﻢ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺑﻌﺪﻯ ﺣﻔﻆ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻭﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺑﺎبی ﻨﻬﺎﻳﺖ ﺃﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﺑﻌﺪﻯ، ﺍﻳﻦ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﺻﻞ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻭ ثباﺕ ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﺭﺍ ﻟﺎﺯﻡ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ،ﻭﻗﺘﻰ ﺑﺸﺒﻪ ﻋﺪﻡ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻫﺮ ﻭﺿﻌﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﻟﻠﻪ(ﺃﻫﻮ)ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ،ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ.  ﻭ ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻭﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﺗﺼﻮﺭ ﺧﻮﺩ،ﺍﺯ ﻣﺮﺯ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ. ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﻮﻳﻢ،ﺣﻘﺎﺭﺕ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﻴﺎﺑﻴﻢ.ﻭ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻓﻨﺎﻯ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﻄﻠﻖ ،ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺑﺪﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭﮐﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮﺍﻯ هر ﻏﻴﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺍﮔﺮ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺪﻳﺖ ﺗﺎ ﺧﻴﻠﻰ ﻋﻮﺍﻟم ﻮﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻯ ﻣﺎ ﻭﺭﺍﻯ ﺃﺑﺪﻳﺖ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﻳﺪﺍﺭ ﻭ ﻧﻈﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ،ﻭ ﺑﺠﻤﺎﻟﺶ ﻋﺸﻖ ﺑﻮﺭﺯﻳﻢ.ﺑﻰ ﺟﺎ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﺩﺭ ﺑﺸﺮ ﻫﻢ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺳﺖ.ﭼﻪ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﭘﻴﺮﺍﻟﻬﻰ ﻭﻳﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﻗﺎﺋﻢ ﻭﻳﺎ ﺍلله ﺪﺭ ﺍﺑﺪﻳّﺖ.  ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐثرﺕ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻧﺪ.ﺑﻴﻦ ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻰ ﺩﻭﺁﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﮐثرﺕ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﭘﻠﻮﺭﺍﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﺍﺧﺘﻠﺎﻑ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐثرﺕ ﺑﻮﺍﺣﺪﻯ ﺍﺻﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ . ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻋﻰ ﺑﺮ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺩﺍﺭﺩ، ﻭ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺩﺍﺭﺩ.ﻟﺬﺍ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ،ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻋﻬﺎﻯ دیگر ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺩﺍﺭﺩ،ﺗﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ،ﺩﺭ ﻧﻔﻊ ﻭ ﺩﺭﺳﻤت ﺘﮑﺎﻣﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻧﺴﺎن ها ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﺎﺯﻯ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﭘس ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﮐثرﺕ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ،ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ،ﻭ ﺍﺻﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ. ﻳﻌﻨﻰ ﮐثرﺕﻋﺪﺩﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ،ﻭﻟﻰ ﮐثرﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺍﻓﻘﻰ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺧﻮﺩ،ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﻳﻚ ﺗﺠﻠّﻰ ﺍﺯ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﺭﺏّ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺳﻠﺴﻠﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ،ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺗﺎ ﺍﺑﺪ،ﻫﻤﻪ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﺧﺪﺍﻯﻣﻄﻠﻖﻫﺴﺘﻨﺪ.  ﻭﻟﻰ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻳﻚ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ(ﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ)ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎن ﺮﺍ ﺩﺭ ﺑﻴن دﻳﮕﺮ ﮐﺎﻣﻠﺎن ﺰﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ،ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮﺩﺑﻮﺩﻩ ﻭﻟﻰ ﻧﺴﺒت ﺒﺎﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﺗﻌﺎلی ﻨﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻔﻬﻮﻡ قائم و ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻧند ﺑﺎ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﺸﻴّﺖ ﺍﻟﻬﻰ، ﺑﻔﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ . ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﻗﺎﺋﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ،ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺑﺄﺭﻣﻐﺎن ﺁﻭﺭﺩه اﻧﺪ. ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺼﺮ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺿﻤﻨﺎ ﺧﻮﺩ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥﻋﺼﺮﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﻫﻤﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﻯ یا ﻗﺎﺋﻢ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴم ﺮﻭﺵ ﺟﺪﻳﺪﻯ،ﺑﺘﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﻭ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻓﻨﺎ، ﻭﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﻯ،ﺩﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﻓﻨﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪه اﻧﺪ.ﻭأﺭﺑﺎﺏ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩﻫﻢ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺩﺭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﻟﻠﻪ ﻓﻨﺎﻯ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭﻣﻘﺎﻣﻰ ﻣﻴﻴﺎﺑﻨﺪ.  ﻭ ﻟﺬﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺻﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﻓﺮﺩﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻫﺴﺘﻨﺪ.  ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺎﻳﭗ ﻧﻴﺘﺰ ﺩﺭﺑﻴﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ. ﻭﻯ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ (ﻣﻮﻧﺎﺩﻫﺎ) ﺭﺍ ﺩﺍﺩﻩ ﻭﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ،ﻳﻚ ﺟﻮﻫﺮﻣﺴﺘﻘﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩ.ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻭ ﻫﻤﺎﻥ(ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻓﺮﺩﻯ)ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰهرموجود ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺍﺯﻟﻰ ﺁﻥ ﺭﻭﺡ،ﻭﺗﺎ ﺍﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺣﺪﺕ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﺩﺭﺻﻮﺭت  ﻧﻮﻋﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺄﻥ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺩﻳﮕﺮﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮﺩﺭﺍﺑﮑﻠّﻰﻓﺮﺍﻣﻮﺵﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻭﭼﺸﻢﺑﺂﻳﻨﺪﻩﺩﺍﺭﺩ.  ﺩﺭ ﮐثرﺕ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﻭ ﺗﺪﺍﺧﻠﻰ ﺗﻮ ﺩﺭ ﺗﻮ ﭼﻮﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﭘﻴﺎﺯ،ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻧﻮﻋﻰ ﻭﻋﻮﺍﻟﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ،ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺻﻞ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﺨﺼﻰ،ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﻭﺣﺘﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻨﺎﻯ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ،ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﺯ ﺑﻘاء ﺩﺭ ﻓﻨﺎ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻭﺍﺣﺪ ﺭﻭﺣﻰ ﻓﺮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮐﻤﺎﻟﻰ ﺑﺎ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﺻﻞ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺑﺨﻠﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭﻫﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺭﺻﻮﺭت ﻨﻮع ﺒﺸﺮﻯ،ﻭلی عقل ﻭ ﺭﻭﺡ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭﭼﻪ ﻣﺠﺬﻭﺏ ﺑﻴﺨﺒﺮ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ، ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮﺵ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﻤﻴﺮﺩ ﻭ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﺪ.ﺍﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎئی اﺯ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﻭﻧﻮﻋﻰ ﺍﺻﻄﻔﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﻭﺍﺯ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴّﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ،ﻭﺣﺘﻰ ﺗﻠﺎﺷﻬﺎﻯ ﻓﻌﻠﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ، ﺑﺮﺍی ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣؤثّر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺩﺭﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺍﺧﺮﻭﻯ ﻳﺎ ﻋﻘﺎﺏ ﺟﻬﻨّﻤﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﺯ ﮐثرت ﻤﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺩﺭﻫﺴﺘﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ،ﻭ ﮐﺎﺭﻯ ﺑﺮﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﮐثرﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐثرﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻮﻥ ﺳﻨﮓ ﻭ ﺭﻳﮓ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ.ﻭﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ،ﭼﺮﺍ ﻣﺪﻋﻰ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﺎﺻﺎﻟﺖ ﺗﻄﻮﺭ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﮑﻨﺪ . ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﻣﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﭘس ﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﮐﻨﻴﻢ.ﻭﺍﮔﺮ ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﻣﺎﺩه ﺘﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﭘس ﻤﺎﺩه گرﺍﺋﻰ ﺩﺭ ﮐﻞّ ﺑﺎﻃﻞ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﭼﺮﺍ ﺑﺠﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺑﻤﺎﺩﻩ ﺑﻰ ﺩﻭﺍﻡ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺑﺪﻫﻴﻢ ؟  ﺍﻣﺎ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﮑﺘﺒﺶ،ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ.ﻭ ﺍﺳﭙﻴﻨﻮﺯﺍ ﻭﺭﺍﺳﻞ ﺍﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﺍﺻﺎﻟﺖ (ﻣﺎﺩﻩ ﺑﻴﻄﺮﻑ)،ﻭلی ﻏﻴﺮ ﺭﻭﺣﻰ ﻭﻏﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯ،ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. ﻧﻈﺮ ﺭﺍﺳﻞ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪﻧﻮﻋﻰ ﺑﻌﺪﻡ ﺭﻓﺘﻦ ﻣﻮﻧﺎﺩ ﻫﺎ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻧﺎﺩ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻟﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﭘس ﺑﻌﺪﻡ ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﺑﺎﺯ ﺑﻨﻬﻠﻴﺴﻢ ﻭ ﭘﻮﭼﻰ ﻣﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﺭﻭﺡ،ﺁﻧﮕﺎه ﺘﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻭ ﺻﻴﺮﻭﺭﺕ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍﺳﻞ ﺭﺍ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺍﺯ ﺣﻴﺮﺕ ﺍﻭ ﻣﻴﻴﺎﺑﻴﻢ .

    ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺣث ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻭ آﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻯ،ﻧﺎﻡ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ،ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﻨﻈﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻳﺎ ﺍﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻯ،ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻣﻞ ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻯ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ . ﺍﻧﺪﺭﻭﻧﻴﮑﻮس ﺩﺭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻴﻠﺎﺩ،ﻭﻗﺘﻰ ﺁثاﺭ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺭﺍ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﮑﺮﺩ،ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺭﺍ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻰ ﭘس ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩ .

( ﺍﮐﺴﻴﻮﻟﻮﮊﻯ)

    ﻳﺎ ﻣﺒﺤث ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﻄﻠﻖ ﻭﺣﻖّ ﻭﺧﻴﺮ ﻭﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ . ﺳؤﺍﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ،ﺁﻳﺎ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺍﻣﺮﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻭﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﺷﺨﺺ ﺩﺍﺭﻧﺪ؟ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﻙ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻬﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺍﺭﺯﺵ ﮔﺬﺍﺭﻳﻬﺎ،ﻳﺎ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎ ﺿﺮﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻴﺎﺑﻰﻫﺎ ﭼﻴﺴﺖ ؟ ﺷﺮﺍﻳﻄﻰ ﮐﻪ باعث ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ، ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻄﻰ  باعث ﺳﻘﻮﻁ ﻭﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ؟ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺩﺍﺩ،ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻟﺎ ﺑﺮﻭﺩ،ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺍﺳﺖ  ﻭ ﺍﻣﺎ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻓﺮﻕ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺴﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ،ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻀﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋی ﺬﻫﻨﻰ ﻭ ﺷﺨﺼﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪﻳﻬﺎ ﺍﺳﺖ، ﻟﺬﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ،ﺑﺎ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ،ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﮐﻪ ﻫﻢ ﻣﺎﻫﻴّﺘﻰ ﻭﻣﻨﺸﺄﺋﻰ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻧﻔس ﺭﺳﻴﺪﻩ،ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﻧﻔس و روان  ﺩﺭﺷﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ.ﻟﺬﺍ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍثر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺵ ﺃﺑﺪﻯ ﻭ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ ﻭﻣﻌﻨﻮﻯ ﻭﻭﺍﻗﻌﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﭘس ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻔس ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ،ﺍﺳﺎس ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ،ﻭ ﻫﻮﺵ ﺷﺨﺺ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﺭﺯﺷﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻋﻘل کلّ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺑﺪﻯ ﻭﻭﺍﻗﻌﻰ ﺍﺳﺖ. ﺣﺼﻮﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺭﺯش هاﻯ ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﺑﺎ ﺗﺮﻙ ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ،ﭼﻮﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻧﻔس ﭘﺮﺳﺘﻰ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﺫﻫﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﭼﻮﻥ ﭘﻮﻝ،ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺩﺭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺫﻫﻦ ﺷﺨﺼﻰ،ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﻫﻨﺮﻯ ﻭ ﺫﻭﻗﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻔﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺫﻭﻕ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮﺡ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﺣﺼﻮﻝ (ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩﻯ) ﻭﺍﻟﻬﻰ هستند. ﻭ ﻟﺬﺍ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﻮﻗﺘﻰ ﻭ ﻧﺴﺒﻰ ﻭ ﺷﺨﺼﻰ،ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﺭﻣﺎﺳﺎﺯﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩﻭ ﺟﻬﻨّﻢ ﭘﺮﻭﺭﻯ میباشند.

     ﺳؤﺍﻝ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻯ ﺣﻘّﺎﻧﻴّﺖ،ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﻭ ﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ،ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺨﺺ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ.ﻭﺗﺎﺑﻊ ﻧﻔس ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ.ﻭ یا  ﺗﺤﻤﻴﻠﻰ ﺫﻭﻗﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻔﺮﺩ ﺍﺳﺖ، ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺻﺤﻴﺤﻰ ﺩﺭ ﺫﻭﻕ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﺧﻴﺮ ﻭﺯﻳﺒﺎ ﺑﺪﻫﺪ .  (ﺣﻖّ) ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺷﺮﻭﻃﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻟﺎﺯﻣﻪ ﺣﻘّﺎﻧﻴّﺖ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﮑّﺮ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ . ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻗﻮﺍﻋﺪﻯ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﻳﺺ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ.  ﻣﻨﻄﻖ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺏ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﻗﻮﺍﺭﻩ ﻫﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﻧﺪ، ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷته ﺒﺎﺷﻨﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺪﺍﻭم ﺒﺸﺮ، ﻭ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻋﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﻟﺎﺯﻡ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ،ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻫﻢ ﻣﺪﺍﻡ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ . ﻣﻨﻄﻖ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ ﺧﺎﺹ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ،ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻮﻗﻠﻤﻮﻥ ﺻﻔت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺍﺭﺯﺵ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻣﻬﻢ ﺣُﺴﻦ ﻧﻴّﺖ ﻭ ﻋﻤﻖ ﻋﻘﻞ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ان  ﺍﺳﺖ.      ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧﻴﺮ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﺄﺧﻠﺎﻕ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺯ ﺧﻴﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ . ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻯ ﻏﻴﺮﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ ﻧﺴﺒﻰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺩﺭﻙ ﺁﻥ ﺍﻓﺮﺍﺩ،ﻭﻣﻘﺒﻮﻝ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺭﺍﻳﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎی اﺧﻠﺎق ﺪﻧﺒﺎﻝ ﻗﻮﺍﻋﺪﻯهستند ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﺤﻚ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺧﻴﺮ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ( ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ) ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺍﺳﺖ. ﺻﻔﺎﺗﻰ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻳﺒﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﺩﺭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ، ﻭﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺗﻮﺵ ﻭﺭﻓﻊ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ.ﻭﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﺴﺒﻰ ﻭ ﺷﺨصی هستند. ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ،ﻫﻢ ﺭﻭﺗﻮﺵ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻭ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ،ﺗﺎ ﺗﺸﺒّﻪ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﻭ ﺧﻴﺮ ﻭﺣﻖ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ .

    ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ(ﻣﻌﻴﺎﺭﻯ)ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ.ﮐﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻭ ﺍﻟﮕﻮ ﻳﺎﺑﻰ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭﺍﻓﻌﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ.ﻭ ﺑﺮﺧﻠﺎﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﺑﻮﺻﻒ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ. ﻭﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﻭﻧﺪ.  ﻭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻘﺶ(ﺻِﺪﻕ ﻭﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﻭﺭﻭﺵ)ﮐﺎﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﻧﺴﺒﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻯ ﺳﻠﻮکی ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺭﺏ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭﻣﻌﻴﺎﺭ ﻭ ﺍﻟﮕﻮ ﺍﺯ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺣﻖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﻭﭘﺎﮐﻰ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪﻯ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻄﺤﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻤﺎ ﻣﻰ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪ. ﻣثلا ﭼﻨﺎﻥ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻭﺗﺎ ﺃﺑﺪﻳّﺖ،ﻭ ﺗﺎ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺭﺯﺵ ﺧﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺠﺎﺕ ﻭﺁﻣﺎﺩه کرﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺑﺪﻳّﺖ، که ﻨﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﺯﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻭ ﺩﺭﺩ،ﺑﻠکه اﺯ ﻓﺼﻞﻭﻧﻮﻉ ﻧﻴﻤﻪ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺪﻫﻨﺪ  ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻣﻨﻄﻖ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺤﻖ ﻭﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻭ ﺣﻘّﺎﻧﻴّﺖ ﺷﺮﻁ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪی ﻤﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻋﻘﻠﻰ ﺧﻮﺩﺵ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻃﻰ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺑﺎﺭﺯﺵ ﻣﻄﻠق ﻤﻴﺮﺳﺪ.ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺸﺮ ﺟﺰ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﻭﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭﺣﻘّﺎﻧﻴّﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﺍﺳﺖ. ﻭﺟﺴﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭﺭﻭﺡ ﺧﻮﺩ، ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺘﻠﺎﺵ ﺟﺪّﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ.ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ ﻋﺎﺩﻯ،ﮐﻪ ﻟﻨﮓ ﻟﻨﮕﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻭﻳﻢ.ﻳﺎ ﭼﻮﻥ ﻣﻴﻤﻮﻥ ﻫﺎ ﺑﻮﺍﻟﻬﻮس گرﻯ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻨﺪ ﭘﻠّﻪ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ، ﭘلّه هاﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺭﺍ ﺳﻘﻮﻁ ﺑﮑﻨﻴﻢ،ﻭﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﮔﺮﺩﺩ. ﺑﺨﺼﻮﺹ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻘﻮﻃﻰ، ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﭘﻠّﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻯ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ،ﺩﺭﺩ ﺳﻘﻮﻁ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ،ﻭﺍﺧﻠﺎﻕ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﺠﺪﺩ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﮐﻤﺎﻟﺎﺕ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ .

     (ﺧﻴﺮ)ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﺩﻯ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻣﻨﺪﺭﺁﻭﺭﺩﻯ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﺮّﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻧﻘﺾ ﻏﺮﺽ ﮐﻨﺪ.ﺩﺭﻙ ﺧﻴﺮ ﺭﺍ ﺣﮑﻤﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺪﻫﻨﺪ،ﻭ ﺃﻧﺒﻴﺎ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﺑﺘﻌﻠﻴﻢ ﺁﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﻭﺩﺭﻙ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺗﺸﺒّﻪ ﺑﺨﺪﺍ ﻭ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺁﺳﺎﻥ ﺗﺮ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻫﺮ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻏﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ، ﺟﺰ ﺭﻳﺎﮐﺎﺭﻯ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﻭﺧﻮﺩ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ،ﭼﻨﺎﻥ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﻤﺎﻕ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﻴﺮ ﻭﺣﻖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ،ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮔﺮﺩﺩ . ﻫﺮ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺫﻭﻕ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﻓﻌﻠﻰ ﻣﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﺰ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﻭﮐﺎﺭ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻫﻨﺮ ﻫﻢ ﻣﻘﺪس اﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﻫﻨﺮ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ،ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺩﻳﺪه شده اﺳﺖﻭ ﺑسﻫﻤﺎﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺭﺍﻩ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻭ تصوّف ﺍﻟﻬﻰ ایرانی ﺍﺳﺖ، که ﻤﺎﺭﺍ ﺑﺴﺘﺎﺭه ثرﻳّﺎ ﺩﺭﻋﻠﻢ، ﻭ ﺑﺨﺪﺍ ﺩﺭ ﺣﻘّﺎﻧﻴّﺖ ﻭﺭﻭﻯ ﺯﻳﺒﺎﻯ ﻗﺎﺋﻢ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.ﮐﻪ ثاﺑﺖ ﻭﻭﺍﻗﻌﺎ ﺟﻤﺎﻝ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﺳﺖ .

ﻓﻠﺴﻔﻪﺭﻭﺡﻭﺫﻫﻦ
       ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭﻋﺼﺮﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ  ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻗﺒﻠﺎ ﺍﺯ ﺧﻠﻂ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﮐﻨﻢ،ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺭﺍ،ﻣﻌﻤﻮﻟﺎ  ﻳﮑﻰ ﺩﺍﻧﺴته اﻧﺪ.ﻭﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻧﮕﻠﻴﺴﻰ Mlnd   ﺁﻭﺭﺩه اﻧﺪ. ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﻳﮑﺎﻳﻚ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﻣﻴﺮﺳﺪ . ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻋﻤﺪﻫﺎﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ مایند ﻭﺭﻭﺡ ﺫﻫﻨﻰ ﺁﻭﺭﺩه اﻧﺪ،ﻳﮑﻰ (ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻮﻫﺮﻯ) ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺡ ﻭﻓﮑﺮ(ﺟﻮﻫﺮﻯ ﻏﻴﺮﻣﺎﺩﻯ) ﻭﺍﺯ ﺟﻨس ماهیّت ﺧﺪﺍﺋﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻗﻴﺎس ﺑﻤﺎﺩﻩ ﺃﺗﻤﻰ ﻳﻚ ﺟﻮﻫﺮ هست. ﻭﻟﻰ ﻓﮑﺮ ﻫﻢ ﻣﺎﺩﻩ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ ﺩﺍﺭﺩ،ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﻭﻧﻔس ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﻭﺭﻭﺡ الهی شده ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺟﺴﺘﻦ ﺟﺎﻯ ﻧﻔس ﻣﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ . ﻳﺎ ﺑﻌﺪﺍ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮﺁﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺍﻳن ﺮﻭﺡ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺟﻮﻫﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﺍﻗﻌﻰ،ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﻄﻠق اﺳﺖ،ﻭﻳﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﮐﻪ ﺑﺠﻮﻫﺮﻳّﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﺍﻣﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﻭﻡ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺫﻫﻦ ﺭﺍ ﻧﺘﻴﺠﻪ(ﺣﺮﮐﺎﺕ ﻳﺎ ﻭﺿﻌﻴﺖ)ﺩﺍﺧﻠﻰ ﻣﺎﺩه ﻤﻐﺰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮﺭ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﻐﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺳﻴله اﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﮑّﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮﻡ ﻫﻢ(ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻭﻇﻴﻔﻰ)ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺫﻫﻦ ﺭﺍ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﻣﺠﻤﻮعه اﻯ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﭼﺸﻢ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻋﺎﺩﻯ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﺟﺴﻢ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﻭﻣﺮﺩﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﮑﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭﻟﻰ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻭچه ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺍﻋﻀﺎ تعیین ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻭﺑﺴﻮﻯ ﻭﻇﻴفه ﺴﻮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﻭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺗﺤﻘّﻖ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ؟  ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩ ﺩﺍﺋﻢ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺗﻐییرﺍﺳﺖ، ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﻳﺎ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ،ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﺟﺴﻢ ﻭ ﻧﻔس ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﺭﻭﺣﻰ ﻓﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ میباشد. ﭘس ﺧﻮﺩ ﺫﻫﻦ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺍﻋﻀﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨﺪ.ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻐﻴّﺮ ﻭ ﻫﻢ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺑﻠﮑﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﻗﻠﻰ ﺑﺮﺗﺮ، ﻭﺍﺯ ﻗﺒﻞ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺪﻓﻰ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﺪ . ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻓﺮﺩ ﻭﺿﻊ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﺭبّ اﻟﻨﻮع اﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﭽﻨﻴﻦ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻭﮐﻤﺎﻝ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻭ ﺻﻠﺎﺣﻴّت ﺘﺮﺗﻴب ﻮﻇﺎﻳف ﻮ ﻫﺪﻓﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﺎﻟﮑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺪﻫﺪ.  ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ الهی ﮔﺮچه ﺒﺎﻳﻦ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻫﻢ ﺑﺮﺳﻨﺪ ، ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﻣﺪﺑّﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﺗﺎﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺍﻳﻦ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺑﺎﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺟﺴﻢ ﺑﺮﺗﺮ نوع ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ. ﻭ ﺗﺎ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ،که ﺪﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ، ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﮕﺬﺭﺍﻧﺪ. ﻭ ﺗﺎ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺟﺴﻢ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﻧﻮﻉ،ﮐﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ  ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﺪﻫﻨﺪ،ﻭﺍﺯ ﺭﻧﺞ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺗﻮﻟﺪﺍﺕ ﻭﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﻣﻌﺎﻑ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺸﻬﻮﺩﻯ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻧﺪ،ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺧﻴﻠﻰ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﺎﻳﻦ ﺟﻬﻨّﻢ ﻫﺎ ﺗﻦ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ،ﺗﺎ ﺑﻐﺎﻳت و هدف  ﻮ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻟﻬﻰ،که ﺸﻬﻮﺩ ﺟﻤﺎﻝ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺍﺳﺖ برسد.ﻭ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪﺯﻭﺩﺗﺮﺑﺎﻳﺪﺑﺴﻠﻮﻙﺍﻟﻬﻰﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ.      ﻣﺤﻘّﻖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﺵ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺫﻫﻦ ﺍﺳﺖ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺫﻫﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ،ﻭ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭﺧﺎﺹ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﺮﻭﺗﺮ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﺧﺎﺹ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻋﺎﺩﻯ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻴﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺬﺷﺖ،ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻭﻭﻇﻴﻔﻪ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺑﺮﻭﻳﻢ.ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻟﺒّﻴﻚ ﺑﺨﺪﺍ ﮔﻔﺘﻦ،ﻭ ﺍﺟﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮﺳﻴﻢ،ﻭ ﺍﺯ ﻓﺼﻞ ﻭ ﻧﻮﻉ ﻓﻌﻠﻰ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﺑﻴﻢ . ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺠﺎﺗﻰ ﺭﺍ ﻧﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻭﻧﻪ ﻋﻠﻢ ﻭﻧﻪ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﻤّﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻣﺎ،ﻭﻣﺸﻴّﺖ ﺍﻟﻬﻰ،ﺍﺯﺭﺍﻩ ﺩﺭﺳﺖ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﮐﻠّﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺑﻠﺎﻍ ﮐﺮﺩه باﺷﺪ.ﻭﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ ﻋﻤﻠﻰ ﻭﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮﺩ ﺭﺍ، ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ . ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﺮﺩ.  ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺎﺩﻩ ﻣﻐﺰ،ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺗﻔﮑّﺮ ﺭﺍ ﺍﻳﻔﺎ ﮐﻨﺪ،ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﻐﺰ ﺩﺭ ﻃﻔﻞ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﮋﻧﺘﻴﻚ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻃﻔﻞ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻧﻴﺰ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﺍﻣﻮﺍﺝ ﻭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻰ ﺑﺨﺼﻮصی ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻟﺤظه اﻯ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻣﮑﺎﻥ ﺧﺎﺻﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺧﺎﺻﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﻭﻧﻪ (ﺍﻧﺮﮊﻯ ﻣﻮﺝ) ﺑﺎ ﺍثرﺍﺕ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﻭﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴت ﺪﺭﻣﻌﺮﺽ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺍﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻰ ﺑﺎﺷﺪ . ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ،ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮﻕ ﺍﻋﺼﺎﺏ ﮐﺠﺎ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﺑﺎﺷﺪ . ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮﻕ ﺍﻋﺼﺎﺏ،ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻕ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ(ﺑﺮﻕ ﻣﻠﮑﻮﺗﻰ حیاتی )ﻭ ﺣﺘﻰ از ﺍﻣﻮﺭﻋﻘﻠﻰ و (ﺑﺮﻕ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺟﺒﺮﻭﺗﻰ)ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻟﺬﺍ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮﻕ ﺍﻋﺼﺎﺏ ﺍﺯ ﻣﻐﺰ ﻭﺍﺭﺩ ﺭﻭﺡ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻭ ﺍلاّ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﺮﻕ ﺩﺭﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺭﺍﻩ ﺑﻴﻔﺘﺪ. ﻋﻘﻞ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﺣﺴﺎس ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺟﺴﻢ ﻣﻴﺮﺳﺪ،ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺍﺯ(ﺩﺍﺧﻞ ﺩﺭﻭﻥ)ﻧﻔس ﻣﻴﺮﺳﺪ . ﻭﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﺭﺍﻙ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻣﻐﺰ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﻫﻢ ﮔﻔﺖ،ﮐﻪ ﻋﻴﻨﺎ ﺍﺷﻴاء ﺑﺎ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ . ﺃﻫﻞ ﺩﻝ ﺑﺎ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﻭ ﺷﻔّﺎﻑ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺩﻝ،ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻙ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺮﺗﺮ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻭﭼﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨند.ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﻳﻦ ﺗﺰﮐیه ها ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺭﻭح اﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ. ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﺍﮐﻰ ﻭﻋﻘﻞ ﻭﺍﺣﺴﺎس،ﻭ ﺣﺘﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺩﺭﻙ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ،ﻫﻤﻪ ﻧﺴﺒﻰ ﻭﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﻧﻔﺶ ﺑﺎ ﺷﻬﻮﺩ، ﻫﺮ ﮐﺎﺭﻋﻘﻞ ﺭﺍ ﺍﺣﺴﺎس ﻤﻴﮑﻨﺪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭﺣﺘﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠّﺖ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮕﻰ ﺍﺑﺪﻯ ﺭﻭﺡ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻬﻮﺩه اﺍﺳﺖ.نه اﻳﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺣﺴﺎس ﺫﻫﻨﻰ یا  ﺍﺣﺴﺎس ﺧﺎﺭﺟﻰ ﮐﺮﺩه اﻳﻢ . ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺡ ﻳﺎ ﺫﻫﻦ ﺩﺭ ﺍﺩﺭﺍﻙ ﮐﺎﺭ ﻣﻐﺰﻧﻴﺴﺖ.ﮐﺎﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺪﺑﺮ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺣﺘﻰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﻴﻢ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻴّﻮﻣﻴّﺖ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺣﺎﻝ ﻭﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﻴّﻮﻣﻴّﺖ ﻭ ﺳﺮﭘﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯﻭﺣﺪتﻮﺟﻮﺩاست.     ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﻭﺡ ﻳﺎ ﺫﻫﻦ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﺫﻫﻦ، ﮐﻪ ﻣثلا ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ،ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺫﻫﻦ ﺭﻭﺡ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﺻﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺷﺪ، ﻫﻢ ﺫﻫﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫم ﺮﻭﺡ.  ﺳﻪ ﻧﻈﺮیّه اﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺤث ﺁﻣﺪﻩ،ﻳﮑﻰ(ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺄثیر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻭ ﻣﺘﺒﺎﺩﻝ) ﺍﺳﺖ. که ﺩﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﺄثیر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺁﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺩﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﻭﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭﻧﻪ ﺩﺭ جوهری ﮐﻨﺎﺭﻫﻢ ﻭﺩﺭ ﻳﻚ ﺍﻓﻖ. ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ،ﺟﺴﻢ ﻭﻧﻔس ﺍﻣﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺫﻫﻦ ﻭﺩﺭ ﺭﻭح ﺤﻴﻮﺍﻧﻰ ﺑﮑﻤﺎﻝ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻟﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻭﮐﻤﺎﻝ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ،ﻭﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺮﻭﺡ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﻳﻦ ﺭﻭﺡ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﺮﺟﺴﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﺄثیر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺭﻭﺡ ﻭﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﻧﻴﺴﺖ.ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﻓﻌّﺎﻝ ﻭ ﺟﺴﻢ ﺭﺍ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺟﺴﻢ ﺍﺯ ﻧﻔس ﻳﺎﻫﻤﺎﻥ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻭﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ،ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﺁثاﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﻴﺮﺳﺪ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﺭﺝ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ،ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪﻩ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﺪﺑّﺮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﺗثبیت  ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ. ﺗﺎﺯﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻬﻰ ﺷﺨﺺ ﻣﺪﺍﻡ در حال ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﻭﺩﺭﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻮق ﺒﺸﺮﻯ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.  ﺩﻭﻡ(ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻮﺍﺯﻯ)ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺩﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ،که ﺪﺭ ﻫﻢ ﺗﺄثیرﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮﻡ (ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﭘﺪﻳﺪﻩ ثاﻧﻮﻯ) ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺟﺴﻢ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺃثر ﻣﻰ ﮔﺬﺍﺭﺩ،ﻭﻧﻪ ﺫﻫﻦ ﺩﺭ ﺟﺴﻢ . ﻭﺟﻨﺒﻪ ﺭﻭﺣﻰ ﺟﺎﻧﺒﻰ ﻭ ثاﻧﻮﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺑﻤﻮﺍﺯﺍﺕ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺟﻤﻌﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺠﺎﺋﻰ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻧﺪ،ﻭﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﺭﻭﺡ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻃﻠﺎﻉ ﻭﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ وﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻭ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺁﻧﭽﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﮔﻔته اﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ،ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺗﻰ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺻﻠﺎﺡ ﺩﻳﺪ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻭ ﺗﺄﻣّﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺕ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﻭﺡ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﺴﺄﻟﻪ(ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺁﺯﺍﺩ)ﻭ(ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮕﻰ) ﺭﻭﺍﻥ ﮐﻪ ﻣﺮﮒ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭﻟﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻳﺎ ﻗﻬﻘﺮﺍﺋﻰ ﺩﺍﺭﺩ.ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮﺩ. ﮐﻪ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺑﺘﻮﺍﻧﻢ ﺑﻌﺪﺍ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﮐﺮﺩﻩ،ﺗﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪه اﻡ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ .

ﭘﻴﻮﺳﺘﻬﺎﻯﺑﺤثﻓﻠﺴفه
       ﺟﺰ ﭘﻨﺞ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﺮﺩﻡ، ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﻮﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﺮﻋﻰ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺎﻧﻨﺪ(ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ)ﮐﻪ ﺩﺭﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ هست.ﻭﻣﺴﺄﻟﻪ(ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ) ﻭﻧﻴﺰ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ،ﮐﻪ (ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳﻰ) ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﻭ ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ.ﻭﺿﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭﺍلاّ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﺴﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮﺩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ.ﺁﻧﻬﻢ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺘﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺳﺖ. ﻭﺑﻨﺪﺭت ﺠﻨﺒﻪ ﮐﻤﻚ ﻭﻧﻔﻊﺭﺳﺎﻧﻰ ﺑﻤﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ.ﻣﻌﻤﻮﻟﺎ ﺍﮐثرﻳّﺖ ﻣﺮﺩﻡ،ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻧﻘﺸﻰ ﺩﺭﻗﺎﻧﻮﻥ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻣﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬﺎ،ﮐﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩﻯ ﺩﺍﻭﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺒﻰ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺷﻬﺮﺕ،ﻭﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﭼﻮﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﻣﺠﻠس ﺧﺮﺝ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻭ ﺑﻌﺪﻯ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻭﻣﻨﻄﻖ ﻭﺭﺟﺎﻝ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻗﺸﺮﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ،به  ﻏﻠﻄ اﺯﻣﺘﻮﻥ ﺩﻳﻨﻰ برداشت ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.ولی ﻣﺘﻮﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎ.ثاﻧﻴﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﻗﺸﺮﻯ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻌﺼّﺒﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻰ،ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻫﺰﺍﺭ یا ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﮐﺎﺫﺏ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﮐﺘﺐ ﺩﻳﻨﻰ ﭼﻮﻥ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺁﻥ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻟﻌﺰﻡ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ،ﻭﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎ. ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ،ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮﺩش ﺮﺍﺸﻨﺎﺧﺖ.ﻭ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﻏﻴﺮﺳﻠﻮﮐﻰ ﮔﻔﺘﻪ،ﻭﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻩ ﻫﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﻳﮕﺮ،ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ. ﻭ ﻫﻴﭻ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﺑﺎﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭﻟﺬﺍ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻃﺎﻟﺐ ﻟﻘﺎی اﻟﻬﻰ، ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﻟﻰّ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﺣﮑﺎم ﺴﻠﻮﮐﻰ ﻭﺣﺘﻰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺍﺨﻠﺎﻗﻰ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﮕﻴﺮﺩ.ﻭﺍﻭﻟﻴﺎ ﺟﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻚ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﮐﻪ ﺑﺪﻫﺪ.ﻭﻫﺮﮐس  ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﺼﺎﻳﺤﻰ ﺩﺭﺗﺨﺼﺼﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﻫﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﻟﺎﺯﻡ ﺍﻟﺎﺟﺮﺍ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭﺑﺮﺍﻯ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭﺩﻳﻨﻰ ﻭﻣﺬﻫﺒﻰ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ. ﻭ ﺍلاّ ﺑﻰ ﺍﺭﺯﺵ ﻭﺑﻰ ﺃثر ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺍﺳﺖ. ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻈم ﻮ ﺁﺭﺍمشاﻓﺮﺍﺩﺟﺎﻣﻌﻪﺑﺎﺷﺪ.