M004

فلسفهﻭﺩﻳﻦﺩﺭﻋﺼﺮﻋﻠﻢ
ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻴﺰ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﻋﺎﻡ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﺪﻋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﻪ ﺑﺴﻔﺮ ﺑﻔﻀﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ،ﺑﺰﻭﺍﻝ ﺩﻳﻦ ﮐﻤﻚ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ. ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎﻳﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍ ﻣﺠﺪﺩﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻭﺭﻭﺷﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺯﺍﺋﺪ، ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﺋﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ، ﮐﻪ ﺍﻓﻴﻮﻥ ﻣﻠﻞ میباﺷﺪ. ﻗﺒﻠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﮐﻨﻢ،ﮐﻪ ﺩﻭﻧﻮﻉ ﺩﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﮐﺮﺩﻳﻢ،ﻳﮑﻰ(ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ) باعث ﺗﮑﺎﻣل ﺮﻭﺡ ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ است.که اﺯ ﺃﺯﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﻧﻴﺰ(ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺭﺳﻤﻰ)ﻭ ﮐﻠﺎﻣﻰ،ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﻳﺎ ﻣﺘﻔﮑّﺮﻳﻦ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﺯ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺩﻳﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.(ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ)ﻳﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻟﻬی ﻮ ﺩﻳﮕﺮﻯ (ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ) ﮐﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﺳﺖ . ﻋﻠﻢ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ خود، ﻧﻪ ﻓﻘﻂ باعث ﺯﻭﺍﻝ ﻭ ﺑﻄﻠﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ،ﻭﻧﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻳﺎ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ . ﻓﻀﺎ ﻧﻮﺭﺩ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﻣﻨﮑﺮ ﺧﺪﺍ،ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻫﺒﺮ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﺎﻡ ﺩﺍﺩ، ﮐﻪ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺩﺭ ﻓﻀﺎ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﻓﻀﺎ ﻧﻮﺭﺩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻰ،ﭘس ﺍﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﻓﻀﺎ ﺑﻌﺒﺎﺩﺕ ﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺖ،ﻭ ﺑﺴﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﻫﺮﺩﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻭﻟﻰ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻓﻀﺎ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻳﮑﻰ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪ،ﻭﻟﻰ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﻣﺬﻫﺒﻰ ها ﻭ ﺍﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻭﻣﻨﻄﻖﺩﺭﮔﺮﻭﻩماﺩﻳّﻮﻥﻫﺴﺘﻨﺪ.       ﺍﻣﺎ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﺳﻤﻰ،که اﺻﻮﻟﺎ ﻣﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﺑﻤﺬﺍﻫﺐ ﺟﺪﻳﺪ،ﺑﻨﺤﻮﻯ ﺑﻔﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﻭ ﮐﺴﺎﺩ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ.ﺟﺰ ﺩﻳﺎﻧت ﺴﻠﻮﮐﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ،ﺑﻬﺮ ﺷﮑﻞ ﻭ ﺣﺎﻟﻰ ﻭﻣﺬﻫﺒﻰ،ﺑﺤﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺩ، ﻭﻟﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﺦ ﻧﺎﭘﻴﺪﺍ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﻭﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﻭﻣﺬﺍﻫﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ ﻭﺧﻨثی  ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﭼﻪ ﻋﻠﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﮑﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﮑﻨﺪ .  ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺳﺖ بدﺭﺩ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺁﻧﻘﺪﺭﺑﻘﻮﻝ ﻗﺮﺁﻥ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻟﻌﻦ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ،ﺑﺘﻌﺪﺍﺩ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺑﺘﻌﺪﺍﺩ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﻗﺸﺮﻯ ﻫﺴﺖ. ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﻠﺴﻔﻰ، ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎئی ﺪﺭﻓﺼﻞﻫﺎﻯ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻫﻤﮕﻰ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺗﻔﺎﻭﺕ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳﺎ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻟﺪﻧّﻰ،ﻭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ (ﺗﻨﻮّﻉ )ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭﻣﺘﻀﺎﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺻﺪﺍﺭ ﺣﮑﻢ ﮐﻠّﻰ ﻧﺎ ﺩﺭﺳﺖ،ﺍﺯ ﻳﻚ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺩﻳﻦ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ . ﺩﻳﺎﻧﺘﻬﺎﻯ ﺭﺳﻤﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ،ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ،ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩیّات اﺳﺖ، ﻭﻟﻰ ﺑﺎﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳکی ﺪﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ های ﺩﻳﻨﻰ . ﻭ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻧﻴﺰ ﺭﻧﮓ ﻭ ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﮐﻪ ﺗﺤﮑّﻢ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩﺧُﻤسﻭﺯﮐﺎﺕﺍﺩﺍﻣﻪﺑﺪﻫﻨﺪ.      ﺍﻣﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ،ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ، ﻫﻢ ﺑﻌﻠﻢ ﻭ ﻫﻢ ﺑﭙﻴﺸﺮﻓﺖ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﺗﺎ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺸﻬﻮﺩ،ﮐﺎﺭﻯ ﺑﻌﻠﻢ ﻭﺩﻧﻴﺎ،ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻤﺬﺍﻫﺐ ﻭﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺟﺰ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺩﺭﻭسیله  ﺍﻧﻴﺘﻮﻳﺸﻦ و ﻭﺳﺎﺋﻂ ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﻭ ﺩﺍﺩه ﻫﺎی ﺨﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﭽﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮی ﺘﻮجّهی ﻨﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭﻟﻰ ﻭﺍﺻﻞ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ،ﺑﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻋﻠﻢ ﻣﺨﺎﻟف  هستند،ﻭ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻢ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮﻯ ﻓﻄﺮﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻣﻨﺼﻒ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﻋلوم  ﻧﻴﺰ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﻫﺴﺘﻰ،ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺑﺎ ﺗﺼﻔیه هاﺋﻰ ﺍﻟﻬﻰ.ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺎ،ﺍﻟﻔﺒﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﻭ ﺍﻣﺎ ﺁثاﺭ ﻏﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻋﻠﻢ،باعث ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻭ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ،ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﻋﻠﻢ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﮑﺮ ﻭ ﻓﺮﻳﺒﺶ،ﻫﺮ ﻣﮑﺮ ﻭ ﻓﺮﻳﺐ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺧُﻨثی ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﻣﺴﺘﻌﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﻮﺍﻡ ﺍﺳﺖ. ﻫﺮﭼﻪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺑﻠﺎﻳﺎ ﻭ ﺁثاﺭ ﻣﻨﻔﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔی ﻮ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺩﻫﺪ،ﺑﺮﺍﻯ ﺃﻫﻞ ﮐﺘﺎﺏ ﻭﻭﻟﺎﻳﺖ،ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤّﻞ ﻭ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ،ﻭﻭﺳﻴله اﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻤﺮﮒ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﻮﺩ،ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺷﻬﻴﺪ ﺭﺍﻩ ﺣﻖ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ،ﺗﺎ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﺪﺍﺕ ﺑﺮﺗﺮ،ﺩﺭ ﻧﺴﺦ ﻭ ﻓﺼﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺗﺮ ﺭﺟﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﻋﻘﺐ ﺗﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻤﺴﺦ ﻭﻓﺴﺦ ﻭﺑﺪﺗﺮ ﺑﺮﺳﻨﺪ. ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮﺩ،ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﻭﮐﺎﺭﻯ ﻫﻢ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪﻭﺍﺩﻳﺎﻥﺭﺳﻤﻰﻭﻣﺬﺍﻫﺐﻗﺸﺮﻯﻣﺸﺮﻙﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.    ﺍﻣﺎ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ،ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺭﺳﻤﻰ،ﮐﻪ ﺷﺮﻗﻴﻬﺎﻯ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺩﺭ ﺻﻒ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻏﺮﺑﻰ ﻫﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﻴﻨﺎﻣﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ،ﻭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺠﻬﻨّﻢ ﻭﮐﺎﺭﻣﺎ ﻭﺑﺎﺯﮔﺸت ﻤﺠﺪﺩ ﺑﺠﻬﺎﻥ ﻣﻰ ﮐﺸﺎﻧﻨﺪ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴکه ﺴﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻧﻪ ﺷﺮﻗﻰ ﻭﻧﻪ ﻏﺮﺑﻰ، ﻭﻟﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﺯﻳﺮﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﺩ،ﺑﻨﻔﻊ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﺳﺖ . ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺮﻗﻰ ﻭ ﻏﺮﺑﻰ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ،ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻟﺬﺕ ﻃﻠﺒﻰ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻮﺩﻩ، ﮐﻪ باعث ﻗﻬﻘﺮﺍی ﻔﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺸﻮﺩ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﺗﺠﻠّﻰ ﺍﻟﻬﻰ،ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺮﺗﺮ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻋﻰ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣی اﺳﺖ. ﻭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﺗﺎ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺮﺳﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ، ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺶ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻫﺴﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺘﺪﻳّﻦ ﻗﺸﺮﻯ ﻭ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﻭ ﭼﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﻏﺮﺑﻰ، ﻭﻣﻨﮑﺮﺍﻥ ﺧﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﻠﻢ ﻭﻓﻠﺴفه غرﺑﻴﺎﻥ.ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺑﻬﺎنه ﻮﺧﻮﺩ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭ ﻟﺬﺍ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺧﺎﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﻭﻟﺎ ﻋﻠﻢ ﻫﻴﭻ ﺧﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻯ و مفیذ بشر ﺍﺳﺖ.

     ﺍﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﻋﻠﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ،ﺍثرﻯ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻢ ﺩﺭﻧﺎﺑﻮﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻣﺎﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻭ ﺑﺎﻃﻨﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻳﮑﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺭﺃﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺯﺍﺋﻞ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﻳن ﺮﺳﻤﻰ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘنی ﻨﻴﺴﺖ.ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﺷﻒ ﻋﻠﻢ،ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﻓﻄﺮﻯ ﺍﻟﻬﻰ.ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺷﺨﺼﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ،ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻠﻢ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﮐﻤﻚ ﺑﻌﻘﺐ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﻣﺮﮒ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ،ﻭﻟﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺮﮒ ﺭﺍ ﺑﮑُﺸﺪ.ﻭﻟﺬﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻔﮑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﺑﺪﻯ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﺩﺭ ﺣﻞّ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺮﮒ ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻫﻴﭻ ﺍﺳﺖ.ﻟﺬﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ،ﻫﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻳﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ،ﻭ ﻫﻢ ﺣﺘﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳن ﺮﺳﻤﻰ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻭﻗﺸﺮﻯ ﻣﻮﺟﻮﺩﻳّتﺨﻮﺩﺍﺩﺍﻣﻪﻣﻴﺪﻫﻨﺪ.      ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺠﺎﻯ ﺩﻳﻦ، ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ(ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﻨﻰ)ﻳﺎ ﺁﻥ ﻧﻮﻉ ﺗﻔﮑﺮﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﻋﻠﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ. ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻫﺪﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺮﮒ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﻧﻘﺶ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﺣﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻧﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺳوء ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﭼﻮﻥ ﺟﻨﮕﻠﻰ ﺍﺯ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺷﺪﻩ،که ﺒﺠﺎن هم  ﺍﻓﺘﺎﺩه اﻧﺪ.ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﮐﺎﺭﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻧﻴّت ﻮﻣﻘﺎﺻﺪ ﻓﺮﺩی اﺳﺖ.ﻳﺎﻫﻤﺎﻥ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻔس ﻭ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﺯ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻓﺮﺩﻯ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺎﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ.که  اگر ﺍﻧﺼﺎﻓﻰ ﺑﺎ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺍﺷﺖ، ﺑﻴﺎﺩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ. ﻓﻠﺴفه هاﻯ ﺑﺎﺩﻳنی ﻮﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﻴﺰ،ﺟﺰ ﺧﻮﺩﻓﺮﻳﺒﻰ ﻭ ﻋﻮﺍﻡ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﻧﺘﻴجه اﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.  ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎﻯ ﻗﺎﻃﻊ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻔﮑّﺮ ﺧﻮﺩ،ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺮﮒ ﻭ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﮔﻔﺘﻴﻢ،ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ.ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺷﺨﺼﺎ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ،ﻭﻧﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻩ،ﻭ ﻧﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﻣﮑﺎﻥ ﺗﻮﻟﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩﻩ، ﻭﻳﺎ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺍﻭﻟﻴﻪ،ﺗﺎ ﺳﻦّ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻋﻘﻠﻰ ﺩﺭ15 ﺳﺎﻟﮕﻰ، ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺧﻮﺩ،ﻭﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺩﻳﻦ ﻭﻣﺬﻫﺐ،ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺧﻮﺩ، ﻫﻴﭻ ﺧﺒﺮﻯ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺷته اﺳﺖ، ﻭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺑﻪ ﻭﻯ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ . ﺑﺪﺗﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮﺩ ﺟﻮﺍﻥ،ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﺷﺮﻭﻉ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻭ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻨﻘﻄﻪ ﻣﺒﺪﺃ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ. ﻭ ﺣﺘﻰ ﻃﻔﻞ ﺑﺎﺭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭﺍﺯ ﺧﻮﺩﺭﺍ،ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﻣﻌﺎﻳﺐ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻠﺎﺻﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻃﻔﻞ،ﭼﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﭼﻪ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ،ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻓﻄﺮﺕ ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ، ﺑﻘﻮﻝ ﻫﮕﻞ،ﺑﺮﺍﻳﺶ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ. ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﻭﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﺳﺎﻟﻚ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻪ، ﺑﺮﻳﺸﻪ ﮐﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﺁثاﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ،ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭﭼﻪ ﺑﺪ ﻭ ﻏﻠﻂ.ﺣﺘﻰ ﺳﺎﻟﻚ ﻫﻴﭻﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ. ﺗﺎ ﭘسﺍﺯ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺍﺯﺧﻮﺩﺵ،ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻪ ﺍﺯ ﭘﻴﺮ ﻭﺍﺳﺘﺎﺩ،ﻭﺗﺠﻠﻴﻪ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺩﺳﺖ ﺩﻫﺪ. ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﺠﺪﺩ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ، ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺗﺤﻤﻴﻠﻬﺎﻯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﻧﺎﺭﺍﺣﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭ الاّ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ،ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻧﺎﻟﻪ ﺑﮑﻨﺪ . ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺁﻏﺎﺯ ﺟﺪﻳﺪﻯ، ﺑﺮﺍﻯ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺪﻳﺪ،ﻭﺯﻧﺪﮔﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺁثاﺭﺵ،ﺩﺭ ﻧﻔس ﻭ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺁثاﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻮﺩﻙ،ﻭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺃﺯﻟﻰ ﺍﻭ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺁثاﺭ ﻧﮋﺍﺩﻯ،ﻣﺎﻧﻊ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫند ﺷﺪ.ﻭﺯﻣﻴﻨﻪ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻟﺪﻧّﻰ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭﺍﻗﻌﻰ،ﻭ ﺩﺭﻙ ﻭ ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻬﺎﺋﻰ،ﺩﺭ ﻭﻯ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻳﻚ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﺯﻫﻤﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ جوﺍﻧﻰ،ﺁﺳﺎﻥ ﺗﺮ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺴﺘﻦ ﻣﺎﻫﻴّﺘﻰ ﺩﻳﮕﺮﻭﻓﺼﻞ ﻧﻮعی ﺒﺎﻟﺎﺗﺮ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺧﻮﺩ ﺑﻤﺮﺣله اﻯ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ،ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻋﻤﺮ ﺩﺭﺍﺯﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭﺩ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﻭﻟﺬﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻭ ﺷﺄﻥ ﻭﻣﻘﺎﻡ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺎﻫﻴّﺘﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﺎﺑﺪ .

     ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﮑﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺴﺖ. ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻋﻠﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻰ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ، ﺍﻳﻦ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻘاء هست.ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ. ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ،ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﺒﮑﻰ ﻣﺘﻤﺪﻧﺎﻧﻪ ﻳﮑﺪﻳﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺳﺘثماﺭ ﻭ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﺣﺘﻰ ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺮﺑﺎﻯ ﺷﺪﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ،ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﺋﻰ ﻭﭼﻴﺰﻯ ﺑﺮﺳﻨﺪ . ﺍﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﺯ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﺷﺪﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﺼﻮﻥ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﺠﺎﺕ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ، ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎﻫﻠﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ.ﮐﺪﺍﻡ ﮐﺴﺐ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﺑﺸﮑﻠﻰ ﺿﺮﺭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰ ﺑﺎﺯﻭﻯ ﮐﺎﺭﮔﺮ. ﻫﺮﮐس ﭘﻮﻟﻰ ﺑﺠﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﮐﺴﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﮔﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻫﺮﮐس ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺻﻒ ﻧﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺩﻳﮕﺮرا ﺑﻌﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪﻩ، ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﻥ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ. ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻣﻴﺨﺮﺩ ﻭ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺍﻣﻮﺭﺵ ﺭﺍ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎ ﺩﻭﺩ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻠﺶ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺴﻤﻮﻡ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻫﺮﮐس ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ،ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻘﺐ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﺘﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﺭﻗﻴﺒﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻌﻠﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ . ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺭﺍﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻭﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻟﻄمه اﻯ.ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﺍﻧﺴﺎن کاﻣل ﺪﺭ ﮐﺎﺭی ﻧﻴﺴﺖ،که ﻀﺮﺭ ﺑﮑﺴﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﻌﺪﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺻﻞ،ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﻭﺭﺣﻤﺘﻬﺎﻯ ﻋﻘﻠﻰ ﺟﺪﻳﺪی ﻮﺍﺭﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ . ﺩﻭﺭﻩ ﻋﺰﻟﺖ ﺳﺎﻟﻚ ﮐﻪ ﺑﺘﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺯﺩ، ﻋﻤﻠﺎ ﺍﺯ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﻘاء،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻋﺎدﻯ ﺩﻭﺭ ﺷﺪﻩ،ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻓﺮﺻﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻔس ﺧﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﻨﺪ . ﺍﻳﻦ ﺑﻠﺎﻳﺎی ﺪﻧﻴﺎ ﮐﻪ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﻫﻢ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻧﻮﻋﻰ ﺍﺳﺘﻬﻠﺎﻙ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺧﺴﺘﮕﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻥ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﺩﺭ ﻋﺰﻟﺖ ﺧﻮﺩ،ﻣﻌﺎﻑ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺑﺨﻠﻖ، ﻭﺳﻴله اﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪﻥ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩﺵ ﻫﻢ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ،ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ . ﻋﻠﺎﻗﻪ ﺑﺰﻧﺪﮔﻰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭﺗﻨﺎﺯﻉ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺧﻮﺩ ﻫﻢ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﻪ،ﭼﻮﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺰﺍﻉ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺍﺭﺩ .  ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺗﻤﺪﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺸﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﺰﺍﻉ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻘاء ﺭﺍ ﺑﺤﺪّ ﺃﻗﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ،ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩه  ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ، ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﻡ ﻭ ﺷﮑﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺳﺖ . ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻣﺮﮔﺒﺎﺭﺗﺮ ﻭﻣﮑﺘﺐ ﻫﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ،ﻭ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﭘﺮﭘﻴﭻ ﻭ ﺧﻢ ﺗﺮ،ﻭ ﻧﺰﺍﻉ ﻓﺮﺩﻯ ﺑﺸﮑﻞ ﻧﺰﺍﻉ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻩ،ﺟﻨﮓ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺭﺳﻤﻰ ﺗﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻫﻴﭻ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ،ﻣﮕﺮ ﺃﻥ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻳﺎ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎ،ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﻗﺼﺪ ﺩﺭﻳﺪﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺁﺭﺯﻭﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻘﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﻘﻠﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻓﻘﻂ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﻧﺪﻩ ﻭﻫﻮﺳﺮﺍﻥ ﻭ ﻏﻀﺒﻨﺎﻙ هست.ﺍﻣﺎ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﻟﺎﺯﻡ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺪﺭﻳﺪﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻤﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ،ﺑﻠﮑﻪﻣﺮﻫﻢﮔﺬﺍﺭﺯﺧﻢﺩﻳﮕﺮﺍﻥﻫﺴﺘند.       ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺘﻔﮑّﺮﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻰ،ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﻧﻊ،ﻭ ﺣﺎﺻﻞ و ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺄﻣﺮ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺫﻫﻨﻰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻳﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻋﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ،که ﺒﻌﺪ ﺍﺯﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺫﻫﻨﻰ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﺎ ﻧﺠﺎت  هماﻥ ﺑﻠﺎﻳﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ، ﻭﻭﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺻﺒﺮ ﻭ ﺗﺤﻤّﻞ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ .(ﻭﺍﻗﻊ)ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﺳﺖ،ﻭﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ،ﺟﺰ ﻧﺴﺒﻰ ﻭﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﺩﺭﺷﺄﻥ ﻓﻬﻢ ﺑﺸﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﺍﻣﺎﻭﺍﻗﻌﻴّت ﺸﺎﻫﺪﺍﻥ،ﺍﻟﻔﺒﺎﻯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮﺗﺮ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺗﺠﻠّﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ . ﺧﻮﺩ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﮐﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ،ﺩﺭ ﺑﺮ ﺧﻮﺭﺩ ﺍﻓﮑﺎﺭﻣﺘﻀﺎﺩ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﺻﻞ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻧﻴﺴﺖ،ﺣﺪ ﺃﮐثر ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻨﺘﺰ ﻫﮕﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪﻩ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﺮﺗﺮ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻧﻔس ﺍﺯ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﻮﺩ،ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻭ ﺗﺮﺷﺤﺎﺗﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﻮﻯ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺭﻭح کاﻣﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﻮﺩ ﺧﻴﻠﻰ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ ﭼﻘﺪﺭ،ﻭﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﭼﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﮐﻴﻔﻴّﺘﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻞ(ﮐﻠّﻰ ﻟﺪﻧّﻰ)ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺟﺪﻳﺪ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻣﻨﺼﻔﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻫﻢ ﺩﺭﻳﺎﻓته اﻧﺪ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﻝ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺫﻫﻨﻰ، ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺫﻫﻦ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺭﻳﺸﻪ ﻳﺎ ﻋﻠّﺘﻰ ﻭ ﺳﺮﭼﺸمه اﻯ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺩﺍﺭﺩ.ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﻧﻬﺎ،ﺑﺎﻫﻢ ﺩﺭﻭﻥ ﺫﻫﻦ،ﺩﺭ ﻧﺒﺮﺩ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ . ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻓﺰﻭﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺟﺰ ﺗﻔﻠﺴﻒ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺍﺳﺖ . ﺫﻫﻦ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺟﺪﺍﻝ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻰ ﺧﻮﺩ،ﺑﻘﺼﺪ ﺟﺴﺘﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﺟﺰﺋﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ . ﻭﺳﻨﺘﺰﻯ ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﻫﻨﻮﺯ ﺭﺑﻂ ﭼﻨﺪﺍﻧﻰ ﺑﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﺟﺰ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻳﻚ ﺗﺠﻠّﻰ ﺣﻘﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻧﻔس ،ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮﻙ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺤﺪﻭﺩ،ﺭﺍﻩ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻤﻨﻄﻘﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﻭ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻇﺮﻓﻴّﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮ ﺩﺍﺭﺩ،ﺍﻥ نیز ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ، ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻄﻠﻖ ﻭﻫﻤﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﭼﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﭼﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ،ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﭙﻴﺶ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﻨﺪ،ﻭ ﺳﻨﺘﺰﻫﺎﺋﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ،ﺑﺎﺯ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻨﺪ. ﻭﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻢ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻨﺪ.ﻭ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻭﺣﻠﻮﻝ ﺫﻫﻨﻰ ﺩﺭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺎﻫﻤﻰ ﺑﻴﻦ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﻭﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﺍﺯ ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﻭﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺩﺭک کرﺩه اﻧﺪ،ﻭﺑﺮﺍﻯ ﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﺭﻗﺎﺑت ﻮﻣﺰﺍﺣﻤﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻋﻘﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺒﺎﺣثه ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻧﻪ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ. ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐس ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﺗﮑﺮﺍﺭﻯ ﺧﻠﻖ ﻧﮑﺮﺩﻩ،ﻟﺬﺍ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺘﻔﺎﻫﻢ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻨﺪ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷِﺒﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭﻯ ﺩﺭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻋﻘل ﺪﺍﺭﻧﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﻓﻨﺎ ﻭﺫﻭب ﺸﺪﻩ اند. ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴّﺖ ﺗﺄﻣّﻠﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ،ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﻧﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ، ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻀﺮﻭﺭﺕ ﻭ ﺩﺭﺩ ﺷﮑﺴﺖ ﻭ ﺑﻠﺎﻳﺎ، ﻭ ﻳﺎ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﺡ ﻃﻔﻞ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ،ﻭ ﻳﺎ ﻧﺰﺍﻋﻰ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺍﺳﺖ.ﺑﻘﻮﻝ ﺍﺳﺘﻴس ﻧﻮﻋﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻨﻔﻰ ﻳﺎ ﺳﻠﺒﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻨﻔﻰ ﻭ ﻋﺪﻣﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻭﻟﻰ ﺍﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻭﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍ ﺑﺮﻭﻳﻢ،ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ،ﻭﻟﻰ ﺣﻘﻴﺮﺗﺮ ﻭﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻫﺮ ﮐﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﭼﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﻰ،ﻳﺎ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺫﻫﻨﻰ،ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﺟﺰ ﮐﺎﺭﻣﺎﺳﺎﺯﻯﻭﻗﻬﻘﺮﺍﺭﻓﺘﻦﺑﻴﺸﺘﺮﻧﻴﺴﺖ.      ﺍﮔﺮ ﺫﻫﻦ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻳﺎ ﻓﻄﺮتی ﭙﺎﻙ ﺩﺍﺷﺖ،ﻭ ﻳﺎ ﮐﻤﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺳؤﺍﻟﺎﺕ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨندﻩ ﺗﺼﻤﻴﻢ،ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺷﺨﺺ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﺗﮑﺎﻣلی ﺒﺎﺷﺪ، ﻳﺎ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻣﻨﻔﻰ، ﺭﺍﻫﺶ ﻓﻄﺮﺗﺎ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﺍﮔﺮ ﺍﮐثرﻳﺖ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﻣﺴﺖ لذّﺕ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﻭﻣﺎل ﺪﻧﻴﺎ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ،ﺍﻗﻠّﻴﺘﻰ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﻋﻮﺽعمیق  ﺗﺮ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ.ﮐﻪ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﺂﺧﺮﻳﻦ آمده است..ﻭﻟﻰ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﺩﺭ ﺩﺭک اﻟﻬﻰﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺍﺷﺮﻑ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺃﻧﺒﻴﺎی ﺒﻨﻰ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ. ﺍﺗّﮑﺎﻯ ﺑﺸﺮ ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ ﮐﻠّﻰ ﻭ ﺍﺻﻠﻰ،ﺍﮔﺮ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺍﻳﻦ ﺗﺄﻣّﻠﺎﺕ ﻭ ﺳؤﺍﻟﺎﺕ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﺩﻝ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺳﻠﻮک اﺳﺖ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﭼﺎﻫﻰﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﭽﺎله اﻯ ﺑﻴﻔﺘﻴﻢ.ﺩﺭﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺩﺭﻙ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ،ﻧﻪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﺷﻌﺎﺭﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ،ﮐﻪ ﺩﺭﺗﻤﺎﻡ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺑﻘﻮﻝ ﺍﺭﻳﻚ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭﻙ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭﺩﺭﻙ ﺩﻳﻨﻰ،ﺁﻥ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﻭﻭﺍﻗﻌﻰ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻭﺭﺍﻩ ﻫﻤﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺎﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ. ﻳﺎ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ،ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ.ﮐﻪ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﺷﺄﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﻌﻠﻰ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﺳﺖ.ﺗﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺮﺗﺮ ﻭ ﺑﻨﻬﺎﻳﺖ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻳﻌﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺧﻮﺩﻳﺶ ﺭﺍﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ،ﻭ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ نوعی ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ. ﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﺷﻌﺎﺭ،ﻭ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ،ﺑﺎ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﻨﻴﻢ.ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭ ﻣﻨﻔﻮﺭ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﻣﻨﮑﺮ ﺧﺪﺍ،ﻭ ﻳﺎ ﺫﻫﻦ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺮﺍ . ﻗﻮﻝ ﺁﻥ ﺁﺩﻡ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﻭﻣﻮﻫﻮﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻠﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎت علمی ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﻳﻦ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺸﺮ،ﺣﺘﻰ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ،ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻓﺮﺩ ﺍﺯ ﺃﺯﻝ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﺗﺎ ﺃﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﻓﻄﺮﺕ ﺍﻟﻬﻰ،ﺍﮔﺮ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﺪﺍ ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﺏ ﺑﺮﻭﺩ ﺑﻬﺬﻳﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﻴﺮﺳﺪ.ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻬﺬﻳﺎﻧﻬﺎﻯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮑﻰ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺣﺰﺑﻰ . ﺩﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﺑﺨﺪﺍ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﺳﺖ . ﻭﻗﺘﻴﮑﻪ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺟﻮﺋﻴﻢ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﻫﺮﭼﻪ ﺩﺭﺁﻥ ﻫﺴﺖ،ﻭﺣﺘﻰ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭﮐﺮﺍﻣﺎﺗﺶ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﺭ ﻣﻰ ﺍﻧﺪﺍﺯﻡ . ﺣﺪ ﺃﻗﻞ ﺍﻳﻦ ﻓﻨﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ، ﻣﻌﻴﺎﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ . ﺁﻥ ﻳﮑﻰ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﻦ ﻭﺍﻳﻦ ﻳﮑﻰ ﺭﺍﻩ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺳﺖ . ﺭﺍﻩ ﺩﻳﻦ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻡ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﻣﺰﺍﺣﻢ ﺑﺎﻟﻘﻮّﻩ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ . ﺯﻳﺮﺍ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺗﻦ ﭘﺮﻭﺭﻯ ﻭ ﻟﺬﺕ ﺭﺍ ﺑﻐﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎن ﻤﻴﭽﺸﺎﻧﺪ،ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﺏ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭﻋﺒﺮت گرﻓﺘﻦ ﻣﻴﺒﺮﺩ.ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻰ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﺟﺰ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪﻥ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﺭﻭﺣﻰ ﺻﺎﺣﺒﺶ،ﻭﺧﻮﺍﺏ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍن ﺴﻮﺩﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻭﻝ ﺧﻮﺩ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﻟﻬﻰ ﺷﻮﺩ،ﺑﻌﺪ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻧﻴﺎ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻮﻟﺎﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ. ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﮔﺮ ﺍﻭﻝ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ،ﺑﻌﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ. ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺵ ﻭﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ و هرچه خواهی ﮐﻦ. ﺯﻳﺮﺍﻣﻌﺼﻮﻡﺍﺯﻫﺮﻣﻌﺼﻴﺖﻭﻋﺼﻴﺎﻥﻭﺑﺎﺯﺧﻮﺍﺳﺖﺧﻮﺍﻫﺪﺑﻮﺩ.

      ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺮﺩه اﻧﺪ. ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺷﺎﻧﺰﺩﻩ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ،ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﺌﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ﻳﺎ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺴﺘﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩ. ﮐﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺩﻭﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﻣﺘﻔﮑﺮﻯ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺷﻄﺤﻴّﺎﺕ یا ﭼﺮﻧﺪﻳّﺎﺕ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ،ﺍﮔﺮ ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﺮ ﺷﺎﻣﮕﺎﻩ ﺍﺟﺮﺍﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻴﮑﻨﺪ، ﺍﻳﻦ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻣﺎ ﭼﺮﻧﺪﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﺩﺭﻳﻚ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ،ﺍﮔﺮ ﻧﻔس ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺴﺘﻰ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ، ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺡ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻭﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﻫﺮ ﮐﺎﺭﻯ،ﮐﻤﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﻔس ﺧﻮﻳﺶ،ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻓﻌﻠﻰ ﺍﺳﺖ.ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻫﺴﺘﻰ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺭﻭﺡ ﻣﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ،ﻭ ﻣﺎ ﻭﺍﺭث ﻫﺴﺘﻰ ﻫﺴﺘﻴﻢ . ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻔس ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻰ ﺍﻓﺴﺎﺭ رها کنیم ﻋﻤﻠﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﮐﺮﺩه اﻳﻢ،ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﮕﺎﺭﻯ ﻧﻔس ﻫﻮﺳﺒﺎﺯ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥﺑﺴته اﻳﻢ.ﺗﺎ ﺁﻥ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﻘﺪس ﻭ ﺃﺯﻟﻰ، ﺑﺎﺭﮐﺸﻰ ﻫﻮﺳﻬﺎﻯ ﻣﺎﺭﺍ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﻗﺸﺮﻳّﻮﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻯ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻳﺎ ﻋﻠﻤﻰ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﺭﺍ ﺭﺍﻩ ﻳﻘﻴﻦ ﮔﺮﻓته اﻧﺪ. ﮐﺎﺭﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺟﺰ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻳﻌﻨﻰ ﮔﺎﺭﻣﻪ ﻭﺟﺮﻡ ﻭﻣﺠﺮم ﺸﺪﻥ و ﺁﻣﺎﺩﻩﺟﻬﻨّﻢﻣﺴﺦﺣﻴﻮﺍﻧﻰﺷﺪﻥ.     ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮊﺋﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ،ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ،ﻭﺩﺍﺭﺍﻯ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﺸﻪ،ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺸﺮﻯ ﮔﺮﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻧﻪ ﺭﻳشه اﻯ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ.ﺯﻳﺮﺍ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ واقعی،ﺭﻳﺸﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺃﺯﻟﻰ ﺩﺍﺭﺩ. ﺃﺑﺮ ﻭﺑﺎﺩ ﻭﻣﻪ ﻭﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻧﺪ، ﮐﻪ ﻣﺎ ﻋﻤﺮﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﻢ،ﺑﻐﻔﻠﺖ ﻧﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻐﺎﻳت اﻟﻬﻰ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭح ﺒﺮﺳﻴﻢ.ﺍﮔﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺮﮐﺰ ﺍﺳﺖ،ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺧﺪﺍ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺭﺍ ﺑﻨﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﺑﺒﺮﻳﻢ.ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﻭﻳﻢ.ﻭ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻓﺼﻞ ﻭﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ . ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ﺧﺪﺍ ﻧﻴﺴﺖ.ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺼﻔﺮ ﺧﻴﻠﻰ ﻧﺰﺩﮐﺘﺮﻳﻢ ﺗﺎﺑﺒﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ.ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻙ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺟﻤﻊ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯﻟﻰ ﻭ ﺑﻰ ﺁﻏﺎﺯ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳت اﺑﺪﻳّﺖ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺩﺍﺭﻳﻢ،ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﺻﻔﺮﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭﺍلاّ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳت اﺑﺪﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻟﺬﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻧﻮﻋﻰ،ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﺤﺖ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﺗﺎ ﻧﺒﺎﺗﻰ ﻭﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻭﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ،ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﺎ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﺮﺩﻩ،ﻟﺤظه اﻯ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ . ﭘس ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﻏﺮﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻥ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻳﻢ؟  ﻧﻈﺮیّه ﮋﺋﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﮐﻮﭘﺮﻧﻴﮑﻮس ﻓﻠﻚ ﺷﻨﺎﺵ ﻫﻠﻨﺪﻯ،ﻭﻣؤﺳس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻴﻠﻴﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ژئوسنتریک ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ. ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺤﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﺍﺩ. ﺩﺭﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﺍﺳﺖ.ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮊﺋﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻠیسا ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.ﻣؤﺳس ﺁﻥ ﺑﻠﻄﻴﻤﻮس ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺩﻭﻡ ﻣﻴﻠﺎﺩﻯ ﺑﻮﺩ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﻭ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ . ﻭﻟﻰ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮐﻮﭘﺮﻧﻴﻚ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻰ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ ﻭﮐﭙﻠﺮ ﻭ ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ  ﻭﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺎﻟﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ، ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﻮﺍه اﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﻌﻴﺎﺭﺷﺎﻥ ﻭﺗﺄﻳﻴﺪﺷﺎﻥ ﻧﻔﺴﺸﺎﻥ،ﻭﺷﺎﻫﺪﺷﺎﻥ ﺩُﻣﺸﺎﻥ،ﻭﮐﻠﺎﻣﻰ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺳﺖ ﮐﻤﻰ ﻫﻢاﺯﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺣﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﻋﻤﺮﻯ ﺑﻨﺎﻡ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺳﺮﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﺧﺪﺍ ﻭﺷﻬﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﺎﺳﻴﻢ. ﻭ الاّ  ﻧﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭﻧﻪ ﺁﺧﺮت که  ﺑﻤﺴﺨﻬﺎﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺑﺮﻭﻳﻢ.  ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﮐﻠﻴﺴﺎ،ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﺮﮐﺰﻳّﺖ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ،ﻭﻧﻪ ﺑﻤﺤﺎﻝ ﺑﻮﺩﻥ  ﺑﺰﺑﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﻭﺭداشتند.  ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻠﻴﻮﺳﻨﺘﺮﻳﻚ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻬﺎﻯ ﺿﺪ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﭘﺮﻭﺗﺴﺖ ﭘﺎﭘﻬﺎ ﻣﺘﻮﻓﻰ 546 ،ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻓﻮﺭﻣﺎﺳﻴﻮﻥ ﻭ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻞ ﻣﺬﻫﺐ ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﻴﺴﻢ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﮐﺮﺩ،ﺑﻪ ﮐﻮﭘﺮ ﻧﻴﺰﻙ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ.ﮐﻪ ﻣﻨﺠّﻤﻰ ﺍﻓﻴﻮﻧﻰ ﻭ ﺟﻦ ﺯﺩﻩ ﻣﻤﺴﻮس ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻋﻠﻢ ﻓﻠﻚ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﮐﻨﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﺟﻴﻦ ﮐﺎﻟﻮﻳﻦ،ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻟﻮثر ﻭ ﺷﺮﻳﻚ ﺍﻭ، ﺭﺳﻤﺎ ﮐﻔﺮ ﻭﺍﻟﺤﺎﺩ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮﺩ،ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺴﺘﻰ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ. ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻟﺎﻫﻮﺗﻰ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﮐﻠﻴﺴﺎ، ﭼﻘﺪﺭﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﻳﻨﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺑﺎﺷﺪ؟ﻫﻴﭻ. ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻋﻘﻠﻰ،ﻭ ﺍﺟﺘﻬﺎﺩﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﺷﺨﺼﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻧﻴﺴﺖ.ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎ، ﺑﺎ ﺍﻭﻡ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎﺕ،ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ. ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻭ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭﻧﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺟﻤﻌﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ.  ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺣﻖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﺮﺯ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪس ﻭﻋﻘﻞ ﮐﻞّ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭﺑﺎﺯﮔﺸته اﻧﺪ که ﺪﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺑﺮﺍی هدﺍﻳت ﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻴﮑﻮﺷﻨﺪ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪه اﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻳﺎ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺗﺮ ﮔﻔته اﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻧﮕﻔته اﻧﺪ. ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻴﺪه عدﻡ ﻣﺮﮐﺰﻳّﺖ ﺯﻣﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﺟﻬﻨّﻤﻰ ﺑﺸﻮﺩ. ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﮔﺮﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺮﮐﺰﻳّﺖ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﺯ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ.ﺑﺎ ﺣﻠﻮﺍ ﺣﻠﻮﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻫﺎﻥ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ. ﺑﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻋﻠﻰّ ﻳﺎ ﺑﺪﮔﻮﺋﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﻫﻢ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ.ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻟﺎﺯﻡ ﺍﺳﺖ   ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﻯ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ،ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺪﻩ ﻣﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ. ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻫﻢ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﻓﺮﺩﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭﻫﻢ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻮﺍﺯﻯ،ﺑﺎﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻮﺭﻫﺴﺘﻰ،ﻭﻫﻢ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺍﺳﺖ . ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ،ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ انسان  ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﮔﺮ ﺭﺍﻫﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴّﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺩﻭﺭ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭﻟﺬﺍﮐﺎﺭﻣﺎﺳﺎﺯﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺎﻫﻮﺗﻰ ﻫﺎﻯ ﻗﺸﺮﻯ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﮐﻪ 1859  ﺍﻋﻠﺎﻡ ﺷﺪ، ﺍﻭﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻧﻈﺮﻯ ﻭﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺧﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﻤﻮﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﺩﻡ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﺳﻘﻒ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﮐﺴﻔﻮﺭﺩ ﮔﻔﺖ،ﺍﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎﻩ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳّﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩﻥ ﺧﺪﺍ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩ . ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮔﻔﺖ،ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﺮﺷﺶ ﺑﺰﻳﺮ ﮐﺸﻴﺪ.ﻭﺍﻳﻨکه اﻳن هم  ﺍﺯ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺟﻬﻨّﻤﻰ ﺍﺳﺖ، ﭼﻮﻥ ﺩﺍﻭﺭﻧﻴﺰﻡ ﺑﺠﻬﻨّﻢ ﻣﻴﺒﺮﺩ .  ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﻫﻢ ﺣﻖ ﻧﻴﺴﺖ،ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻘﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ.ﻭﻟﻰ ﺩﺭﻫﺮﺣﺎﻝ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﺭﻋﻠﻮﻡ،ﺑﺎ ﻗﺪﻣﻬﺎﻯ ﺍﻭﻟﻴﻪ،ﮐﻪ ﻭﻟﻮ ﻣﻠﺤﺪﺍﻧﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﺞ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﺮﺩ،ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻨﻮﻉ ﺩﺭ ﺗﻦ،ﻭﻧﻪ ﺩﺭﺑﺎرﻩ ﺭﻭﺡ ﻣﻘﻴﻢ ﻣﻮﻗّﺖ ﺩﺭﺗﻦ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ.ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﺗﺤتﺘﺪﺑﻴﺮﺍﻟﻬﻰ،ﻭﺟﺪﺍاز ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮﺩﻯ ﺭﻭﺡ ﺑﺤث ﻣﻴﮑﻨﺪ . ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺑﺎ ﺩﻳﺪ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺫﺍﺕ ﻭﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻡ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ. ﻭﻯ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺪﺍﻧﺪ.ﮐﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﻢ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ، ﺷﮑﻞ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ . ﻟﺬﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﺮﻑ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﮐﻪ ﻧظرﻳّﺎﺕ ﺩﺭﺳﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺯ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﻗﺮﻥ،ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺭﺍ،ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﻭﻟﻰ ﻏﻨﻰ ﺗﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺍﺗﻔﺎﻗﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺑﻤﺎ ﮐﻤﻚﻴﮑﻨﺪ،ﮐﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﮑﺎﺭﻣﺎ،ﻳﺎ ﮔﺎﺭﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﻳﺖ،ﻭ ﺟُﺮﻡ ﻭﻏُﺮﻡ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ،ﻓﺮﺻﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺭﺣﻤﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﺡ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﺭﻓﺘﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻭﺳﻠﻮﻙ ﺗﺎ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺃﺯﻟﻰ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ،ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﺎﻣﻞ . ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳّﺎت علمی  ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻈﺮﻳّﻪ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻰ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ،ﺍﺯ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪﺍﻥ ﻗﺎﺋﻢ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ. ﻭ ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺭﺯﺵ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ .  ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﺭﻭﻳﻦ ﺯﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎس ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺟﺰ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ ﻭﻋﻠﻢ، ﺭﺍﻩ ﺳﻮﻣﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺟﺰ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺧﺪﺍ ﻭﻣﺠﺬﻭﺑﻴﻦ ﺍﻭ،ﺑﺎﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﻮﻧﺪ. ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺠّﺐ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﻋﻠﻰ ﺭﻏﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﭼﺮﺍ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻓﮑﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ،ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺴﺎس ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﮐثرﺍ ﺑﺎﺯ ﺳﻠﻮﻙ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ،ﻭﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺴﺎس ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﺭﻭﻧﺪ. ﺑﻄﻮﺭﻳﮑﻪ ﻭﺍﻟﺘﺮ ﺍﺳﺘﻴس ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺃﺯﻟﻴّﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺯﮐﺮﻳﺎ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ، ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩﻭﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﻠﺖ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻘﻮﻝ ﻭﻯ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺣﺎﻝ،ﻫﻤﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨگی اﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺠﺎﺭب ﺪﻳﻨﻰ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻮﺩه اﻧﺪ.ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻋﻘﻠﻰ ﻫﺮﮐس ﺒﺮﺣﺴب ﻨﻮﻉ ﺩﺭﻙ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ، ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪ،ﺑﺘﺸﺮﻳﺢ ﺣﺪﺳﻬﺎﻯ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﻭ ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﻧﺴﺒﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺍﮔﺮ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎ ﻏﻠﻂ ﻧﺒﺎﺷﺪ . ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﻭﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ.ﻳﻌﻨﻰ ﻋﺎﺭﻑ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻙ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺰﺑﺎن اﺯﻣثاﻝ ﻭ ﺷﮑﻞ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺴﻨﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﻋﻠﻢ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ طیّ ﻣﻴنماﻳﺪ.ﻭ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﻧﻴﺎﺯﻯ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻧﺪﺍﺭنﺩ. ﻭﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭ ﺣﺘﻰ ﻋﻠﻤﺎ،ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻠﺎﺡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻐﺰ ﻣﺨﺘﺮﻋﻴﻦ ﺑﻤﺐ ﺃﺗﻢ ﻭﻣﻮﺷﻚ ﻭ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ،ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭﺣﺘﻰ ﻣﻐﺰ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺃﺑﺮ ﻗﺪﺭﺗﻬﺎ ﭼﻪ ﺷﺮﻕ ﻭ ﭼﻪ ﻏﺮﺏ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻤﺒﻬﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﮑﻨﻨﺪ،ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻣﺪﺑّﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ . ﮐﻪ ﮐﺎﺭﻭﺍﻥ ﻫﺴﺘﻰ،ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭﻣﺴﺘﻌﺪﺍﻥ ﺭﺍ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻫﻰ ﺩﺭﺍﺯ ﻭﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺑﺠﻠﻮ ﺳﻮﻕ ﺑﺪﻫﺪ . ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻨﺎﻡ ﺗﺮس ﺍﺯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻫﺴﺖ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ.ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﭙﻴﺮﻭﺯﻯ ﺧﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﻇﻠﻤﺖ ﻭ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ.ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻰ ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻳﺶ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﻨﻴﻢ . ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮﻇﻴﻔﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ .ﻭ ﺍﺯ ﻣﺠﺮﺍﻯ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻫﺴتی ﺪﻭﺭﺷﻮﻳﻢ.   ﺩﺭﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﻏﺮﺏ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ،ﺟﺰ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ،ﻭﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﮐﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺣﺪّ ﺃﮐثر ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻠﻞ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺑﺪﺍﺋﻰ ﻭﻭﺣﺸﻰ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ . ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﺑﻴﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﻤﻰ ﻳﺎﺑﻴﻢ،ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻳﺎﻥ، ﻗﺸﺮﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ.ﻭﻟﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍت عرﻓﺎﻧﻰ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ،ﺑﻘﻮّﻩ ﻭﺍﺭﺯﺵ ﺧﻮﺩ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻫﺮ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ .  ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ ﻭ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻫﻴﭻ ﮐﺎﺭﻯﺟﺰ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺣﺎﺻﻞ،ﻭﺩﻭﺭ ﺧﻮﺩ ﮔﺸﺘﻦ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺑﺨﺪﺍ ﻣﻴﮑﺸﺎﻧﺪ، ﻭﻟﻰ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺭﺳﻤﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎل ﻮﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﻴﺒﺮﺩ. ﺍﻭﻝ  ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺪﺍ ﺭﺳﻴﺪ،ﺑﻌﺪ ﺑﻌﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻟﺎﻫﻮﺗﻰ ﺑﺸﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪﺍ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻟﺎﺕ،ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎﺭﺍ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ . ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺃﻧﺒﻴﺎ ﻭﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺭﻫﺮﻓﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺍﻥ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩ . ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺩﺭک ﺴﻤﺒﻮﻟﻬﺎی اﻟﻬی اﺳﺖ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭﻭﺳﺎﺋﻂ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷند. ﻭﻗﻄﻌﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺎﻯ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻯ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺭﻭﻯ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﻫﺴﺖ.ﺍﻣﺎ ﺍﻭﻝ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻴﻢ،ﻭﺗﺤﻮﻟﺎﺕ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﭼﻪ ﺳﻮﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯﻣﺎﺩﺍﺭﻧﺪ.ﺍﮔﺮﺧﻮﺩﺭﺍﺍﺯﺷﺎﻳﺴﺘﮕﺎﻥﻧﻮﻉﻓﻮﻕﺑﺸﺮﻯﺁﻳﻨﺪﻩﻧﮑﻨﻴﻢ.    ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ،ﺧﻴﻠﻰ ﺍﺯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺭﻭﻣﺎﻧﺘﻴﮑﻬﺎﻯﺍﺭﻭﭘﺎ  باﻋﺮﻓﺎﻥ ﺷﺮﻗﻰ،ﮔﻔﺘﻨﻰ ﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﻭ ﺭﻭﺷﻬﺎﻯ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻗﺪﻳﻤﻰ، ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺒﻰ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﻭﺍﺻﻠﺎﻥ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻰ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺭﺳﻴﺪه اﻧﺪ.ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻠﺎ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺯﻯ،ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﻫﺮﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه اﻧﺪ . ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﻭﻇﻴﻔﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻓﻄﺮﻯ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﺸﺮ، ﻭﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻦ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﻟﺎ ﻳﺒﻘﻰ ﺍﻟّﺎ ﻭﺟﻪ ﺭﺑّﻚ ﺍﻟﮑﺮﻳﻢ. ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎ، ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺂﻳﻨﺪﻩ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ .