M003

ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﭼﻮﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺨﺪﺍ ﻭﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍﻫﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ

  قبلا ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭﺗﺮﮐﻴﺐ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻭﻫﻢ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺴﺖ. ﻭﻋﻠﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺘﺤﻠﻴﻞ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺘﺮﮐﻴﺐ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﻣﻮﺿﻮﻉ ﮐﺎﺭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭﺗﺮﮐﻴﺐ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ فلسفی ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻫﺎی علم ﺍﺳﺖ.  ﺯﻳﺮﺍ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﺧﻮﺩ،ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎ ﻭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﻰ ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﻴﺮﺩ. ﺩﺭﻗﺪﻳﻢ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ علم ﻃﺐّ ﻓﻠﺎﺳفه اﻯ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺸﻒ ﻋﻘﻠﻰ حقایق طبّی ﻣﻴﺰﺩﻧﺪ،ﭼﻮﻥ ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﻰ تجربی دقیق ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ،ﻭﺍﻃﺒّﺎ ﭼﺎﺭه اﻯ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ. ﮔﻔته اﻧﺪ ﮐﻪ ماهیّت ﻋﻠﻢ (ﻋﻤﻠﻰ وﺁﻣﻮﺯﺷﻰ) ﺍﺳﺖ، ﺍﺯ ﮐﻤﺘﺮ ﻭﮐﻤﺘﺮ، ﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﺍﻃﻠﺎﻋﺎﺕ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺍﻯ( ﺍﺳﺘﻘﺮاء علمی) ﺍﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ (ﻧﻮﻋﻰ ﺁﻣﻮﺯﺵ ) ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ، ﺑﮑﻤﺘﺮ ﻭﮐﻤﺘﺮ ﺑﮑﻠّﻴﺎﺕ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﻋﻠﻢ ﺩﺭدیدی ﺗﺨﺼﻴصی ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ دیدی ﮐﻠّﻰﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﺷﻤﻮﻝ میکوشد ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻠّﻰ ﺍﺳﺖ.وﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎیه اﻯ ﮐﻢ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻟﻨﮓ ﻟﻨﮕﺎﻥ، ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻔﻠﺴﻔﻰ می پردازند که  ﺑﭽﻴﺰﻯ ﻧﻴﻨﺠﺎﻣﻴﺪﻩ است.ﻭﻋﻠﻢ ﺣﺘﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑنظریّات فلسفی ﺑﮑﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﺍﻣﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﻠﺎﺣﻴّﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﮐﻪ ﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﺨﺼﺺ ﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻃﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻔﻴّﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ، ﻭ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﮐﻞّ ﺑﺸﺮ ﺑﻐﺎﻳﺖ ﻭﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ، ﺩﺭانجام ﺳﻠﻮﻙ ﺗﺎ ﻧﺠﺎﺕ ﻭ ﺗﺨﻠّﻖ ﺑﺎﺧﻠﺎﻕ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ .

    همکاﺭﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻕ ﻣﻴﮑﺮﺩه است. ﺩﺭ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻋﺎﻟِﻢ یا (ﺳﺎﻳنتیست) ﺑﻮﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻋﻠﻤﻰ ﻫﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ. ﻓﻴثاﻏﻮﺭس ﺭﻳﺎﺿﻰ ﺩﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭنیز ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ . ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﮐﻨﻴﻢ، ﮐﻪ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﺴﺖ.ﻳﮑﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﻟِﻢ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻳﮑﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﻳﮑﻰ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﺍﻳﺮة اﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﺍﻣﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻰ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻋﺎﻟم اﺳﺖ ﻭﻧﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﻭﻧﻪ ( ﺍﻧﺴﮑﻠﻮﭘﻴﺪﻯ ﻧﻮﻳس) ﺑﺎﺷﺪ، و ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ در تاریخ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ.ﻭﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ هر کدام ﺁﻧﻬﺎ  که ﺷﻬﺮﺕ ﻋﺎﻟِﻢ ﻭ عاﺭﻑ ﻭیا ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻳس  ﺷﻬﺮﺕ  ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﺯﺩﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎﺭﻡ بدانیم ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺣﻖ ﺷﻬﺮﺕ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻋﻠﻢ ﻧﺰﺩ ﻓﻠﺎﺳفه ﻴﻮﻧﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻣﻌﺮﻓت ﺸﻨﺎﺳﻰ ﺩﺍﺳﺘن ﻴﺎ (ﺃﭘﺴﺘﻤﻪ) است. ﻭ ﻣﻌﻨﻰ ﻋﺎﻟِﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻯو ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺩﺍﺷﺖ. ﻭﺣﺘﻰ ﺩﺭﺻﺪﺭﺍﺳﻠﺎﻡ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻋﻠﻢ،ﺑﻤﻌﻨﻰ ( ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭﺭؤﻳﺎﺋﻰ) ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺳﻔﺮ ﺑﺴﻮﻯ ﺗﺠﻠّﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘدس ﻭﻋﺮﺵ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ .ﮐﻪ به اﻣﺎﻣﺎﻥ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﺍطلاﻕ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﺎﻣﺎﻣﺎﻥ( ﻳﺎ ﻋﺎﻟِﻢ) ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻴﮑﺮﺩﻧﺪ ﻭﺍِﻣﺎﻡ ﻫﻢ ﻧﻤﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ. ﺩﺭ ﭘﻨﺞ ﻗﺮﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻴﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﺮای ﺩﺍﻧﺶ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩﻧﺪ. ﭼﻮﻥ ﻣﻨﮑﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﻠﻢ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﮐﻪ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﻭهمین ﺣﺎﻝ ﻧﻴﺰ بدتر ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ،ﻟﻔﻆ ﻋﻠﻢ ﻭﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮ ﻓﻘﻬﺎ اطلاق شد.  ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻔﻴﺰﻳﻚ ﺩﺍﻧﺎﻥ ﻭﺻﻨﻌﺘﮕﺮﺍﻥ ﺍﻃﺎﻕ میشود.ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﻰ ﻫﺎﻯ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺧﻮﺩ عنوان ﻋﻠﻢ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. که ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﮐﻠﻤﻪ ﻓﻘﻪ ﺑﻮﺩ. ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﺍﺯ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺗﺨﺼﺺ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﺳﺖ.ﻭﻳﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺍﻣﺎﻡ،ﮐﻪ بعدا و بناحقّ به ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻭﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺷﺮﻋﻰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ،ﻭﺑﺮﺍﻯ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﺑﮑﺎﺭ ﺭﻓﺖ. ﻭﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﻩ ﺧﺪﺍ  ﺧﺎﺹ ﻋﺮﻓﺎ ﻭﭘﻴﺮﺍﻥ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﻫﺴﺖ.( ﻓﻘﻴﻪ) ﺻﺪﺭﺍﺳﻠﺎﻡ، ﻫﻤﺎﻥ (ﭘﮕﻴﻪ) ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﻚ( ﭘﮕﺎﻫﻰ) بود  ﺑﻨﻮﺭﻗﺎﺋم ﺪﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ،ﻭﺗﻤﺎﻡ ﺣﻘﺎﻳق اﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ،ﻭﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺸﻬﻮﺩﻫﺎ ﻭ ﻫﺪﺍﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.  ﺍﺭﺳﻄﻮ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻳس ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ، بخاﻃﺮ ﻧﻴﺎﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻯ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺍﺳﮑﻨﺪﺭ ﮐﺒﻴﺮ،ﻭ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻣﺎﻟﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﺸﺎﻭﺭ ﺍﺳﮑﻨﺪﺭ شد، که اوﻋﻠﻮﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩﺭﺍ از ﺷﺮﻕ ﻭﻏﺮﺏ ﺟﻤﻊ ﮐﺮﺩ.ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ علوم و حقایق ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩ ﻭﻳﺎ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ،ﺑﺨﺼﻮﺹ (ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻠﻮﮐﻰ) ﺭﺍ که ﻣﻌﺪﻭﻡ ﻧﻤﻮﺩ.ﻭﺑﺪﻭﻥ ﺫﮐﺮ ﺣﻖ، ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺁثاﺭ ﻋﻠﻤﻰ ﻳﺎ ﮐﺎﺷﻔﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ،ﺍﻧﺴﮑﻠﻮﭘﻴﺪﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻧﻮﺷﺖ،ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮعه اﻯ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻠﻮﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ. ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺿﻤﻨﺎ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻖ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻧﻮﺷﺖ،ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺼﺮ ﻭﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ (ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ) ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ.که ﺣﺘﻰ ﻋﻤﻠﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﻨﺎﻯ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ.ﻭﺩﺭ ﻃﻮل ﺘﺎﺭﻳﺦ ﺟﺰ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻬﺮﻭﺭﺩﻯ ﻭﻣﻠّﺎ ﺻﺪﺭﺍ،ﮐسی ﻤﻨﻄﻖ ﺍﻭﺭﺍ ﻧﻘﺪ ﻧﮑﺮﺩ.ﻭ ﺣﺘﻰ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺩﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﺑﻄﻠﺎﻥ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﺑﻨﺎﻡ ﻣِﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ.ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻨﻔﻮﺭ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻧﺎﮔﺎﻩ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﮐﺸیشاﻥ ﻣﺴﻴﺤﻰ مقدّس ﺷﺪ. ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺁثاﺭ ﻣﻠﻌﻮﻥ ﺍﺭﺳﻄﻮ، ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻭﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.ﻭﺑﺮﺍﻯ ﺍثباﺕ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﮐﻠﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ، ﺍﺯ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﮐﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.ﻭﺑﻘﻮﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﻫﻢ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ. ﻣﺎﺩﺍﻡ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻧﻴﺰﺁﻧﺮﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﻧﺒﺮﺩ.ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ.ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺸّاء ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻃﺒﻴﻌﻴّﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ .

        (ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮﺭﻯ) ﺍﮔﺮ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﺍﻣﺮﻭﺯﻯ ﻭ)ﺭﻳﺎﺿﻰ ﭘوﺰﺗﻴﻮﻳﺰﻡ( ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻴﺰ ﻋﻨﺎﻳﺘﻰ ﺑﺸﻮﺩ، ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻳﻚ ﺁﻟﺖ ﺧﻮﺑﻰ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ، ﻭﻧﻪ ﺩﺭﻭﺍﺯه اﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻨﻄﻖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﺯﻋﻠﻞ ﻓﺮﺍﺭ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﺳﺖ . ﺿﻤﻨﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻭﺗﺤﻠﻴﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻟﺪﻧّﻰ، ﺍﮔﺮ ﮐﻪ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ،ﻣﺎیه اﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺁﻥ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺩﻫﻨﺪ.ﻭﻟﻰﻋﻤﻠﺎ ﺑﺮﺍی کاﻣﻠﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻟﺎﺯﻡ ﻭﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ، ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﺍﺻﻮﻝﻫﺮﻧﻮﻉ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﻳﺶﺍﺯﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺮﻓﺎﻥﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻄﻘﻬﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭﺷﺎﻳﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ (ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ) ۵۵ ﻗﺮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﻫﻢ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺻﻮﻝ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻭﮐﺎﻣﻠﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ، ﻣﮕﺮ که ﺠﺴﺘﻪ ﻭﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻧﮑﺎﺗﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻣﺪﺑّﺮ ﻳﻚ ﻋﺎﺭﻑ ﺍﻟﻬﻰ، ﺍﻳﻦ ﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺕ ﺑﺮﻣﻨﻄﻘﻬﺎﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﺭﺍ ﺑﻔﮑﺮﻋﺎﺭﻑ الهام ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ، ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧند دیگران  ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨﺪ،ﻭﭘس ﺍﺯ ﻓﻬﻢ ﺑﺴﻄح  ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻯ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ. ﻭﻫﺮ(ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻰ) ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻧﻔﻰ ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻄﺢ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﺳﺖ.ﮔﺮﭼﻪ ﻣﮑﻤّﻞ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻋﻤﻠﺎ ﻫﻴﭻ ﮐس ﺩﺭﻫﺮﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﺍﺩﻋﺎﺋﻰ ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ، ﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﮐﻨﺪ ﻭﻳﺎ ﺑﺎﻋﻤﺎﻝ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺩﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ. ﻣﺎﺩﺍﻡ که اﺳﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎه روان ونفس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ با قوانین ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ.ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ . ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺳﻴﺮ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﻭﺳتی ﻮ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮﺩ. ﻭﺑﻘﻮﻝ ﻣثل ﭼﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ،ﺩﻭﺳﺘﻢ ﺑﺪﺍﺭ ﺗﺎ ﻣﺮﺍ ﺑﻔﻬﻤﻰ. ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺸﻖ ﮐﺎﺷﺖ ﺗﺎ ﻓﻬﻢ ﻭﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻧﻤﻮﺩ.ﻭﻋﻤﻠﺎ ﻧﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭﻧﻪ ﻋﻠﻤﺎ،ﻭﻧﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﺗﺐ فکری ﮐﺎﺭﻯ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ، ﻭ ﺧَﺮ لَنگ نفس ﺧﻮﺩﺭﺍ همچنان ﺑﺠﻠﻮ ﻣﻴﺮﺍﻧﻨﺪ.ﻭﻫﻤگان ﭼﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺸﺨﻮﺍﺭ ﺩﺍﺋﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭﺍﮔﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮﻯ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮﺭﻯ،ﻭ ﻳﺎ ﺭﺍﺳﻞ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﻮﺯﻳﺘﻴﻮﻳﺴﻢ، می ﺨﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺪﻫﻨﺪ،ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯﻯ ﺗﺎ ﺃﺑﺪﻳّﺖ ﻟﺎﺯﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﻭﺑﻬﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﭘﺸﺖ ﺑﻤﻨﻄﻖ ﺧﻮﺩ ﮐﺮﺩ،ﻭ ﺭﺍﺳﻞ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﻣﺮﮒ ﺃﺑﺪﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﻣﺰﻯ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﻳﺎ ﭘﻮﺯﻳﺘﻴﻮﻳﺴﻢ (ﻣﮑﺘﺐ ﻭﻳﻦ )خود ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩ.که ﻮﻯ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺁﻥ مکتب ﺑﻮﺩ.      ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮﺭﻯ ﺧﺎﺹ ﺍﻟﻔﺎﻅ، ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﻭ ﻣﺎﺩﻯ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻮﻕ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ.ﻭﺣﺘﻰ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﺭﺍ ﻓﻮﻕ ﻧﺎﺳﻮﺗﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ.ﺑﺎﻳﻦ ﻗﺼﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﻰ ﺑﺎﻃﻨﻰ ﺁﻥ ﺑﺮﺳﻴﻢ.ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺒﻄﺎﻥ واستنباط ﻭ ﺩﺭﻭﻥ ﻳﺎﺑﻰ، ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﻣﻨﻄﻘﻴّﻮﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﻋﺮﻓﺎﻧﻰ را ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ. ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺃﻧﺒﻴﺎ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎ، ﺑﺘﺤﺮﻳﺮ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﮑﺮﺩه اﻧﺪ.ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺍﻭﻟﻴﺎ ﻭ ﻣﺘﻔﮑّﺮﺍﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ،ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮی ﻮﺁﻏﺎﺯ ﺍﺯ ۵۵ ﻗﺮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺑﺸﺮ ﻧﺰﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﻭﺣﺸﻰ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻣﻴﻤﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭﻫﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻔﮑّﺮ ﻭﺯﻧﺪﮔﻰ ﻭﻟﺎﻳت و ولیّ اﻟﻬﻰ،ﺑﻤﻌﺮﻓﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻄﺎﻟﺐ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ، برای (ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻪ ﺑﺘﺠﻠﻴﻪ) ﻫﺎﻯ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﻨﺪ.ﮐﻪ ﺑﻄﺮﻳﻘﺖ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﺷﻬﻮﺩ ﻗﻮس  ﺻﻌﻮﺩ ﻭ ﻧﺰﻭﻝآن ، کاملان ﺑﺴﺎﺣﻞ و مرز ﻓﻬﻢ ﻭﻋﺮﻓﺎﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﺍﻭﻟﻴﺎی  الهی ﺩﺭﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ،ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻟﺎﺕ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.ﺯﻳﺮﺍ ﺷﻌﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﺣﻴﻠﻪ ﺭﻫﻰ ﺑﺎﻳﺪ جست. (ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺸﻖ) ﻭﻣﺤﺒّﺖ ﻭ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﻤﭙﺎﺗﻰ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﻟﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﻳﺪ ﻭﭼﺸﻴﺪ،ﻭﻧﻪ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺑﺸﻨﻴﺪﻥ ﻧﻤﻮﺩ.

  ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮﺩ،ﻭ ﻳﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻌﻠﻢ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ.ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﺭﺍ می ﺨﻮﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﺳﺮ ﺩﺭ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ.ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻠّﺎ ﺻﺪﺭﺍ،ﻭﺍﮊﮔﺎﻧﻰ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺩﺑﻰ ﻭ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭﺣﺘﻰ ﺍﻟﻬﻰ، ﺑﺮﺍﻯ ﺍثباﺕ ﻣﻨﻄﻖ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﺻﻮﺭﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩ.ﮐﻪ ﺑﺪﺭﺩ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺁﺧﺮﺕ ﺍﻣثال خودشان ﻧﺨﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺭﺩ. ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﻨّﻢ ﭘﺮﻭﺭﻯ ﻭﮐﺎﺭﻣﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ.ﭼﻮﻥ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎ ﻭ ﺳﺘﻤﮕﺮﺍﻥ ﻭﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺮﺍﺷﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺟﻮﺭﺝ ﺳﺎﺭﺗﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻠﻢ،ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣؤﺭﺥ ﻋﻠﻢ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﻭﺭﻯ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺮﺩ. ﻣﮑﺎﺗﺒﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻳﺎ ﺧﺎﻡ ﻭﮐﻮﺩﻙ ﺑﻮﺩﻧﺪ.ﻭﺣﺘﻰﺍﺭﺳﻄﻮ آنرﺍ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻢ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﺁﻧﻬﻢ ﻋﻠﻤﻰ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻏﻴﺮ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﮔﺬﺷﺘﻪ، که ﺴﺮﺍﺳﺮ ﺧﺮﺍﻓﺎت ﺬﻫﻨی ﺒﻮﺩ. ﻭﺗﺎ ﻗﺮﻥ ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﻣﻨﻄﻖ ﺍﺭﺳﻄﻮ،ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮﺩ.ﻭﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﮐﺸﻴﺸﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻠّﺎﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻭﺗﺎﮐﻨﻮﻥ، ﺩﺭس ﻣﻨﻄﻖ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻬﻢ ﺷﺪﻩ، ﻭﻫﻤﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ أکنون  ﺩﮐﺘﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ (ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻮﻡ) ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. ﻓﮑﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻌﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻯ ﺍﺳﮑﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﻰ ﺑﻮﺩ، ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﻴﺮﺩ. ﻭﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻯ ﻫﺎ ﻭ ﺃﺑﺮﻗﺪﺭﺗﻬﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ. ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻠﻢ ﻭﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭﺩﺭ ﺑُﺮﺩ ﺩﻭﺭ ﺗﺮ، ﻫﻤﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺬﺍﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﮐﻠﺎﻥ بوده وﻫﺴﺘﻨﺪ.ﮐﻪ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭﺭﮊﻳﻤﻬﺎﻯ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺳﺮ ﮐﺎﺭ ﻣﻴﺂﻭﺭﻧﺪ.

    ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﻫﻤّﮑﺎﺭﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻢ،ﺭﺳﻤﺎ ﺩﺭﺧﺪﻣﺖ (ﻟﺎﻫﻮﺕ) فلسفه ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺑﻮﺩ.ﻭﭼﻮﻥ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﮔﻴﺮﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ، ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻟﺬﺍ ﻓﮑﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻰ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﺣﺎﮐم گرﺩﻳﺪ.ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﻫﻤچنان ﻣﺤﮑﻮﻡ ﮐﻠﻴﺴﺎ بودند. ﻭﺍﺭﺳﻄﻮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺃﮐﺒﺮ ﻣﺴﻴﺤﻴّﺖ ﺷﺪ. ﻭﺑﻌﺪﻫﻢ ﻣﻌﻠّم اﻭﻝ ﻓﻠﺎﺳفه اﺳﻠﺎﻣﻰ ﮔﺮﺩﻳد. ﭼﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻯ ﺳﻠﻮﻙ ﻣﺤﻤﺪﻯ، ﺭﻭﺵ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ.ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﺭﺳﻤﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭﻧﻈﻴﺮ ﮐﺎﺭ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺷﺪه بود. ﻭ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎنه اﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻠﻔﺎ ﮔﺮﺩید، ﻭﻧﻪ برای ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺴﻮﻯ ﺧﺪﺍ.ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺍﺯ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺩﺭ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻯ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﮐَﻨﺪﻯ ﻭ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﺗﺎ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﻭ ﺍﺑﻦ ﺭُﺷﺪ،    ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻨﺪﻥ ﺭﻳﺸﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭﺳﻠﻮﻙ ﻭﺭﻫﺮﻭﻯ ﺑﺴﻮﻯ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ.ﺟﺰ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻭ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﺩﺭﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﭘﺸﻴﻤﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ،که ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﺳﻮﺩﻯ ﻧﺪﺍشت. ﮐﻪ ﺍﻳﻦﺣﻴﺮﺕ ﻭﻧﺪﺍﻣﺖ،ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﺣﺘﻰ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻧﺪ،ﮐﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻣﺤﻤﺪﻯ،ﺭﻭشی عملی و متُدلوجیﺍﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﺠﻠّﻴﺎت ﺨﺪﺍﻭﻧﺪ. ﻭﻧﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻰ ﻭﻋﻘﻞ ﻭﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﮑﺒّﺮﺍنه  ﺑﻨﺎﻡ ﺧﺪﺍ. ﻭﺣﺘﻰ ﻣؤﺭﺧﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﮔﻔته اﻧﺪ،ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ارسطوئی  ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ،ﺩﻭﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺮﻗّﻰ ﻓﮑﺮ ﺑﺸﺮ ﺷﺪ. ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﺭﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪ،ﻭﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ.ﭼﻮﻥ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻳﻦ( ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺸّاء) ﺫﻫﻨﻰ و ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻰ ﻭ ﺳﺒﮋﮐﺘﻴﻮ ﻭﻭﻫﻤﻰ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﻧﻪ ﺣﺘﻰ (ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ )ﻣﺎﺩﻯ واقعی، ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﺪﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ حقیقی  ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ .

     ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ،ﻋﻠﻢ ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﮔﻴﺮﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ، ﻭ ﺑﺘﺪﺭﻳﺞ ﻭﺑﺰﺣﻤﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭﺭ ﺷﺪ.ﻭ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺ ﻭ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﻋﻠﻮﻡ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺠﺪﺍﺋﻰ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺤﺴﻮس ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﺘﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﻰ،ﻭ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﻔﮑﺮ ﻣﺠﺮّﺩ ﻭ ﺫﻫﻦ ﻧﻈﺮﻯ ﻭﻭﻫﻤﻰ آلوده روان ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺟﺪﺍﺋﻰ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ،ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻭﺍﺭﺩ ﮔﺮﺩﺩ. ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻓﻀﻮل ﺒﺎﺯﻯ ﮔﺮ،ﺁﻟت ﺪﺳﺖ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ،ﻣﻌﻤﻮﻟﺎ ﺟﺰ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻔس کاری ندارد. ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﻣﮑﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻮﻡ ﻭﺣﻰ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ،ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺑﻘﺼﺪ ﺩﺭﻙ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺳﻤﭙﺎﺗﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺑﺮﺧﻠﺎﻑ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﻣﺰﺍﺣﻢ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ، ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻬﻴﭻ ﭼﻴﺰﻯ ﺗﻮﺟّﻬﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﻤﺎﻝ نیزﻋﺎﺭﻑ ﺟﺰ ﺑﺎﻭﺭﻯ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻠﺰﻭﻡ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﻋﻠﺎﻗﻪ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺣﺘﻰ ﮐﻤﮑﻬﺎﻯ ﺟﻨﺒﻰ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺑﻌﻠﻢ ﻣﻴﺮﺳﺪ، ﮐﻪ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮐﻤﻚ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭﻟی ﺒﺒﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﻯ ﭘﻮﻟﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﻋﻠﻮﻡ ﻫﺴﺖ ﮐﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﺸﺪﺍﺭﻯ ﺑﻨﻔﻊ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻭ ﺃﺑﺪﻳّﺖ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ، ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯﻋﺮﻓﺎی اﻟﻬی اﺳﺖ،ﮔﺮچه علما ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﮑﺎﻥ،ﮔﻮﺷﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﮑﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﺸﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﺑﺸﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ .

    ﻧﻬﻀﺖ ﺟﺪﺍﺋﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﺑﺎ ﻣﺤﻘّﻘﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ.که ﺒﻘﺼﺪ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﺁﻟﺎﺕ ﻣﮑﺎﻧﻴکی ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺩﺭﻫﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﭼﻪ ﺭﻭﺯنه اﻯ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﺴﻮﺩ ﻭ ﺗﺴﻠّﻂ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺗﺴﻠّﻂ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﻧﻘﺎﻁ ﺿﻌﻒ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻴّﻮﻥ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﮑﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﺧﻮﺩ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭﺗﻔﮑّﺮ ﺫﻫﻨﻰ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻣﻴﻮﺭﺯﻳﺪﻧﺪ،ﭼﻮﻥ ﺣﻖ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﭼﺮﺍ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ.ﮐﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻧﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻧﻪ ﺁﺧﺮﺕ.ﻭ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﻧﻴﺎ را ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﻋﺮﻓﺎ ﺁﺧﺮﺕ،ﻳﺎ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻌﺪﻯ فوق بشری فرشته گونه ﺑﺠﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻯ ﺗﺄﻣّﻞ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮ ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ هست. ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺴﻮﻯ ﺧﺪﺍ ﻭﺣﻘﻴﻘت ﺮﺍ ﻣﻴجوﺋﻰ.  ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﮐﺸﻴﺶ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺭﻭﺟﺮ ﺑﻴﮑﻮﻥ ﻣﺘﻮﻓّﻰ 1249 میلادی ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯﮐﺮﺩ. ﻭﻯ ﻃﺮﻕ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺴﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮﺩ . ( ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻘﻠﻰ) ﺑﻤﻌﻨﻰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ.ﻭ ﺩﻳﮕﺮ (ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻟﻰ) ﺑﻤﻌﻨﻰ ﺫﻫﻨی ﻮ ﻣﻨﻄﻘﻰ.ﻭ ﺳﻮﻡ( ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﻰ) ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻟﺎﺑﺮﺍﺗﻮﺍﺭﻯ ﻭنه ﺸﻬﻮﺩ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ. ﺍﻣﺎ ﺍﻳن کشیش( ﻨﺎ ﻣؤﻣﻦ) حتی ﻳﺎﺩی هم ﺍﺯﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ( ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻬﻮﺩﻯ) ﻧﮑﺮﺩ. ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓت ﻨﻘﻠﻰ، ﺑﺎﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﻧﻘﻞ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﺒﻮﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻨﻘﻮﻟﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺍﻭﻟﻴﺎ،ﻣﺨﺘﺺ ﺳﻠﻮﻙ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭﺷﻬﻮﺩﻯ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭﻫﺮﮔﺰ ﻣﻨﻘﻮﻟﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﺩﻧﻴﺎ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻳﺎ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ، ﻭﺣﺘﻰ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋث ﺳﺘﻤﮕﺮﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺟﻬﻨّﻢ ﭘﺮﻭﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﭘس ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.  ﺑﻴﮑﻮﻥ ﻣﻨﺒﻊ(ﻧﻘﻞ)ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﺪﺍﻧﺴﺖ،ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﻠّﺘﻰ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﻨﺪ.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻝ ﻋﻘﻠﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪ، ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻝ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮﺩ. ﻭﻯ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺭﺍ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ،ﻭﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ مَلا کند. ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻳﻚ ﻣﺬﻫﺒﻰنیر ﮐﺎﺭﻯ ﺑﺨﺪﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭﻫﻢ ﺑﮑﺎﺭﺫﻫﻦ . ﺑﻴﮑﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻬﻢ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮﺩ. ﻳﮑﻰ (ﺻﺤّﺖ ﮐﻠﺎﻡ) ﻣﻨﻘﻮﻝ ﻭ ﮐﻠﺎﻡ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻟﻰ، ﻭ ﻳﮑﻰ (ﮐﺸﻒ ﺣﻘﺎﻳﻖ) ﺟﺪﻳﺪ . ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ (ﺗﺠﺮﺑﻪ) ﻭﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺕ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻌﻠﻤﻰ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﺷﺪ.یعنی(ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻯ) ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﻫﺮﭼﻴﺰی گرﺩﻳﺪ،ﺍﻣﺎ ﺍﻧﺼﺎﻓﺎ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﺗﺠﻠّﻴﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ،ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ،ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﺁﻥ ﻣﻰ ﭼﺮﺑﺪ.ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻟﺬﺕ ﺑﺨﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﻭ ﺷﻠﻮﻏﻰ ﻓﮑﺮ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻧﺸﻮﻳﻢ،ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﺯ ﻏﻠﺎﻑ بیرون ﻧﮑﺸﻴﻢ، ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ، ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﺍﺷﮑﺎﻟﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ خود را ﺩﺍﺭﺩ. اگر ﮐﺎﺭﻯ ﺑﺤﻖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﺑﺎﺯ ﺣﺮﻓﺶ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ . ﺑﻰ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺵ ﻭﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﮐﻦ. ﻭﻟﻰ ﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻋﻠﻤﺎ،ﻭ ﺣﻴﺮﺕ ﺫﻫﻨﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﺷﻮﻳﻢ ؟ ﺧﻴﻠﻰ ﺭﺍﺣﺖ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﺍﻭﻝ ﺧﺪﺍ ﺑﻌﺪ ﺧﺮﻣﺎ.ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻣؤﻣﻦ ﺩﺭ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺑﺎﺵ، ﺍﮔﺮ ﺑﮑﻤﺎﻟﺎﺕ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺭﺳﻴﺪﻯ،ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺳﻨﺪﻳﮑﺎﻫﺎﻯ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﺩﺍﺷﺖ، ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻠﻰ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺗﺠﺮﺑﻪ و تکنولوژی ﻧﻴﺰﮔﻔﺘﻨﻰ ﻫﺎ ﺩﺍﺭﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻌﺪ .

     ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻰو تکنولوژی  ﻭﺳﻴله ای اﺴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ،ﻭ (ﺍﺳﺘﻘﺮاء ﻭ ﭘﻴﮕﻴﺮﻯ) ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ، ﺗﺎ ﺣﺼﻮﻝ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﮐﻠّﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ نقش ﭼﺸﻢ ﻭ ﺑﻴﻨﺎﺋﻰ ﺣﺮﻑ ﺍﻭﻝ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﻧﻔس  ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻋﻤﻠﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﻠﻴّﺎﺕ ﺗﺠﺮﺑﻰ چشم ودست عالِم ﺍﺳﺖ  نخست ﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻧﺪ،ﺳﭙس ﻃﺐّ ﻭ ﺷﻴﻤﻰ ﻭﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ. ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﻬم ﺤﻴﺎﺗﻰ ﺑﺸﺮ ﭼﻪ ﺭﻧﺠﻬﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﺒﺮﺩﻧﺪ. ﻣﮕﺮﻋﺮﻓﺎﻥ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ،ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭﺵ ﺑﺮﭘﺎ ﻭﺑﻨفع اﻧﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩه اﺳﺖ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﭼﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﭼﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭﭼﻪ ﮐﻠﺎﻣﻰ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﻣﻨﻄﻘﻰ ﺑﺠﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﻴﺎﻓﺘند. وﺟﺎﻟب اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺨﺘﺮﻋﺎﺕ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﺠﺮﺑﻰ،ﺑﺠﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺁﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﺑﻰ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻯ ﺿﻌﻴﻒ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﻭﭘﺎﻯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻟﮕﺪﻣﺎﻝ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ،ﻭ ﺑﻨﺠﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻧﺪ.    ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ ﻣﮕﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻰ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺯ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﺰﺭﮒ  عاقبت پیشرفت علوم تکنیکی ﺧﻴﻠﻰ ﺩﻭﺭ بوده ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻫﻤﻪ ﻭﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﮑﺸﺪ؟ ﭘس ﭼﺮﺍ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻔﮑﺮ ﻧﺠﺎﺕ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺍﺯﺑﻠﺎﻳﺎﻯ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻰ. ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ بلاهای بشری را ﺑﺒﺎﺭ ﻣﻴﺂﻭﺭﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺗﻮﺭﺍ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﻮﻟﺪ نوع ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﻔت هزﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﮐﻪ ﺩﺭﻳﻚ ﺳﺘﺎﺭه اﻯ ﺩﺭ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺷﻴﺮﻯ،ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮﻯ،ﭘﺎ ﺑﻌﺮﺻﻪ ﻭﺟﻮﺩ میگذارند. وﻓﺮﺷﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮﭘﺮﻣﻦﻫﺎﻯ ﻓﻮﻕﺑﺸﺮﻯ ﻣﻰ باشند. ﻧﻤﻰ ﮔﻮﻳﻢ ﺑﺠﻨﮓ فلاسفه و علما ﺑﺮﻭﻳﻢ، ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﺑﺠﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻔس ﭘﺮﻋُﻘﺪﻩ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻭﺁﻟﻮﺩﮔﻰﻫﺎﻯ ﮐﻤﭙﻠﮑﺴﻰ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ.

         ﮐﺎﺭ ﺑﻴﮑﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﻴﻚ ﻧﻤﻮﺩن علم ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺂﻧﺠﺎ ﮐﺸﻴﺪ، ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ (ﺍﻭﺭﮔﺎﻧﻮﻥ ﺟﺪﻳﺪ)،ﻳﺎ ﺁﻟت ﻮﻋﻀﻮ ﻭ ﺍﺭﮔﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﮑّﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﮐﺮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ﺑﻮﺩ. ﻧﻴوﺘﻮﻥ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ،ﻳک (ﻘﺼﻮﺭﺫﺍﺗﻰ) و ﺩﻭم (ﺘﻨﺎﺳﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﻭ ﻧﻴﺮﻭ)،ﻭ ﺳﻮﻡ (ﺗﻌﺎﺩﻝ ﻋﻤﻞ ﻭ ﻋﮑس ﺍﻟﻌﻤﻞ) . ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻌﺪﻯ ﺷﺪﻧﺪ . ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ (ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻃﺒﻴﻌﻰ) ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭﻧﻪ (ﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ) ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﻋﻠﻢ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺧﺎﺹ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺑﻮﺩ.ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭﺷﺮﻕ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ. ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺷﻮﺭﺍﻯ ﺳﻠﻄﻨﺘﻰﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﮕلیس ﻋﻠﻢ ﻳﺎ ﺳﺎﻳِﻨس ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩ.ﺩﺭﻫﻤﻴﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﻠﻢ ﺑﻤﻌﻨﻰ(ﻓقه ﻤﺬﻫبی) ﻮ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﮑﺎﺭ ﺭﻓﺖ. ﻭﭼﻨﺪ ﻣﺤﻘّﻖ ﻋﻠﻤﻰﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭﻧﺠﻮﻡ ﻭﻃﺐّ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﻟﻔﻆ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩﻧﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺒﻠﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻤﻌﻨﻰ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺩﺭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﺑﺠﺎﻯ ﻋﻠﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﺩﻯ،ﻫﻤﺎﻥ ﻟﻔﻆ ﺳﺎﻳﻨس ﻭ ﻓﻦّ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﺒﺮﺩﻧﺪ.   ﺟﺪﺍﺋﻰ ﺷﻴﻤﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻟﺎﻭﻭﺍﺯﻳﻪ ﺑﻮﺩ،ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﻟﺘﻮﻥ ﺩﺭ ﺃﺗﻢ ﺑﺎﺯ ﮐﺮﺩ،ﻭ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﮔﺸﻮﺩ. ﺟﺪﺍﺋﻰ ﺑﻴﻮﻟﻮﮊﻯ ﻭ ﺳﺎﻳﮑﻮﻟﻮﮊﻯ ﻭﺳﻮﺳﻴﻮﻟﻮﮊﻯ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺰ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻧﺪ. ﻋﻠﻰ ﺳﻴﻨﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻭﺣﻮﺿﺶ .فلسفه مذهبی. ﺧﺮﻭﺝ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ،ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﺪﻭﻯ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺍﻧﺘﺮﻭﭘﻮﻟﻮﮊﻯ، ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺧﻄﺎﻯ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻧﺘﻴجه اﻯ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺩﻩ.ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﻭﻝ ﻋﺎﺭﻑ ﺷﻮﻧﺪ،ﻭ ﻳﺎ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺭﺍﻩ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﻧﺪ.ﻭ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮﺩ ﮐﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ،ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣؤثّر ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻮﻥ ﺩﮐﺘﺮ ﺷﻮﺍﻳﺘﺰﺭ ﻋﺎﺭﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﭘﺰﺷﻚ ﺷﺪﻩ،ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻗﺎﺭﻩ ﺳﻴﺎﻫﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻧﻮﺭ ﺍﻣﻴﺪ ﻣﻴﺪﺍﺩ ﻭﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ ﻫﻢ ﮐﻢ ﺩﺍﺭﺩ .    ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﻢ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻧﺨﺴﺖ (ﻗﺼﻮﺭ ﺫﺍﺗﻰ) ﺟﺴﻢ ثاﺑﺖ  ﻳﻚ ﻣﺤﺮﻙ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ تا ﺣﺮﮐﺘﻰ ﮐﻨﺪ. ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﺮﻭﺋﻰ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺍﻭﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ.ﺯﻳﺮﺍ ﺫﺍﺗﺎ ﻗﺎﺻﺮ ﻭﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺿﻊ ﺧﻮﺩ ﺗﻐﻴﻴﺮﻯ ﺑﺪﻫﺪ. ﭼﻪ ﺣﺮﮐت ﺠﺴﻤﻰ ﻳﺎ ﺣﺮﮐت ﺬﻫﻨﻰ ﻭﻳﺎ ﺣﺮﮐت ﺠﻮﻫﺮﻯ وﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ برای انسان.و ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺄﺑﺪﻳﺖ  ﻭنه کارمای ﺘﮑﺮﺍﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ،ﺩﺭ ﻧﺴﺦ ﻭﻣﺴﺦ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﮐﻪ ﺟﻬﻨّﻢ ﻭﺍﻗﻌﻰ در جهان ﺍﺳﺖ. ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﻭﻡ ﻧﻴﺮﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺟﺴﻢ ﺩﺭ ﺳﺮﻋﺖ ﺁﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ،ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺳﻮﻡ ﻓﻌﻞ ﻭ ﺭﺩّ ﻓﻌﻞ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻫﻢ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ هم ﺗثبیت  ﮔﺮﺩﻳﺪ.  ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻭﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﭘﻮﺯﻳﺘﻴﻮﻳﺴﻢ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺭﻳﺎﺿﻴّﺎﺕ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ،ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻔﻊ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﮐﻨﻮﻧﻰ،ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻟﺎﻫﻮﺕ ﻭ ﺃﺑﺪﻳّﺖ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﮔﺮﺩﺩ.

أنواع تفکّر

ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﻚ ﺑﺎﻧﻮﺍﻉ ﺗﻔﮑﺮﺍﺕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ. ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺴﺖ.ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺗﻔﮑّﺮﻋﻠﻤﻰﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﺳﺖ،ﻧﻪ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ. ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﺗﻔﮑّﺮ ﮔﻔته اﻧﺪ. (ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻮﺍﻡ) ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ. ﺩﻳﮕﺮ (ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﺎ) ﻳﺎ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﻰ،ﻭ ﺳﻮﻡ (ﺗﻔﮑّﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ). ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ (ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ) ﺭﺍ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ(ﺣﻘﻴﻘﺖ) در هستی همین ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﺎت (ﻭﺍﻗﻌﻰ) هستند. ﺗﻔﮑّﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﻳﻢ،ﻧﻪ ﺑﺪﺭﺩ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﻴﺨﻮﺭﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺪﺭﺩ ﺁﺧﺮﺕ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺩﻳﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ،ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﻔﮑّﺮ ﺭﺍ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ، ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ.( ﻓﮑﺮ ﻋﺎﻗﻞ)، ﻭ (ﻓﮑﺮ ﻋﻘﻞ واﻣﺎﻧﺪﻩ) ﻭ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ،ﻭ ﻳﺎ ﺑﺘﻌﺒﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮ (ﻓﮑﺮ ﺳﺎﻟﻢ) ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ،ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ،ﻭ ﻳﺎ ﺃﻫﻞ ﻣﻨﻄﻖ ﻭﮐﻠﺎﻡ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﺳﻮﻡ( ﻓﮑﺮ ﺳﺎﻟﻚ) ﮐﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﻭﻧﺎﺩﺭ،( ﻓﮑﺮ ﻭﺍﺻﻞ) ﻋﺎﺭﻑ ﺍﻟﻬﻰ. ﻫﺮﮐس ﺍﮔﺮ (ﺑﻮﻟﺎﻳﺖ ﺳﻠﻮﮐﻰ)،ﻭلی ﻧﻪ (ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ) ﻓﺎﺳﺪﻯ،ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ.ﻭﺑﻘﻮﻟﻰ ﺍﺯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻴّﺖ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ، ﺑﺎﻟﻮﻫﻴّﺖ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺮﺳﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮﺩ ﻭﺩﻳﺪ ﻭﭼﺸﻴﺪ،ﻭﻧﻪ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺑﻬﺮ ﺷﻨﻴﺪﻧﻰ ﮐﺮﺩ.  ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﻔﮑّﺮ ﻗﻄﻌﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺑﺎﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﺮﮐس ﻭﻫﻤّﺖ ﺷﺨﺼﻰ،ﻭ ﻣﺸﻴّﺖ ﻭﮐﻤﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﺩﺭﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ همان ﺷﺨﺺ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ تفکّر ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻣﻌﻘﻮﻟﺎﺕ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ،ﻳﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩ ﻭﺭ ﻣﻴﺮﻭﺩ،ﻭ ﻳﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎ ﻃﻔﻞ ﺧﻮﺭﺩﺳﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺳﺮ ﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﻳﺎﺑﻴﻢ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮﺩ،ﺍﺯ ﻳﻚ ﮐﺎﺩﺭ ﻓﮑﺮﻯ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺸﻮﺩ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺩﺭﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻭﺭﺍﻩ ﺗﻔﮑّﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﻋﺎﺭﻑ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﻧﮓ ﺗﻔﮑّﺮ ﺩﺍﺭﺩ، ﻭﻟی همان ﻓﮑﺮ ﻭﻫﺪﻑ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ،ﺟﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ،ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺗﻔﮑّﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﻭﻳﺎﺩ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ،ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺩﺍﺋﻢ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻗﺒﻀﻪ دستان ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺗﻨﻮّﻉ ﺗﻔﮑّﺮﺍﺕ ﻳﻚ انسان ﺍﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ،ﮐﻪ ﺩﺭﻫﺮﺣﺎﻝ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻳﻚ( ﺍوُﻓﺖ) ﻭ ﺳﻘﻮﻁ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺍﻭﺝ ﮔﻴﺮﻯ ﻭ ﻋﺮﻭﺝ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭ ﻟﺬﺍ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﻭﻗﺘﻰ ﺣﺎﻝ ﺧﺎﺻﻰ ﮔﻔته اﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ،ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ. ﻭﺟﺰ ﻓﮑﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ،ﺑﻘﻴﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯ ﻭﺟﻬﻨّﻢ ﭘﺮﻭﺭ ﻭﺁﺳﻴب ﺪﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.  ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺍﺻﻞ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺑﺨﻠﻖ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﺍﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﺨﺶ ﺧﻮﺩﺵ ﻭﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ،ﻭﻣؤثّر ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻃﻔﻞ ﻫﻢ ﺗﻔﮑّﺮ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ،ﻭﻟﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﮐﺎﺭﻣﺎﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﻭ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺯﻳﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻭﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻰ ﻭﻧﻮﺭﻣﺎﻝ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ، تا ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺴﻄﺢ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺭﺍﻳﺞ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺩ برساند.

     شاید ﺑﺎﻭﺭ ﻧﺸﻮﺩ،ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺧﻮﺩ، ﺗﻌﺼّﺐ ﺷﺪﻳﺪﻯ ﻧﺴﺒت ﺒﻤﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎﺻﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻣثلا ﻟﺎﻳﺒﻨﻴﺘﺰ ﺍﺯ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭ ﺍﻟﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺮ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭﺧﺸﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻮﻗﻌﻴّﺖ ﺑﻴﻦ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ.ﻭﻟﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺼّﺐ ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭﻯ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﻭﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺴﺖ، ﻣﮕﺮ ﺗﻌﺼّﺐ ﺑﺤﻖ ﻭﻭﻇﻴﻔﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﺭﺍ ﺩﺍشته باشند. ﻳﺎ ﺗﻌﺼّﺐ ﺑﺂﺭﻳﺎﺋﻰ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﮋﺍﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ،ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ.ﻭ ﻫﻤﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻫﺮﻧﮋﺍﺩﻯ،ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﺷﺪﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻨﺪ ﻭﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻰ ﺍﮔﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ.ﺁﻧﺎﻧﺮﺍ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ.ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴّﺪ ﻭ ﮐﻮﻫﻦ ﻭ ﺳِﻨﺖ. ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺼّﺐ ﺑﺎ ﺗﻌﺼّﺐ ﺿﺪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻟﺎﻳﺐ ﻧﻴﺘﺰ،ﻭ ﻳﺎ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻳﺎ آﻓﺮﻳﻘﺎﻯ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻣثال  ﻟﺎﻳﺐ ﻧﻴﺘﺰ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭﺣﺘﻰ ﻣﺰﺩﻭﺭ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻳﻬﺎ ﭼﻮﻥ ﺍﺭﺳﻄﻮ. ﭼﻮﻥ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﺎﺩﻯ ﮐﺎﺭﺵ ﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺃﻧﺪﮐﻰ ﺭﻧﮓ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺍﺭﺩ، ﻭﻟﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ، ﺟﺰ ﺣﻴﺮﺕ ﻭ ﺗﻔﻠﺴُﻒ ﻭ ﺧَﻠﻂ ﻣﺒﺎﺣث ﻧﺘﻴجه اﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺧﻮﺩ، ﻧﻪ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﺣﻴﺮﺕ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻧﻪ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺫﻫﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﻦ ﻭﻧﻮﺷﺘﻦ هستند.  ﭼﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺎﺭﻑ،ﺟﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﻏﻴﺮﺣﺮﻑ ﺣﻖ ﻭﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺗﻌﺼّﺐ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭﻧﻪ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ.ﻭ ﺗﺎ ﭘﺎﻯ ﺟﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩه اﻧﺪ. ﺭﻭﺯﻯ یک ﺧﺎﻧﻢ ﻃﺮّﺍﺡ ﻣﺪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳس ﺍﺯ ﺑﺮﮔﺴﻮﻥ ﭘﺰﺷﻚ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎس ﻭ ﻋﺎﺭﻑ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺝ ﺷﻬﺮﺗﺶ ﺑﻮﺩ،ﻧﻈﺮﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣُﺪ ﻟﺒﺎﺳﻰ ﭘﺮﺳﻴﺪ. ﺑﺮﮔﺴﻮﻥ ﮔﻔﺖ،ﻭﻗﺘﻰ ﻣﻦ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻣﻴﺪﻫﻢ ﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﺩﻯ ﺍﺳﺖ،ﻭﻧﻪ ﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ. ﻭﻟﻰ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﺷﻬﺮﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﺮﺍ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ. ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮﺩ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪﺍﺩ ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ،ﻟﺎﺯﻡ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﺎب ﺪﺭﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻯ ﻣﻬﻴّﺞ ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﺍﮔﺮﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺳﺎﻟﻚ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ،ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺭﻧﺞ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﺪ. ﻭ ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﻳﻚ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﺳﻠﻮکی ﻮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺪ ﻟﺒﺎس ﻣﻴﺪﺍﺩ. ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺩﺭﻫﺮﻣﺴﺄله اﻯ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﺟﺰ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﻫﺪﻓﻰ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺭﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﺑﺮُﻡ ﻳﺎ ﺧُﻢ ﻳﺎ ﺍﻭﻡ ﻭﻫﻮﻡ ﺧﺘﻢ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭلی ﻧﻪ ﺑﻪ ﻗُﻢ ﮐﻪ ﻗﺸﺮﻳّﻮﻥ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. بلکه ﻗُﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺗﺎ  نور ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺍﺳﺖ  ﺍﻭﻡ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﺳﻨﺴﮑﺮﻳﺖ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻭﺩﺍﻧﺘﺎ، ﻳﻌﻨﻰ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﻫﻤﺎﻥ وِرد ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺷﻨﻮﻧﺪه هر دعا اﺳﺖ.

 ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺗﻔﮑّﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻋﺎﻣّﻰ،ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺗﻔﮑّﺮﻃﻔﻞ ﻭﮐﻮﺩﻙ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ، ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﻭﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻯ ﺑﺪﺍﺋﻰ ﺩﺍﺩ. ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ. ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺳﺎﻟﻢ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺍﺻﻞ،ﻧﻮﻋﻰ ﺗﻔﮑّﺮ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﺍﻳﻦ خواب و رؤیا مورد ﺑﺤث ﻓﻨّﻰ ﻭﺧﺎﺹ ﭘﻴﺮﺍﻥ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﭘُﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ، ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻢ . ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ  بشفای ﺪﻳﻮﺍﻧﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﮑﻮ ﺗﺮﺍﭘﻰ و معالجه ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﺎﻥ،و ﻣﻔﻴﺪ ﺣﺮﻓﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ ﺍﺯ ﺳﻄﻮﺡ  ﻗﻬﻘﺮﺍﺋﻰ ﺷﺪﻩ،ﻭﻋﮑس ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﮑﺮ، و مُنجر ﺑﺴﻘﻮﻁ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﺭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻭﺭﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻓﺘﺎده اند، ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺟﺴﻢ ﺑﺎﺷﺪ،ولی ﺍﻣﻴﺪﻯ ﻫﻢ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ، که ﮐﻤﻰ آنان را بسطح ﺑﺎﻟﺎتری ﻣﻴﺂﻭﺭﻧﺪ، ﺗﺎ ﻋﻮﺍﺭﺽ منفی ﺑﺪﻧﻰ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﮔﺮﺩﺩ. ﻭﻟﻰ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﭘﻴﺮﺍﻥ ﻃﺮﻳﻘﺖ،ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺭﻭﺍﻥ ﮐﺎﻭﺍﻥ ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ.ﮔﻮﺋﻰ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻋﻤﻠﺎ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﻟﻚ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ،ﮐﻪ  ﺳﺎﻟﻚ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺣﺘﻰ ﺧﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﻭﻣﻌﺎﻳﺐ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﻭﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﻭﺗﻮﺣّﺶ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺧﻮیش داشته باشد. ﺍﻳﻦ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ یا ﺍﻧﺴﺎﻥ های سالک ﺳﺎﻟﻢ ﺩﺭﺟﺴﻢ ﻭ ﺫﻫﻦ،ﻭﻟﻰ ﻧﺎﻗﺺ ﺩﺭ ﻧﻔس ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﺍ، ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻮﺭﻣﺎﻝ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﺑﺎﻭﺝ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﺑﺸﺮﻁ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻦ انسان ﻭ ﺩﺍﻭﻃﻠﺐ ﺑﻮﺩﻥ،ﻭﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻣﻄﻴﻊ ﻣﺮﺑّی اﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻋﻤل ﻨﻤﻮﺩن اﺳﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ( لا ﺍﮐﺮﺍﻩ ﻓﻰ ﺍﻟﺪﻳﻦ)، ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻟﺎﺯﻡ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻣﻴﻔﻬﻤﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ،که  ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺣﻴﺎﺗﻰ ﻭﺃﺑﺪﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴای ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯﺗﻔﮑّﺮ ﻧﺎﺧﻮﺩ ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﻟﻚ،ﮐﻪ ﮔﻬﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻫﻴﭙﻨﻮﺗﻴﺰﻡ،ﻭ ﺗﺼﺮﻓﺎﺕ ﺧﺎﺹ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻭﻟﻴﺎ،ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ، ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﻭﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﭘﻴﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ، ﮐﻪ (ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺷﻔﺎﻋﺖ) ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. ﻳﻌﻨﻰ ﺷَﻔﻊ ﻭ ﺟُﻔﺖ ﻭﻫﻢ ﺳﻔﺮﻯ،ﻭﻧﻪ ﭘﺎﺭﺗﻰ ﺑﺎﺯﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﮕﺎﻥ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺭﺍﺑﺘﻌﺎﻟﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭﺍﻧﻌﮑﺎس ﺷﺮﻃﻰ ﺩﺭﺟﺴﻢ ﻭﻧﻔس وروان ﻭ ﻓﮑﺮو ذهن. و در ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻭ ﺳﺎﻟﻚ،ﺳﺨﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻯ  ﺍﺳﺖ.  ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻘﺼﺪ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻭ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻭ ﻓﻨﺎ ﻭﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺳﺖ. ﻣﺒﺎﺣثی ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺭﺩ ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺭﺩ،ﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻋث ﻧﻔﺮﺕ ﻣﺴﺘﻌﺪﺍن اﺯﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﮔﺮﺩﺩ . ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﻟﻘﺎﻯ ﺗﺠﻠّﻰ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﻭ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﺤﺮﺍﻧﻰ روان آلوده  وحیوانی ﺧﻮﺩ ﺑﮕﺬﺭﻧﺪ ﻭ ﺧﻄﺮ ﮐﻨﻨﺪ.

     ﻭﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﺸﺨّﺼﺎﺕ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﮑّﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﺩﻯ ﻭ ﻋﺎﻣﻰ،ﻣﺠﻤﻮعه اﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺨّﺼﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩ :۱ – (ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ ﻭ ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤث )ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ،ﻭ ﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ ﺩﻗّﺖ ﻭ عدم ﺍﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ،ﮐﻪ ﻋﻴﻨﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﻓﮑﺮ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺍﺳﺖ.ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﮑّﺮ ﻧﺎﺧﻮﺩ ﺁﮔﺎﻩ ﻫﺮﮐس ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ،ﻭﻳﺎ ﺗﻔﮑّﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺪﺍﺋﻰ،که ﻤﺪﺍﻡ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺸﺎﺧﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭﻧﻈﻤﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ،  ﻭ ﻋﻠﺎقه اﻯ ﻫﻢ ﺑﺪﻗّّﺖ ﻭﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﻭ ﺍﺣﺴﺎس  ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .۲  - (ﺣﻮﺍﻟﻪ ﺑﻐﻴﺐ) ﻳﻌﻨﻰ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﻋﻠّﺖ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ،ﺑﺎﻣﻮﺭ ﻣﺠﻬﻮﻟﻰ ﺣﻮﺍﻟﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺍﺯ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻭ از ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺯﻳﺎﺩ ﻧﺎﻡ ﻣﻴﺒﺮﺩ،ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ. ﻭلیﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﺯ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻔﮑﺮﻯ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﺍﺋﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻫﺮﮐس  ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻰ ﻣﻰ ﻟﻨﮕﺪ،ﻭﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﻏﻴﺒﻰ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﻭ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. و ﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺸﺮﻯ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺭﺭﺣﻢ ﺭبّ اﻟﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﺗﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﺑﺮﺗﺮ ﻭﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺑﺪ. ﭼﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺍﻭﻟﻴﺎ،ﻭﻳﺎ ﺩﺭ ﺭﺟﻌﺖ ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ، ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻣﻮﻓﻖ ﺍﻣﺮﻭﺯ، که ﺑﻨﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ بتولّد بجهان ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ . ﻭﻳﺎ ﻟﻨﮕﻰ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﮑﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ،ﺍﺯ ﺯﺧﻢ ﭼﺸﻢ ﻭﺣﺴﺎﺩﺕ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ،ﻭﻫﻤﻴﺸﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻏﻴﺮﺩﻗﻴﻖ دارند.۳ –( ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻏﻠﻂ ﻓﮑﺮﻯ)،ﺑﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﻧﻤﻮنه هاﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﺣﮑﻤﻰ ﻗﻄﻌﻰ ﻭﻋﺎﻡ ﻭﮐﻠّﻰ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻩ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺳﺮﺳﺒﺰ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﺩ،ﻭ ﻳﺎ اگر ﺑﺎ ﺑﺎﺩ ﻭﺧﺎﻙ ﻭﮔﺮﻣﺎﻯ ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻫﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﻧﺪ، ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻬﺸﺖ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﻳﺎ ﺟﻬﻨﻤﻰ ﺻﺤﺮﺍﺋﻰ ﻣﻴﭙﻨﺪﺍﺭﻧﺪ، ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻫﻢ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻭﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ،ﻭ ﺍﻃﻠﺎﻕ ﺃﻣﺮﻯ ﺟﺰﺋﻰ ﺑﺮ ﮐﻞّ، ﺑﻰ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﮑﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ. ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻫﺎﻯ ﺧﻴﻠﻰ ﺗﻨﮓ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﮑﻨﻴﻚ ﻭ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺎﻯ( ﺍﺳﺘﻘﺮاء ﻋﻠﻤﻰ) ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺍﻦ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻯ ﺁﻣﺎﺭﻯ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻃﻊ ﺩﺍﺩ.۴- ﺭﺑﻂ ﻧﺎﻣﺮﺑﻮﻁ ﺣﻮﺍﺩث ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ.ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻋﺎﻣّﻰﺭﺍﺑﻄﻪ ﻋﺮﺿﻰ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻭ ﺍﺗّﻔﺎﻗﻰ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺻﺒﺢ ﺟُﻐﺪﻯ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ،ﭘس ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﻠّﺖ ﺁﻥ ﺟﻐﺪ ﺍﺳﺖ .گرﭼﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﻌﮑﻮس ﺁن که ﭼﻮﻥ ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﻳﺪ،ﺗﻤﺎﻡ ﭘﻴش ﺁﻣﺪﻫﺎﻯ ﻧﻴﻚ ﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﺂﻥ ﻧﺴﺒت ﻤﻴﺪﻫﺪ. که اﻳﻦ خوش بینی ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﮐﻠﺎﻍ بد بینی ﻣﻀﺮّ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺑﻴﻦ ﺣﻮﺍﺩث ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎﻯﻋَﺮَﺿﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﻨﻴﻢ،ﺑﺎﺯ ﺑﺎ ﻳﻘﻴﻦ ﻋﻠﻤﻰ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮﺩه اﻳﻢ.ﺩﺭحالی که  ﺑﺎﺯ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ، ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺑﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ،ﻋﺮﻓﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺩ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺑﺪﻫﻨﺪ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﺑﺎ ﺩﻭﺭ ﺃﻧﺪﻳﺸﻰ ﺳﻠﻮﮐﺎﻧﻪ  می نمایند،و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﺘﻰ ﺧﻄﺎﻯ ﺍﺗّﻔﺎﻗﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ، ﺭﺍﺑطه اﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻠﻞ ﻗﻮﻯ ﺗﺮ ﺭﺍ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ. ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭﻭﻍ ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﺍﺳﺖ ﻓﺘﻨﻪ ﺃﻧﮕﻴﺰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺠﺎﻯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻋَﺮَﺿﻰ ﺑﻴﻦ ﺩﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ، ﺑﺎ ﺩﻭ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻳﮑﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﻳﮑﻰ ﻏﻴﺒﻰ ﻳﺎ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﮐﻨﻴﻢ، ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﮑّﺮ ﺧﺮﺍﻓﺎﺗﻰ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ،ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻏﻴﺒﻰ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ. ﻭﺣﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺯ آن ﺭﺍ ﺧﺮﺍﻓﺎﺗﻰ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ.ﭼﻮﻥ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻠﻰ ﻭهم ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﻮﺍﻡ ﺟﺰ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺳﻬﻞ ﺍﻟﻔﻬﻢ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ،ﺗﻮﺟّﻪ ﻭﻋﻠﺎقه اﻯ ﺑﺘﻮﺟّﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﮑﺮﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺣﺮﻓﻰ ﺯﺩ.ﮐﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺩﺭ ﺗﻔﮑّﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﺗﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.  ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ، ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺻﺤﻴح  ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭﺍلاّ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻳﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺑﺘﺠﺎﺭﺏ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮاءﻋﻠﻤﻰ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺰﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﺍﺩن ها، ﺑﺠﺰ ﺩﺭ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻭﺭﺯﻳﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﺩﻯ،ﻭ ﮐﺎﺭ ﻋﺮﻓﺎ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭﺑﺮﺣﺴﺐ ﻳﻚ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﻭﺷﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺍثباﺕ ﻭﺑﺸﮑﻠﻰ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻳﺎ ﻋﻠﻤﻰ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﺣﺘﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ،ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﻣّﻰ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺳﺎﺯﻯ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻭﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎﻯ ﻟﻔﻈﻰ ﻭﻧﻈﺮﻯ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ،ﻭ ﻧﻪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻭﺟﻮﺩﻯ ﻭ ﺫﺍﺗﻰ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺭﺳﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺭﻭﺍﺑﻄﻰ ﺍﻓﻘﻰ ﻭ ﻋَﺮَﺿﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﺎ ﻏﺎﻳﺖ ﻭ ﻫﺪﻓﻰ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻳﻚ ﻋﻘﻞ ﻟﺪﻧّﻰ ﮐﺎﻣﻞ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﺪ. ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺎﻯ ﺗﻌﺠّﺐ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺄﻣّﻞ ﻭ ﺗﻌﻤّﻖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ.۵ –( ﺧﻮﺩ ﻣﺤﻮﺭﻯ )ﺷﺪﻳﺪ،ﺑﻨﺤﻮﻯ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻔﮑّﺮ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﺩ،ﻭﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭﺁﺭﺯﻭﻫﺎ ﻭﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ،ﺍﺳﺎس  ﻫﺮﻓﮑﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺪﻫﺪ.که ﺒﻤﻮﺟﺐ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻯ ﺷﺨﺼﻰ ﻭﻣﺤﺪﻭﺩ ﻧﻔﻊ ﺟﻮﺋی برای  نفع خود ﻤﻴﮑﻨﺪ.ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﮐﺎﺭ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺗﻮﻗﻒ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﺳﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﭘس ﺍﺯ ﭼﻨﺪﻯ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺑﮑﻠّﻰ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍ ﻣﻴﺒﺮﺩ،ﻭ ﺳﺨﺖ ﻋﺎﺩﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻣثلا ﺧﻄﺮﺍﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﻬﻢ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ،ﻭ ﺑﺨﻄﺮﺍﺕ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺗﻮﺟّﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻣﻬﻢ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ.ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻏﺮﻕ ﻭﺯﻭﺍﻝ ﻣﻴﮕﻤﺎﺭﺩ.ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺩﺭﺟﻬﺎﻥ ﻧﺴﺦ ﻭﻣﺴﺦ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻴﮕﻴﺮﻧﺪ، وﺧﺴﺎﺭﺕ ﻣﺎﻟی ﻴﺎ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﻤﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻔﮑّﺮ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ،ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﺩ.

۶- (ﺗﻌﺼّﺐ) ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻭ ﻟِﺠﺎﺝ،ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻴﻨﻰ ﻭ یا ﺟﺰﻣﻰ ﮔﻮﺋﻰ ﺩﮔﻤﺎﺗﻴﺰﻡ ﻭﮐﻠّﻰ ﮔﻮﺋﻰ که  ﻣﺠﻤﻮعه اﻯ ﺍﺯ ﻃﺮﺯ ﻓﮑﺮ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﺣﺎﻝ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ،ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻤﺎﻟﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﻭﻟﻰ ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ (ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻋﻘﻠﻰ وفلسفی ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻋﻠﻤﻰ) ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﻣﺴﺘﻌﺪﺍﻥ( ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ)،ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ،ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﻫﺎﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ ﺍﺳﺖ،ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺤﻠیه ها ﻣﺸﮑﻠﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭﮐﺎﺭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻴﺮ ﻣﻌﻠّﻢ ﺍﻭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﻭﻃﻠﺐ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﻟﻰ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﮐﻢ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﻮﺭ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ،ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻮﻥ ﺗﻮ ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ ﺍﺳﻴﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﻌﻬﺪﺍﺕ ﺯﻨﺪﮔﻰ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ، ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻥ ﮐﻤﺘﺮ ﻭﻟﻰ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭﻗﺘﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﺭﻏﺪﻳﺮ ﺧُﻢ ﻋﻠﻰّ ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ (ﻭﻟﺎﻳت ﺴﻠﻮﮐﻰ) ﺧﻮﺩ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻧﻤﻮﺩ،که ﺮﺑﻄﻰ ﺑ(ﻮﻟﺎﻳﺖ ﻓﻘﻬﺎ، ﻭﻳﺎ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺧﻠﻔﺎ) ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻭﻟﻰّ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺮاﻯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻚ ﺧﻮیش  ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻠﻰّ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺑﺨﺒﺦ ﻳﺎ به ﺒﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺟﺴﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﻓﻦ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻋﻠﻰّ ﺟﺰ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎﺭﻯ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ. ﺣﺘﻰ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﮔﻞ ﮔﻔﺘﻪ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻚ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻴﺎﺭ،ﻳﮑﻰ ﺑﻤﻘﺼﻮد ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻘﻴّﻪ ﻣﻐﻀﻮﺑﻴﻦ ﺧﺪﺍ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﭘﺎﮐﻰ ﺭﻭﺍﻥ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﺻﻔﺎﺕ ﺩﺭ ﺣﺪّ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﺴﺦ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺸﺮﻯ، ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎ ﺁﻏﺎﺯ پاکسازی ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﺧﺘﻢ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ. ﻭﺷﻴﻄﺎﻥ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ ﻭﻓﻄﺮﺗﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﻋﺰﻟﺘﮕﺎﻩ ﻭ ﺣﻮﺽ و حوزه  عقلی ﮐﻮثر ﻭﻟﺎﻳﺖ الهی ﺩﻭﺭ ﮐﻨﺪ.ﻭﭼﻮﻥ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ،ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻔﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺪﻝ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻣؤﻣﻦ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺮﺩه ﻮ ﺍُﻣّﻰ ﺷﺪﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﭘس ﺍﻳﻦ ﺃﻧﺪﺭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺪﻋﻴﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ می ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ،ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ.ﻭﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ  ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ. ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎﻯ ﻧﺴﺦ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺠﻬﺎﻥ،ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍ ﻋﻘﻠﻰ ﻭﺍﺭﺍﺩﻯ ﻭ ﻋﺎﻃﻔﻰ،ﻭﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﻬﺘﺮﻯ،ﺑﺠﻬﺎﻥ ﺑﺎﺯﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ، ﺗﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﻨﻨﺪ. ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺣﮑﻴﻢ ﻫﻨﺪﻯ ﻗﺪﻳﻤﻰ، ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺩﺍﺭﺩ، ﺗﺎ ﻧﺠﺎﺕ از نوع بشری را ﺑﻴﺎﺑﺪ،ﺍﮔﺮ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﻴﺎﺑﺪ.ﻭﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﻬﻘﺮﺍ ﻭﺗﮑﺮﺍﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ را ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻣﺎ ﺗﻮ فرزندم ﮐﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻫﺴﺘﻰ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻰ ﺑﺎ ﻫﻤّﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻯ،ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺭﺍ،ﺟَﻬﺶ ﻭﺍﺭ ﺑﮕﺬﺭﺍﻧﻰ،ﻭ ﻳﻚ ﺷﺒﻪ ﺭﻩ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﻭﻯ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﺷﺐ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺎﻩ ﻳﺎ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ مسئولانه عمر بشری ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ.

      ﺍﻣﺎ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺏ، ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﮐﻤﻴﻦ ﮔﺎﻩ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﻭﺍﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﺶ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ :۱- (ﺩﻗّﺖ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ)، ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﻗّﺖ ﻟﻔﻈﻰ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻟﻔﻈﻰ ﻭﺍﮊﻩ ﻫﺎ ﮔﻔﺖ. ﺩﺭ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺮﺧﻠﺎﻑ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ،ﺑﺪﻳﺪﻥ ﻳﻚ ﺷﻴﺌﻰ ﻣثلا ﺩﺭﺧﺖ، ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ،ﻭﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﺌﻰ ﺭﺍ ﮐﺎﻣﻠﺎ ﻣﺸﺨّﺺ،ﻭﺁﻧﺮﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺑﺸﮑﻠﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺷﮑﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﺩﺭﺁﻳﺪ. ﺍﺯ ﺩﻗّﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻧﻘطه ﺪﺭ ﺷﻴﺌﻰ ﺣﺪّ ﺃﮐثر ﺍﻃﻠﺎﻋﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺂﻭﺭﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺳﺎس ﮐﺎﺭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﻰ، ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﺳﺖ . ﺗﺎ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺴﺐ ﮐﻤّﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ،ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﮑﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺋﻰ ﺍﺯﺍﺟﺰاء ﺑﺮﺳﺪ . ﺩﻗّﺖ ﻟﻔﻈﻰ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ،که اﺣﺘﻤﺎﻟﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﻧﻪ ﺁﻥ ﺩﻗّﺖ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﻗّﺘﻰ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺩﻫﻨﺪه ﻤﺪﺑّﺮ ﺩﻗّﺖ ﻟﺎﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻏﺎﻳت اﻟﻬﻰ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻋﺎﺭﻑ،ﻭ ﻳﺎ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﻭ ﻟﺎﺯﻣﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻣﻄﻠﺐ ﺩﺭ ﺩﻗّﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺎﺭﻑ ﮐﻤﻚ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ۲ – (ﺗﺤﻮﻝ ﺍﺯ ﮐﻴﻒ ﻭﮐَﻢ) . ﻋﻮﺍﻡ ﺑﮑﻴﻔﻴّﺖ ﺍﻣﻮﺭ،ﻭﻟﻰ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﺮ ﺣﻮﺍس ﺗﻮﺟّﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﺍﻣﺎ ﺗﻔﮑّﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺧﺎﺻﻴّﺘﻰ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﺩﺭﻙ ﺍﺷﻴاء ﺍﺳﺖ.ﻭ (ﺟﻮﺍﻧﺐ ﮐﻴﻔﻰ ﺭﺍ ﺑﮑﻤّﻰ )ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺑﺎﻳﻦ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ،ﮐﻪ ﺁﺏ ﮔﺮﻡ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻭﻟﺮﻡ.ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭﺟﻪ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺩﻗﻴﻖ ﺁﻧﺮﺍ ﺿﺒﻂ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻴﻒ ﺑﻪ ﮐم ﺪﺭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻭﺍلاّ (ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻏﻠﻂ ﺑﻐﻠﻂ ) ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ میﺃﻧﺠﺎﻣﺪ.     ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﮑﻴﻔﻴّﺖ ﻭﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﻠﺎﻁ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﺩﺭ ﮐﻤﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻣﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺒﺪﺃ ﺣﻘﻴﻘﻰ، ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻬﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻟﺎﺯﻡ،ﻭ ﮐﻤّﻰ ﮐﺮﺩﻥ ﻋﺪﺩﻯ ﻳﺎ ﮐﻤّﻰ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﻗّﺖ ﮐﻤّﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭﻋﻠﻤﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ،ﻭﻟﻰ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﺎﺭﺍ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺣﺘﻰ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﺫﺍﺗﻰ ﺍﺷﻴاء ﻧﻤﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ. ﻭ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴّﺎﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﺑﺮﺗﺮﺑﺮﺳد ﺗﺎ ﺩﺭﺟﻪ ﺷﺪّﺕ ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﺩﺭ ﺍﺩﺭﺍﻙ ﮐﻴﻔﻴّت ﺴﺎﻟﮑﺎن ﺒﺎﻟﺎ ﺑﺮﻭﺩ. ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩ (ﮐﻤّﻴّﺎﺕ) ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ.ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺟُﺴﺘﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻤّﻰ ﺑﺮﻭﺩ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ (ﮐﻴﻔﻴّﺎﺕ) ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ احتمالا ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻴﻔﻴّﺎﺕ ﮔﺎﻫﻰ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻴﮑﻨﺪ.و ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻣّﺎﺭﻩ ﻫﻮﺳﺒﺎﺯ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ،ﺍﺯ ﮐﻴﻔﻴّﺎﺕ ﻋﺒﺮﺕ ﺃﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺣﻰ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺎ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﻧﻘش ( ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ) ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ (ﻋﻘﻞ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﻃﻠﺒﻰ) ﺑﺮﺗﺮ،ﻭ (ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺍﻟﻬﻰ) ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﻓﻌﻠﺎ ﺑﻮﺋﻰ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺒﺮﺩه اﻧﺪ.

۳- ﺗﻌﻤﻴﻢ . ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﺌﻰ ﻭﺍﺣﺪ،ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻳﻚ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﻋﻠﻢ ﺳﺎﻳِﻨس ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﺘﻌﻤﻴﻤﺎﺗﻰ ﺍﺳﺖ که ﻤﻨﺠﺮ ﺑﺘﻬﻴّﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﻮﺩ، ﺗﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﭘﻴﺸﮕﻮﺋﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﻟﻰ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺯ ﻳﻚ (ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺟﺰﺋﻰ) ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ ﻭ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ (ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻭﺍﻗﻌﻰ) ﺧﺎﺹ ﺻﻌﻮﺩ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺴﻄﺢ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻦ (ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻋﻠﻤﻰ) ﻃﻠﺴﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ(ﺗﻌﻤﻴﻢ  ﺗﮑﺎﻣلی) ﺩﺭﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺩﺭﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ. ﺗﻮﺟّﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ،ﺑﺎﺟﺰاء ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻣثلا ﮔﻠﻰ ﮐﻪ ﻧﻘّﺎﺷﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻞ،ﺑﻬﺮﺁﻧﭽﻪ که ﻋﺎﻡ ﻫﻤﻪ ﮔﻠﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺟّﻪ ﺩﺍﺭﺩ .

۴- ﺍﻣﮑﺎن ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺻﺤّﺖ . ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺸﻒ ﺻﺤّﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻗﻀﺎﻳﺎﻯﻋﻠﻤﻰ،ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺑﻄﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭ ﺻﺪﻕ ﻋﻠﻤﻰ ﻗﺎﺑﻠﻴّﺖ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺍﺭﺩ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﺩﻯ ﺗﺮﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﻣﻮﺭﺣﻴﺎﺗﻰ ﻭﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﺎﻟﺎ ﻣﻴﺮﻭﻳﻢ،ﻣثل ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺧﺎﺹ ﺩﻳﮕﺮی ﺒﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻭﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺳﺖ.ﺑﻄﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ،ﺍﺻﻮﻟﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ. بلکه ( ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﺤﻈﻪ) ﺍﻟﻬﻰ در جریان ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻫﺮ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻴّﺘﻰ الهی ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺁﻥ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺳﺖ.ﺍﻣﻮﺭ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﻭ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺟﻤﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻯ ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﺴﻮس ﺑﺸﺮ ﻧﻴﺴﺖ، ﻭ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﮐﺎﺭﺵ ﺑﺪﺍﻥ ﻧﻤﻰ رسد. ﻭﻣﻌﻤﻮﻟﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ،ﻳﺎ ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.ﺯﻳﺮﺍ تنها ﺟﻨبه اﻯ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻭ ﺍﮐثرﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎفعی اﺳﺖ،ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ خود ﺭﺍ ﮐﺎﻓﻰ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ. (ﺻﺪﻕ ﻋﻠﻤﻰ) ﺭﺍ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ، ﻭﮔﺎﻫﻰ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻣﻮﺭ ﻃﺒﻴﻌﻰ میگوید. ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻌﻴﺎﺭ کار تطبیق ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ، ﻭﮐﺪﺍﻡ ثابت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻣﺎ (ﺻﺪﻕ ﺣﻘﻴﻘﻰ) ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ. ﮐﻪ ﻣﻌﻴﺎﺭ ثاﺑﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﺍﺯ ﺟﺰﺋﻴّﺎت ﺃﻧﺪﮐﻰ ﺑﺎﺳﺘﻘﺮاء ﻧﺎﻗﺺ،ﻗﺎﻧﻮنی ﺮﺍ ثاﺑﺖ ﻣﻴگمارد. وﺑﻌﺪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺪﻫﺪ.ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﮐﺴﺐ ﺻﺪﻕ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﺯﻳﺮﺍ (ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ،ﻭ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﺍﻭﻟﻴﻪ) ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺳت  که ﻣﺎﻧﻊ (ادامه تجربه) ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺪﻕ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺗﺎ ﺧﺪﺍ،ﮐﻪ ﻋﻠّﺖ (ﺣﻘﺎﻳﻖ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ) ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ.ﺩﺭ ﻳﻚ( ﺑﻴﻨﺶ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩی) ﭽﻨﻴﻦ ﺗﺠﺮبه اﻯ ﻭثباﺕ ﻭ ﺻﺤّﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺳﺘﻘﺮاء ذهن انسان ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻭﺳﻴﻊ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻤﺎﻡ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻭ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺑﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﮐﻨﺪ.ﻳﺎ اگر ﺻﺪﻕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻟﺎﺯﻡ ﺑﺎﺷﺪ،ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺷﻮﺩ.ﭘس ﭼﺮﺍ ﻫﻴﭻ  ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﺑﻰ ﺍﺳﺘثنا ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺟﺰاء،ﻭ ﮐﻠّﻴﺎﺕ ﺑﺎ  (ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﻌﺪﺩ ﺻﺤﻴﺢ) ﺻﻮﺭﺕ ﻤﻰ ﮔﻴﺮﺩ.ﻭ ﻣﺪﺍﻡ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﺍﺧﻠﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﻃﺮﺩ می کنند ،ﻭﺑﺘﻬﻴّﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ثابت ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﻭ ﻳک ﻨﻮﺍﺧت ﺼﺎﺩﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻴﭻ ﻭﻗﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺧﺎﺹ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ. ﺟﺴﺘﻦ ﺻﺤّﺖ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﺗﺠﺮﺑﻪ،ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﻋﻘﻠﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ،ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻣﻴﺴّﺮ ﻧﻴﺴﺖ.ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﻧﺰﻭﻝ بخلق ﻭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺒﺪﺃ ﺣﻖ ﺑﺎﺯﮔﺸته اﻧﺪ.ﻭ ﺿﻤﻨﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺕ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﮐﻤّﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﻴﻔﻴّﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻤﻴّﺎﺕ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ.  ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ نیز ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮﻯ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻬﻴّﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺁﻧﻬﺎ،ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﮐﺎﺷﻒ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﺫﺍﺗﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﺑﻄﻮﺭﻳﮑﻪ ﺣﺘﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﮐﺎﺭﮐﻨﺎﻥ ﻋﻤﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻠﻤﻰ، ﺻﻠﺎﺣﻴّﺖ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺤﻘّﻖ که ﻨﻈﺮﻯ ﻋﻠﻢ و ﺍﻣﺮﻯ ﺭﻭﺣﻰ ﻭﺍﺯ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺄﻥ ﻭﻣﻘﺎﻡ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻭ ﺩﺭﺟﻪ ﭘﺎﮐﻰ ﻧﻔس و روان آلوده ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ،ﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺍﺻﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﺤﻈﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺼﺮ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺭﺍ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﭼﻘﺪﺭ ﺳﻮﺩ ﻭﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭ( ﺍﺯ ﭘﻴﺶ)بدانند ﺑﺎ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺗﺤﻘّﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎﺭ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭﻋﺪﻡ ﺗﺤﻘّﻖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺭﺍ ﺑﺤﺴﺎﺏ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﮐﺎﺭ ﻭﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ.ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﻳن علما ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﻭﺣﻰ ﮐﺎﺷﻒ ﻭ ﻣﺤﻘّﻖ أمری ﻓﻄﺮﻯ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﮔﻴﺮﻯ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﺴﻠّﻢ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه که ﺃﻣﺮﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﻳﻌﻨﻰ ﻣتاﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻭﺟﻮﺩﺵ ﻣﺴﻠّﻢ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮﺩ . ﻭﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭَﺟﺪ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﺪﻧﻴﺎﻯ ﻫﻨﺮ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺒﻴﻪ ﮐﺎﺭﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺩﺭﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺷﺒﻴﻪ ﮐﺎﺭ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﻧﻴﺴﺖ، ﭼﻮﻥ ﺑﺤﺪس ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺭﺳﻴﺪه اﻧﺪ. ﻭ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﻣﺒﺪﺋﻰ ﻭﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﮐﻪ ﺩﺭﻋﻠﻮﻡ ﻣﺎﺩﻯ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﻳﺪﺁﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺎﻟﺐ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻠﺎ ﻭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺳﻮﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩه اﻧﺪ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻴﺐ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻫﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺎﻗﺺ ﻭﺣﺘﻰ ﺧﻮﺩ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ. ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﻨﻔﺮﺍنس هاﻯ ﺧﻠﻊ ﺳﻠﺎﺡ ﺑﺘﻮﻓﻴﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﻗﻄﻌﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﻯ ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺍﺟﺮﺍ ﺍﺳﺖ،  مثلا ﺟﻨﮓ ﺳﺘﺎﺭﮔﺎﻥ را در نظر دارند. ﻭﺍلاّ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻣﺎﺩﻯ ﻭﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﻣﻔﻴﺪ ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﮐﺎﺩﻣﻴﻬﺎ،ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺩﺍﺭﻯ ﻧﺪﺍﺷته اﻧﺪ. ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭﻫﺮﺣﺎﻝ ﺣﺘﻰ ﺣﺪس ﻭ ﺣس ّ ﺷﺸﻢ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﮔﺮ ﻧﺘﻴجه ای ﺩﺍﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭﻝ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺷﻮﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ،ﻭﻟﻰ ﻣﻮﺍﺭﺩﻯ ﺩﺭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ،ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﻭﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ.ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﻮﺍس ﻭﻋﻘﻞ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﻚ ﻭﻭﺳﺎﺋﻞ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﺎ، ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺎﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻣﺒﺎدئ  ﻧﻴﺴﺖ . ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻳﻚ ﺃﻣﺮﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺣﺪس ﻋﺎﻟِﻢ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﻚ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﮐﻨﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺣﺮﻑ ﻭ ﺣﺪس ﺟﺪﻳﺪ،ﭼﻪ ﺳﻮﺩﻯ ﺑﺴﻴﺴﺘﻢ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻣثلا ﻭﻗﺘﻰ ﺩﺭ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻭﺟﻮﺩ حقیقی ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭﻟﻰ یک (ﺍﻧﺮﮊﻯ ﻓﺸﺮﺩه اﻯ) ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻓﻮﺭﺍ ﺑﻔﮑﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺮﮊﻯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻯ ﮐﻨﻨﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺍﺭﻭﺍح ﺮﺍ ﺑﮕﺎﺭی کشی  ﺧﻮﺩ ﺑﺒﻨﺪﺩ.  ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﺳﮑﻰ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﮕﺎﺭﻯ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺒﻨﺪﺩ. ﺿﻤﻨﺎ ﻣﮕﺮ ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺁن ﻤﻤﻠﻮ ﺍﺯ ﺣﺮﻓﻬﺎﻯ ﺯﻳﺎﺩ ﻧﻴﺴﺖ؟ که ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺣﺘﻤﺎﻝ ﻭ ﻓﺮﺽ ﮐﺮﺩن ﺒﺴﻨﺪﻩ  کرده اند.ﻭ ﭼﻪ ﻓﺮﺿﻴّﺎت اﻋﻠﺎﻡ ﻧﺸﺪه اﻯ، ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻭﺣﺘﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﺷﺪﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ شخص ﮐﺎﻓﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺧﺪﻣﺖ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣؤﻣﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻏﺎﻓﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮی ﺮﺍ ﺑﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻋﻰ ﺁﻳﻨﺪﻩ عارفان را ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺗﻠﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ .

۵ - ﻣﻮﺿﻮﻋﻴّﺖ ﻭ اُﺑﮋﮐﺘﻴﻮﻳﺘﻰ ﻭﻣﻠﻤﻮس ﺑﻮﺩﻥ. ﮐﻪ ﻫﻤچنان ﻣﺤﺴﻮس ﻭﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻴﻨﺎﺋﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ. ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭﺗﺠﺮﺑﻪ،ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮﺩ ﺷﻴﺌﻰ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ، و ﻧﻪ در ﺫﺍﺕ ﻳﺎ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ هر ﺷﻴﺌﻰ. ﻭﺣﺘﻰ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﺭﻭﺡ ﻭ ﺫﺍﺕ ﺷﻴﺌﻰ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺪﺧﻠﻴّﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻣﺤﻘﻘّﻘﻴﻦ ﻭ ﻣﺨﺘﺮﻋﻴﻦ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻥ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻭﺁﺭﺯﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻳﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺁﺯﻣﺎﻳش ﻤﻴﮑﻨﻨﺪ که ﺁﻳﺎ ﺁﺭﺯﻭﻳﺸﺎﻥ ﻋﻤﻠی ﻮﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺖ؟ ﻭﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﺼﻒ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺁﺭﺯﻭﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭﺳت ﺒﻮﺩﻩ ﻳﺎ ﻧﻪ. ﻫﻴﭻ ﺗﺠﺮبه اﻯ ﺑﺪﻭﻥ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ،ﻋﻤﻠﺎ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﺸﺪﻩ.ﺣﺘﻰ ﺩﺭﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻘّﻖ ﻗﺒﻞ ﻭﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ،ﺩﺭﺣﮑﻢ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﻳﺴﻴﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺍﮔﺮﻫﻢ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮﺩﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﻗﻤﺮﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺑﺂﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺮﻯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ، ﺟﺰﺍﻳن ﻨﻴﺴﺖ که عوﺍﻃﻒ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻯ ﺑﻮﺩﻩ . ﻭﻟﻰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﺪّﻋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺁﺏ ﺩﺭ90  ﺩﺭﺟﻪ ﻣﻰ ﺟﻮﺷﺪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺩﺭﺟﻪ. ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻃﺮﺡ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﺍ ﻃﻮﺭﻯ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺃﻧﺪﺍﺯﻩ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﺭﺯﻭﻳﺶ ﺭﺍ ﺗﺤﻘّﻖ ﺩﻫﺪ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ أنگیزه ﻫﺮ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻰ ﺍﺳﺖ . ﻭﻯ ﺑﺎ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺶ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ . ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ، ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺳﻮﺩ ﺗﺠﺎﺭﺗﻰ ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﮐﻪ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺑﺎﻋﺎﻃﻔﻪ ﺳﺮ ﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭﮔﺮﭼﻪ (ﻋﺎﻃﻔﻰبشری ﺍﺳﺖ ﻣﻨﻔﻰ) میباشد. ﭼﻮﻥ ﻣﺪﻋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺤث ﻭﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭﻓﮑﺮﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ،ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﻏﻴﺮﺫﺍﺗﻰ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﻣﻮﺿﻮﻋﻴّﺖ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ،ﮐﻪ ﻫﺮﺷﻴئ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ،ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻳﺪﻯ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ..ﭘس ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﻨﺶ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﻣﻴﺠﻮﻳﻨﺪ،ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ. ﻭﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﻫﻢ ﻫﻴﭻ ﺗﺠﺮبه اﻯ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺘﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻃﺒﻴﻌﻰ،ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ ﺩﻳﺪﻫﺎ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩه اﺳﺖ.ﺍﻣﺎ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﻭ ﻟﺪﻧّﻰ، ﺑﻴﻨﺶ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﮔﺮﭼﻪ باز ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ. ﻋﺎﺭﻑ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺗﻨﺰﻳﻞ ﺧﻮﺩ،ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺩﻳﺪ ﺧﺎﺻﻰ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻧﻴﺴﺖ. ﺩﺭﻫﺮﺳﻄﺢ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺑﺨﺼﻮصی ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﻮﺩ . ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ،  ﺩﺭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘّﻔﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﮐﻪ( ﻋﻠﻤﻰ ﻓﮑﺮ) ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ، ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ . ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮﺩﻩ،ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﺯﻣﺤﻞ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩه ﻨﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎه ﺪﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺗﺮ،ﻣثلا ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻴباشند. ﺯﻳﺮﺍ ﻓﻄﺮﺕ ﺑﺸﺮﻯ ﺩﺭ ﻋﺪﻡ ﻗﻨﺎﻋﺖ،ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳج ﺠﺰﺋﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺳﺖ، که اﻟﺒﺘﻪ ﺣقّ نوع بشری ﻤﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﻓﻄﺮﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺳﺎﻥ ﺑﺨﺪﺍ ﺑﺮﺳﺪ،ﻭﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﻠّﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺍﺷﺒﺎﻉ ﺷﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﺎﻯ ﺍﺯ ﺧﻂ ﺍﻟﻬی هستند،ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻨﺸﺨﻮﺍﺭ ﮐﺎﺭﻋﻠﻤﺎ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﻭﻟﻰ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﻠیه روان آلوده ﺘﺎ ﺷﻬﻮﺩ، ﺑﺪﺍﻥ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ.ﻭﮔﺎﻫﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻭﻣﻌﻨﻰ ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻣﺎﺩﻯ ﺑﻮﺩﻧﺪ،ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭﮐﺸﺘﺎﺭ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ.

   ﺑﻘﻮﻝ ﺑﺮﺍﻭﺩ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ،ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻠﻮﻡ ﺟﺰﺋﻰ ﺭﺍ ﺟمع ﺁﻭﺭﻯ ﻭ ﺳﭙس ﺑﺎ ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﺗﺠﺎﺭب ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺸﺮﻳّﺖ،ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻳﮑﺠﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ.ﺑﺎﻣﻴﺪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻨﺘﺎﻳﺞ ﻭﻳﮋه اﻯ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﺑﺮﺳﺪ . ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺟﺎﻟﺒﻰ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻤﻰ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﻧﻬﺎئی ﻋﻠﻢ ﺩﺭﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﻴﺴﺖ.ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ( ﺑُﻌﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ) ﺍﺳﺖ. ﻭﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺭ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺨﺪﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﻟﻰ ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ،ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎت ﺒﺸﺮ ﻭ کار برد (ﺩﻳﻦ ﺳﻠﻮﮐﻰ). ﻭالاّ ﻋﻠﻢ ﺁﺩﻡ ﺧﺪﺍ ﻧﺸﻨﺎس ﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﻨﺎس ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺸﻨﺎس،ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﻰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﮑﻨﺪ؟ﺟﺰ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﺴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻯ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮﺭﺩﻩ دیگر. ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎﻯ ﻗﺸﺮﻯ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻣؤثّر ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﻳب ﺠﺎﻣﻌﻪ موثّرﻫﺴﺘﻨﺪ.ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺍﺳﺘثماﺭﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯﻃﺒﻴﻌت ﻮ ﺍﺳﺘثماﺭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ،ﻭ ﺑﮕﺎﺭﻯ ﺑﺴﺘﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .

   ﺧﻠﺎﺻﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ، ﻋﻠﻢ ﺑﻘﺴﻤﺖ ﻭ ﺟﻨبه هائی ﺍﺯ ﻫﺴﺘﻰ،ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﮑﻞّ ﻫﺴﺘﻰ ﻧﻈﺮﺩﺍﺭﺩ. ﻭﻟﻰ ﺑﺎ ﻧﺎ ﺗﻮﺍﻧﻰ ﻫﺎﻯ ﭼﺸﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﺋﻰ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻭﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻦ، ﺑﮑﻮﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳت ﺒﮑﻮﺭﻣﺎﻟﻰ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ. ﻭﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﺎﻥ ﻭ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻓﻴﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.و ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺑﻨﺘﺎﻳﺞ ﺩﻭﺭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻯ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ ﺍﻟﻬﻰ.ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ،ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﻦ ﭽﺸﻢ ﺩﻝ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﻦ ﻫﻤّﺖ ﮐﻨﻨﺪ، ﺗﺎ ﺑﺠﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻭ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﺑﺸﺮﻯ ﻭ ﺯﺣﻤﺘﻬﺎئی که ﺪﺭﻋﻠﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ، ﺍﺯ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺗﻔﮑّﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻤﻚ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺍلاّ ﺻﻌﻮﺩ ﺑﺂﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺳُﻠطه ﻭ ﻗُﺪﺭت ﻤﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.

     ﻋﺰﻳﺰﻡ،ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﺤث ﭼﻘﺪﺭ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﻭﭼﻘﺪﺭ ﻣﻦ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﭽﻨﺎﻥ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﮐﻪ ﻋﻤﻠﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺸﻰ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺁﻳﻨﺪﻩ  روح ﭘس ﺍﺯ ﻣﺮﮒ است ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ.ﻭﺍلاّ ﻋﻠﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻃﺐّ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﻭ ﺳﺎﺯﻯ،ﻭ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﻯ،ﮐﻪ ﺭﻓﺎﻩ ﻋﺎﻡ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ دارد ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻭﺍﺭﺯﺍﻥ ﺗﺮ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨند ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻣﺎﺩﻩ  نمی ﻧﻤﺎﻳﺪ.بلکه ﻓﺮﻳﺐ ﺭﻓﺎهی ﻭ ﺑﺎﺯﻯ ﻭﺳﺮﮔﺮﻣﻰ ﺩﻧﻴﺎ می ﺪﻫند. ﻋﻠﻤﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭﺷﺎﻫﺪ ﻭﺑﺎ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﻟﻬﻰ ﮔﺮﺩﻧد ﺑﻌﺪ ﺑﺘﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﻴﻠﻰ ﻓﺮﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ. ﻭ ﺍﻣﺎ (ﻃﺮﺯ و نوع ﺗﻔﮑّﺮ ﻓﻠﺴﻔﻰ) ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺼﻴﺒﺘﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﺑﺸﺮﻯ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺃﺑﺪﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ  ﻭ ﺣﺠﺎﺏ ﺃﻋﻈﻤﻰ است ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ فلاﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ (ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ مشّاء ﻭ ﺃﻫﻞ ﮐﻠﺎﻡ ﻣﺬﺍﻫب) ﻤﺨﺘﻠف ﺮﺍ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﺸﻮﺩ.

   ولی ﻓﻠﺎﺳﻔﻪﻋﺎﻟِﻢ ﻧﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨّﺼﺎﺗﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ :
1 - ﺷﻚّ  که ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺫﺍﺗﺎ ﺷﮑّﺎﻙ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺎ ﺷﻚّ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻭﻫﺮﮔﺰ نیز ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﺎ (ﺗﺠﺮﻳﺪ نفس ﺑﺠﺎﻯ ﺷﻚ) ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭﺍﺣﻴﺎﻧﺎ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ، که ﺷﮑّﺸﺎﻥ ﻣﺨﺮّﺏ ﻭﻣﻨﻬﺪﻡ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﺪﻥ ﺑﻬﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﮑﺮﺩﻥ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺩﻗﻴﻖ. ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺃﻧﺪﮐﻰ ﺭﺍ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﺑﻘﻴّﻪ ﺭﺍ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ،ﻭ ﺑﺎﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﭘُﺮﻋﻘﺪﻩ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺷﻚ ﻗﺪَﻡ ﺍﻭﻝ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻗﺪﻡ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﺷﻚ ﺍﻭﻟﻴّﻪ ﻟﺎﺯﻡ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﮐﺎﺭﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﺷﻚّ ﻓﻠﺴﻔﻰ. ﺯﻳﺮﺍ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺷﻚ ﻭ ﺣﻴﺮﺕ ﺩﺭ ﻋﺪﻡ ﻭﺿﻮﺡ ﻓﮑﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ.ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺸﻬﻮﺩ ﻳﺎ ﺣﺪﺳﻰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺳﺪ. ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺪﺳﻰ ﺍﺯنوع ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ باشد، ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸگاه ﻫﺎ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ باز ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻋﻘﻠﻰ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ یاﺑﻰ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻭﺩ ﻭﻣﻨﺤﺮﻑ ﻧﺸﻮﺩ .

۲ - ﺍﺳتقلاﻝ ﻓﮑﺮ، که ﺟﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻘﻞ ﻭﻣﻨﻄﻖ،ﻗﺒﻮﻝ ﺣﺎﮐﻢ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ. ﺧﻮﺩ می ﺩﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﻚ،ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ کمپلکس های ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺳﺖ،ﻧﺎ ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻰ ﻭ ﮔﺎﻫﻰ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺩﺭ ﻭاﻗﻊ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻏﻴﺮﺳﺎﻟﻚ، ﮔﺮﻓتار (ﺟﺒﺮ ﺫﺍﺗﻰ) ﻭ ﺩﺭﻭﺋﻰ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺍﺳﺖ . ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻌﺎﺭ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﺭﺳﻄﻮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻨﻄﻖ نیز ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩه ﻨﮑﺮﺩ . ﻣﻨﻄﻖ ﺁﻧﻬﺎ همان خواستن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺯﻳﺮﺍﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﻣّﺎﺭﻩ چنین ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﻋﻘﻞ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﺴﺒﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﻧﺎﻗﺾ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻟﻰ که ﻤﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. ﺑﻠکه ﺪﺭﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩﺳﺮﻯ ﻭ ﺟﺪﺍﺋﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺗّﮑاء ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻭﻋﻘل  جزئی ﺨﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﺗّﮑاء ﺑﻨﻔس ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ، ﺑﺮﺍﻯ ﻏﻴﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﺍ ﻭ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻧﻴﺴﺖ . ﭼﻮﻥ ﺟﺒﺮ ﺫﺍﺗﻰ ﺧﻮﻳﺶ هم ﺩﺭﻃﻠﺴﻢ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻧﻔس،ﻭ ﺣﻘﺎﺭﺕ ﻧﺴﺒﻰ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺸﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﻭﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﻧﺘﻴجه اﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﺯﻳﺮﺍ ﻣﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﻨﺪ. ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﺣﻴﺮﺕ، ﻭﺣﺘﻰ ﺗﺮس ﺍﺯ ﺳﺎﻳﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺳﺖ. ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ( ﺗن های) ﺩﻳﮕﺮ، ﺍﺣﺴﺎس تنهاﺋﻰ ﻭﻏﺮﺑﺖ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ، ﻭ ﺯﻧﺪﺍن از بنام ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺳﺖ. ﭼﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﺠﻨﻮﻥ ﻭﺧﻮﺩﮐﺸﻰ ﻭیا ﭼﺮﻧﺪ گوئی ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭﻣﻰ ﺍﻓﺘﻨﺪ.ﻭﺣﺘﻰ ﺭﺍﺳﻞ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻭﭘُﺮﻋﻤﺮ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﮐﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ. و این چنین ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻰ ﭼﻪ ﺳﻮﺩ بشری ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﺮت اﻓﺘﺎﺩه اﺳﺖ؟ حتی ﺍﮔﺮ چون راسل  ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﺩﺍﻥ ﺑﻮﺩ. ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺁﺯﺍﺩ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺩﺭ ﺑﺸﺮ،ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ.ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ، ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ قبلی ﺧﻮﺩ،ﻭﺣﺘی اﺯ محلّ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ.ﻋﺎﺭﻑ ﻭﺍﺻﻠﻰ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺧﺪﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﺳﺖ ﻭﺯﺑﺎﻧﺶ ﺍﻟﻬﻰ،ﻭ (ﺳﻴﺮﺕ ﻭ ﺻﻮﺭت)  او ﺧﺪﺍﻭﻧﺪی اﺳﺖ. ﻭﺧﻄﺎﻳﺶ ﺩﺭﺳﺖ ﻭﺣﺘﻰ ﮔﻨﺎﻫﺶ ثوﺍﺏ ﺍﺳﺖ.ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻳﮕﺮ همان (ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺑﺸﺮﻯ) ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ( ﻓﺮﺷته اﻯ از ﻧﻮع ﻔﻮﻕ ﺑﺸﺮی) میباشد،و ﺍﮔﺮ که ﺑﻨﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ. که پس از( ﻣﺮﮒ ﻗﺒل اﺯ ﻣﺮﮒ) ﻭ ﻳﺎ اگر ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻣﺮﺗﻀﻮﻯ ﻣﻮﻟﺎﻋﻠﻰّ ﺭﺳﻴﺪﻩ باشد، ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﻣﺮﮒ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﻨﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻴﺮﺳﺪ .    ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺗﻔّﮑﺮ ﻋﻮﺍﻡ ﺍﻟﻨﺎس وﺣﺘﻰ تفکّر ﻋﻠﻤﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻌﺮﻓﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺩﻭﭼﺎﺭ ﻋﺰﻟﺖ ﺍﻧﻄﻮﺍﺋﻰ ﻭ ﺩﺭﻭﻥ ﮔﺮﺍﺋﻰ ﻫﻮﻟﻨﺎﻙ ﻭﻧﺎ ﭘﺴﻨﺪ دور از خدا ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﻭ ﻋﻤﻠﺎ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺮج هاﻯ ﺯﺭﻳﻦ ﻭ ﻋﺎﺟﻰ و وهمی ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﺰﻟﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ  دوچار ﺑﻴﻤﺎﺭﻯ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ، ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺳﻠﻮﻙ،ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩ ﺭﺍﻩ ﺍﻭ، ﻭ ﺗﺎ ﺣﺼﻮﻝ ﺷﻬﻮﺩ ﻭﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖ.ﮐﻪ ﺗﺮﻙ ﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺣَﺸﺮ ﻭ ﻧَﺸﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﺋﻰ، ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻗﺮاءﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ،ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﺭﺍﺳﻞ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺑﺮﺝ ﻋﺎﺟﻰ ﻧﺸﻴﻨﺎﻥ بود، و ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻘﻞ ﻭﻣﻨطﻖ میﺧﻮﺍﻧﺪ.ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺑﺸﺮ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺍﻣثال ﺭﺍﺳﻞ،ﻭ ﺑﻤﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻏﺮﻭﺭ ﻓﻠﺴﻔﻰ بوده ﺍﺳﺖ. ﻭﺑﺎﻟﺄﺧﺮﻩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺸﺪ ﺁﻳﺎ ﻭﻯ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ ﻳﺎ ﺩﺷﻤﻦ ﺁﻥ. ﻭﻯ ﭘﻮﺯﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺖ ﺗﺠﺮﺑﻰ،ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻃﻔﻰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ وﻣﻨﻄﻖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻰ ﺧﺸﻚ اﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ که ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﺪ. ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻰ ﮐﺸﺪ، ﺗﺎ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻯ ﺭﺍ ثاﺑﺖ ﮐﻨﺪ.ﭼﻪ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻳﺎ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻭﻳﺎ  هر ﺁﺧﻮﻧﺪﻯ ﮐﻪ ﺑﭙﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺭﺳﻴﺪﻩ باشد. ﮐﺎﺭ ﻫﺎﻯ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺭﺍﺳﻞ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﺟﺰ ﺍﺳﻴﺮ ﺑﺎﺯﻯ ﻧﻔس ﺍﻣّﺎﺭﻩ ﭘُﺮﻋُﻘﺪﻩ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﭘﺮﺳﺖ ﻭ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺐ ﻭ ﺷﻬﺮﺕ ﺟﻮ ﺍﺳﺖ . ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺳﺮ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎ،ﻭ ﺟﻠﻮ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﻫﺎ ﻭﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻭﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺁثاﺭﺵ ﺑﻬﺮه اﻯ ﺑﺎﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﻋﻠﻢ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ، ﻭﻣﮑﺘﺐ ﻣﻨﻄﻖ( ﭘﻮﺯﺗﻴﻮﻳﺴﻢ  ﻭِﻳَﻦ) ﻭ ﺭﺍﺳﻞ ﺑﮑﻠّﻰ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ۳ - ﻧﺮﻣﺶ ﻭﺍﻧﻌﻄﺎﻑ، ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﺩله اﻯ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺷﺪ،ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﻴﺪﺍﺭﺩ. ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺭﺍ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ،ﮐﻪ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﻭﺣﺘﻰ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﻭﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻓﻴﺮﻳﮑﻰ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻭﮔِﺴﺘﻴﻦ ﻭ ﻫِﮕﻞ ﻭ ﺭﺍﺳِﻞ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ. پس از ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺎﻳﺎﻥ، چه ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻯ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻣﺮﮒ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ  که ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔته اﻧﺪ ﻧﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻏﺰﺍﻟﻰ ﺩﺭ بین ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺭﺯﻯ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍﮔﺮ از فکر خود نیز ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ،ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﻴﺮﺕ ﺟﻬﻨّﻤﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻤﻴﺮﻧﺪ.ﻭﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻌﺬﺭﺗﻰ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ،ﺗﺎ ﺑﺎﺭﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺳﺒﻚ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯﻯ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﻣﺴﻤﻮﻡ ﻭ ﻓﺮﺳﻮﺩﻩ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ. ﻭﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻫﻢ ﺑﮑﻨﻨﺪ،ﭼﺎﺭه اﻯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ. ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺩﺭﻫﺮﻃﺒﻘﻪ،ﺑﺠﺰ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﻭﺍﺻﻞ ﺍﻟﻬﻰ،ﻣﺪﺍﻡ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. ﻭﺩﺭ ﭘﻴﺮﻯ ﺭﻧﺞ ﺣﻴﺮﺕ ﻭ ﺍﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎﻩ ﺑخاطر ﻣﻨﺤﺮﻑ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ اگرپس ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻣﺠﺎﺯﺍﺗﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﺎﺭﻑ الهی ﻧﻈﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻭ سالک درﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻮﻙ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ خویش ﺭﺍ ﻃﺮﺩ ﻣﻴﮑند ﭼﻪ ﺣﻖ ﻳﺎ ﻧﺎﺣﻖ.ﻭ ﺍﮔﺮ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺪﺍ ﺭﺳﻴﺪ، ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﻭح اﻟﻘﺪس را دﺍﺭﺩ. و خود ﺍﻟﮕﻮﻯ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﻴﺴّﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ در ﻋﻘﻞ ﻭﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻟﺪﻧّﻰ و ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﻭ ﭘﺮ ﺍﺯ ثواﺏ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻭ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﻣﺮﺩﻥ ﺑﺎﺯ ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ، ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻭﻋﻘﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺧﻠﺎصه ﺘﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﭼﻮﻥ ﺷﻚ ﻭ ﻧﮕﺮﺍﻧﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻭﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﺴﻮﻯ ﻭﻋﺪﻩ ﻫﺎی اﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﻭﺑﺴﻮﻯ ﺑﻬﺸﺘﻬﺎﻯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ . ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﺤﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺰﺩ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﺎﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻧﻴﺴﺖ،ﮐﻪ  آنها را ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﻭﮔﺎهی عمدﺍ ﻣﺨﺘﻠﻒ گفته است . ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ سالکان خود ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ است. ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺨﻠﻖﻋﻨﺼﺮﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺴﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻟﻬﻰ میباشد. ﻭﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ثرﻭﺕ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭﻋﻠﻮﻡ ﻭﻋﺒﺎﺩﺍﺕ به ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﻧﻤﻴﺮﻭﺩ. ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ، ﻟﻤﻦ ﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻟﻴﻮﻡ؟ﮐﻪ ﺟﺰ ﻭﺟﻪ ﺭﺏ ﮐﺮﻳﻢ،ﻳﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﻳﭙﻠﻢ ﺷﻬﻮﺩی که ﺪﺍﺭﺩ نیست. ﻭ تنها ﻭﺟﻮﺩ (ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ) ﺍﺳﺖ ﮐﻪ کسی ﺑﻨﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﻤﻰ ﺑﺮﺩ.و ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻧﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥسلوکی  ﻗﺒﻠﻰ، ﻧﻮﺭ ﻣﺼطﻔﻮﻯ ﻳﺎ ﻧﻮﺭ ﻣﺮﺗﻀﻮﻯ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻮﺭ ﻓﺎﻃﻤﻰ ﺍﺳﺖ. ﭘس ﻫﺮﮐس که ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻈﺮﻳّﻪ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﺪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻔس ﺍﻣّﺎﺭﻩ خود، ﻭ ﻳﺎ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻭﻣﺎﺭﮐس ﻭ ﻳﺎ ﺪﻧﺒﺎﻝ ﻃﻠﺎ ﻭ ﺩﻭﻟﺎﺭ ﺍﺳﺖ. ﻭﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻧﻪ ﺁﺧﺮﺕ،ﻭﻗﺘﻰ هرانسان قشری که ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﺧﻮﻧﺪﻯ ﻗﺸﺮﻯ ﻫﺮ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺳﻨّﻰ ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻰ ﮐﻮﺭﮐﻮﺭﺍﻧﻪ ﻣﻴﺮﻭﺩ.ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺎﻡ ﮐﺮﺑﻠﺎ ﺑﺮﻭﻯ ﻣﻴﻦ ﺑﺮﻭﺩ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﮑﻌبه هم ﺑﺮﻭﺩ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺗُﺮﮐﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺗَﺮﻙ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﻣﻴﺂﺭﻭﺩ. ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮﺍ ﺩﻳﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﮑﺮﺩﻳﺪ، ﺧﻮﺷﺎ ﺑﺤﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﺮﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﻣﺮﺍ ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭﺑﺎﻭﺭ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.

   ﭼﺮﺍ ﺗﻮ ﻧﻪ ﺃﻯ ﺩﻟﺒﻨﺪﻡ ؟ ﻟﺎﺑﺪ ﻣﺮﺍ ﻫﻢ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻰ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﻨﻰ،ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺭﺍ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﮐﺮﺩه اﻡ؟ ﺑﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺁﺩﻡ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﻭﺑﻰ ﺧﺒﺮ،ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻭﻳﺎ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﻧﻴﺰ ﺳﻌﻰ ﮐﻨﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻳﺎ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻰ.( ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس) ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﻨﻔﻊ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭﻋﻠﺎﺝ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ.ﻭﺩﺭﻫﺮﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺭؤﻳﺎﻫﺎﺋﻰ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺍﺯﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﭘﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺨﻮﺍهد ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻭد.ﻭﺍﮔﺮ ﻭﻟﻰّ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭؤﻳﺎ ﺑﺘﻮ،ﻭ ﺑﻬﺮﮐس ﮐﻪ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﻭﺍﮔﺮ ﻧﺎ ﺍﻣﻴﺪﻯ ﺍﺯ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺍﺭﻯ ﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﮐﻢ ﺑﻴﻨﻰ ﺩﺭﻣﻘﺎﻡ ﺭﻭﺣﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺍﺭﻯ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﺏ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﺩﺕ ﺑﺮ ﺧﻮﺩﺕ ﻣﻴﮑﻮﺑﻰ. ﭘﺪﺭ ﺟﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ . ﻋﻤﻠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﻴﺎﺑﻴﻢ ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺩﺭ ﺟﺪﺍﻟﻬﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩ،ﮐﻤﺘﺮ ﺑﭽﻨﻴﻦ ﻧﺮﻣِﺶ ﻭ ﺍِﻧﻌﻄﺎﻑ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻋﺎﺭﻑ ﮐﺎﻣﻞ،ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺑﻄﻔﻞ ﻭ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ، ﺗﻮ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻴﮕﻮﺋﻰ. ﺿﻤﻨﺎ ﺑﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﺶ،ﺑﺎﺯ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ.ﭼﻮن هرﮐس ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩ ﻋﻘﻞ ﻭﻣﻘﺎﻡ ﺭﻭﺣﻰ ﺧﻮﺩ،ﺟﺰ ﺭﺍﺳﺖ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ. ﻭﻟﻰ ﺑﻨﺪﺭﺕ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﻣﺤﻘّﻖ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻯ ﺻﺎﺩﻕ،ﺍﮔﺮ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﺋﻰ، ﺑﺪﻭﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻭ ﺗﻮﮐّﻞ ﻭﻣﺸﻴّﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﻳش  باشد، نمی  تواند برای همیشه ﺩﺭﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ.ﻭﻟﺬﺍ ﻋﺎﺭف ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﻭ ﺍِکسیر ﻭﮐِﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤَﺮﻯ ﺩﺭ ﻧُﺪﺭَﺕ، ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻰ ﻫﺴﺖ.ﻭ نیزﻫﺮﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﻂ ﺣﻔﻆ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ.ﻭلی ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ،ﻭ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎﺗﻰ ﻓﺮﻳﺒﮑﺎﺭﺍﻧﻪ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﻭﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ. ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮﺩ ﻭﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺳﺎﻟﻚ ﮔﺮﺩﻧﺪ.ﻭﻫﺮﺭﻭﺯ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻰ ﻭﺗﺮس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ. ﻭﺗﻤﺮﻳﻦ ﻧﺮﻣﺶ ﻭ ﺳِﻌِﻪ ﺻَﺪﺭ ﻭ ﺗﺮﻙ ﻏﻀﺐ ﻭ ﻟِﺠﺎﺝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻧﻴﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺗﻤﺪّﻥ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﻭﺭﺯﻯ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻭﺟﺎﻫﻞ ﻭﻭﺣﺸﻰ ﻭ ﭘُﺮﺍﺯﻋُﻘﺪﻩ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ خود ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ

۴- ﺗﻔﮑّﺮ ﺁﺭﺍﻡ ﻭﻣﺘﻴﻦ. ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘﺎﻧﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﻤﻌﻨﻰ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﺯﻋﺎﻃﻔﻪ ﻭ ﺍﻧﻔﻌﺎﻝ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ. ﻭﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯﻋﺸﻖ ﻭ ﻧﻔﺮﺕ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.که  ﺍﺯﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﺋﻰ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻣﻨﻔﻰ ﻭ ﺍﻧﻔﻌﺎﻟﻰ ﺍﺯ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺮﺩ ﮔﺮﺩﺩ.ﻭﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﺩﻩ،ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻔس ﻭﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺩﺍﺭی ﺍﺳﺖ. ﻭﻧﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ که ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻭ ﻏﻀﺐ ﻭﺧﻮﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﭘﻨﺪﺍﺭﻯ دارد. ﭼﻄﻮﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮﻝ ﮐﺮﺩ، ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﻮﺩ؟ ﺩﺭﻫﺮﮐﺎﺭﻯ ﺑﺪﻭﻥ ﻋﺸﻖ ﺑﺤﻘﻴﻘﺖ آن ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ،ﻭﺑﺎ ﻧﻔﺮﺕ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﻮﺩﻣﺎﻥ ﻣﻴﺮﺳﻴﻢ، ﮐﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﺎﺷﻖ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻔﺮﺕ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﺪ ﻭﺍﮔﺮ ﻧﻔﺮﺗﻰ ﺑﻬﺮ ﮐﺴﻰ ﻳﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﺩﺍﺷﺖ، ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻴﺴﺖ. ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ،ﺑﺪﻫﺮ ﻭ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﻧﮕﻮﺋﻴﺪ، که ﺪَﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن ﺨﺪﺍوند ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻫﺎ، ﻭ یاﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻴﺎﺑﻴﻢ از خداوند میباشد. ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎ ﻧﻔﺮﺕ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﻋﻘﺪهﻫﺎﻯ ﻧﻔس  ﻭﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺑﺸﺮﻯ ﻭﻭﺣﺸﻰ ﻭﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻋﺮﻓﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ . ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻟﺪﻧّﻰ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﺣﺘﻰ ﺣﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ،ﺗﺠﻠّﻰ ﺧﺎﺻﻰ ﺍﺯ ﺻﻔﺎﺕ ﻭ ﻫﺪﻓﻬﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﭘس ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻔﺮﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ﻳﺎ ﺑﺎﻏﻀﺐ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻭ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﮐﻨﻨﺪ ؟ ﺍﮔﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﮔﻔﺖ،ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘت ﺮﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺵ ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ، ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻟﻬی اﻭ ﺑﻮﺩه اﺳﺖ.ﻭﻟﻰ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺁﺏ ﺩﺭ ﮐﻮﺯﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﺗﺸﻨﻪ ﻟﺒﺎﻥ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ. ﺣﻘﻴﻘت همان اﺳﺘﺎﺩ ﺍﺳت. و ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻟﻬﻰ تو ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﻟﻔﻆ ( ﺭﺏّ ﻳﺎ ﺧﺪﺍ)معنی  دارد ﻫﻤﺎﻥ ﭘﻴﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻤﻌﺮﻓﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ،ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺎﻟﺐ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺯﻧﺪﻩ ﺍﻟﻬﻰ، ﻋﺮﺵ ﺧﺪﺍ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ.ﮔﻮﺋﻰ ﺳﺎﻳﻪ ﻋﺮﺵ ﺧﺪﺍﻯ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻟﻠﻪ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﭘس  ﭼﺮﺍ ﺣﺠّﺎﺝ ﺑﺴﻮﻯ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ؟ ما دام ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺧﺪﺍ ﻭﻟﻰّ ﺍﻟﻬﻰ در کنار ﺍﻳﻦ ﺗﺸﻨﮕﺎن برای ﻨﺠﺎﺕ ﻓﻄﺮﻯ ﻭﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭح ﻤﻴﺒﺎﺷﺪ. ولی اینان ﺑﺎﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺴﻮﻯ ﮐﻌﺒﻪ ﺭﻓته اﻧﺪ، ﺳﺮ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩه اﻧﺪ. ﺍﮔﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮ بالعکس ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻔس ﭘﺎﻙ ﻧﺸﺪه  ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ ﺟﺰﺋﻰ ﻭﻣﺎﺩﻯ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺗﻮﺟّﻪ ﻧﻤﻴﮑﺮﺩ، ﻭﺑﺎﺳﺘﺎﺩﺵ افلاطون پیامبر ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩ،ﮐﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ. ﻭﻟﻰ ﺍﻭﺭﺍ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪ. و ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺧﻠﺎﻑ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﮔﻔﺖ. ﺑﻘﻮﻝ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ، ﺷﻤﺎ ﻣﺮﺍ ﺩﻳﺪﻳﺪ ﻭ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻴﺪ.ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ  ﻣﺮﺍ ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻨﺪ.ازﻫﻤﺎﻥ ﺷﻬﻮﺩ ﭘﻨﺠﻢ ﺻﻮﺭت  مقام ﻤﺼﻄﻔﻮﻯ ﺩﺭ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﻣﻮﻟﺎ ﻋﻠﻰّ ﻭ ﭘﻴﺮ ﮐﺎﻣﻠﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ،ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻭﻣﺮﺑّﻴﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻯ ﺯﻣﻴﻨﻰ ﻳﺎ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻣﺤﻮّﻝ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.ﻫﺮﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺷﻬﻮﺩ ﺗﺎﺯﻩ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺩﺭﺭؤﻳﺎ،ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻘﺪّس ﻗﺒﻠﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﭘﻴﺮﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ (ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﺗﺮﻯ) ﮐﻪ ﻗﺒﻠﺎ ﺩﺭ ﭘﻴﺮ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺩﺭﻣﻴﻴﺎﺑﺪ. ﻭخود ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻠﻰ ﺑﺎﻟﺎﺗﺮﻯ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻭﺗﺎﺯﻩ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻣﻮﻓﻖ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬﺍﺭ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ،ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﭘﻴﺮ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺖ. ﻭﺩﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻦ،ﻣﻘﺎﻡ ﻣﺼﻄﻔﻮﻯ ﺑﺎﺭ ﺩﻭﻡ،ﺩﺭ ﻗﻮس ﻧﺰﻭﻝ ﺩﺭ ﻧﺰلة ﺍُﺧﺮﻯ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺳﭙﺎس ﮔﺬﺍﺭ ﺑﻮﺩ، ﮐﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ،ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎس  از ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ .     ﻗﺼﺪ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻡ،ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺒﺮﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭاو ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﺗﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﻴﻢ. ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺟﻴﻪ ﻭﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺑﻬﺘﺮﻯ ﺑﺮﺳﻴﻢ . ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻧﺎﺷﮑﺮﻯ ﮐﺮﺩﻩ، ﻭﻣﻐﺮﻭﺭ ﺭﺃﻯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻋﺎﺷﻖ ﻋﻘﻞ ﺧﻮیش ﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﻭﺣﻖّ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ است.ﺑﻘﻮﻝ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ،ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ﻧﺨﻮﺍﻧﻤﺖ  ﻣﺘﺤﻴّﺮﻡ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻧﻤﺖ؟ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎل اﺳﺖ ﺍﺯﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻧﺎﻟﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ بالأخره  ﺑﻔﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺭﻓﺖ.ﻭﻟﻰ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ (ﺍﻓﻠﺎﻃﻮﻥ) ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ( ﺍﻓﻠﻮﻃﻴﻦ) ﺑﺠﻬﺎﻥ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻫﻤگی ﻋﻀﻮﻯ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺃﻧﺒﻴﺎ ﻭﺍﻭﻟﻴﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﻭﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺑﻌﺪﻯ ﺍﺯ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﺳﭙﺎس ﮔﺬﺍﺭﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ مُلّای ﺭﻭﻣﻰ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻋﻄّﺎﺭ ﺑﻰ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ،ﮐﻪ ﺍﻭ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﺮ ﻋﺸﻖ ﺭﺍ ﮔﺸﺖ، ﻭﻟﻰ ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺧَﻢ ﻳﻚ ﮐﻮﭼﻪ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺍﺳﺖ. ﮔﺮچه ملاّ ﻧﻴﺰ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﺮﻋﺸﻖ ﻭﻫﻔت ﺸﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﮔﺬﺷته است . ﻭﻟﻰ ﻋﻈﻤﺖ ﺳﭙﺎس  ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ ﺭﺍ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﮐﻦ. ﻋﺎﺭﻑ ﺃﺷﺮﻑ ﻭﺃﻓﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪﻯ، ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ ﺩﺭﺣﻖّ ﻣﺎ ﻫﺮ ﺳﺘﺎﻳﺸﻰ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﺑﮑﻨﻴﺪ،ﻭﺻﻔﺎﺕ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﻴﺪ، ﻭﻟﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﻴﺪ. ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺷﺪﻩ، ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﻮﺳﻰ، ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺪﺍﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

فلسفه وعلم در قرن بیستم

     ﺑﮕﻔﺘﺎﺭ ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﻢ. ﺍﺯ ﻣﺸﺨّﺼﺎﺕ ﺗﻔﮑّﺮ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻧﻴﺰ ﮔذﺸﺘﻴﻢ. ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ،ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴت و یکم ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﺩﻭﺭهﻫﺎﻯ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺯ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ بود که ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﻰ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﻯ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻭﺝ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﻫﺎ ﻭ ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻯ،ﭼﻨﺎﻥ ﻧَﺸﺌِﻪ ﻭﻏﺮﻭﺭﻯ ﺩﺭﻋﻠﻤﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩ، که ﺪﺭﺑﺴﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺁﻧﻬﺎ، (ﺍﻳﻦ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻰ) ﺭﺍ ﺑﻰ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻴﮑﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺭﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ . ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ،ﺍﮔﺮ ﺫﻫﻨﻴّﺎﺕ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﺷﺪ،ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻮﺵ ﺷﻨﻮﺍﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﻋﺮﻓﺎ ﻧﻴﺰ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﻭ ﺟﺰ ﺑﻤﺎﺩﻩ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﻚ ﻭﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﺎﺯﻯ ﻋﻠﺎقه اﻯ ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ. ﺑﻘﻮﻝ ﻋﺮﻓﺎ،ﺍﺯ ﻋﻠﺎﺋﻢ ﺁﺧﺮﺍﻟﺰﻣﺎﻥ،ﻫﻤﺎﻥ( ﮐثیر ﻣﻦ ﺍﻟﺄﻭﻟﻴﻦ ﻭ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﺂﺧﺮﻳﻦ) ﺍﺳﺖ. ﻋﻠﻤﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺎﺭﻯ ساخته ﺑﺎﺷﺪ، تنها ﻭﻇﻴﻔﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣثبت ﻭﻧﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎﺕ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﺳﺖ. ﻗﺒﻞ ﺍﺯﻫﺮﻋﻤﻞ ﻋﻠﻤﻰ،ﻫﻴﭻ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﻳﺪ.  ﺍﻳن  ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎت علمی ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻓﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺁثاﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺤﺼﺮﺍ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻫﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺷﺪﻥ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺗﺎ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﺷﻮﺩ .ﺍﺯ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺑﺪ ﺑﻴﻨﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﺟﺪّﻯ ﺷﺪ،ﻭ ﺗﺄﻣّﻠﺎﺕ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺭﺍ ﻋﺒث ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﺒث ﻫﻢ ﻫﺴﺖ.ﻭﻟﻰ ﻋﺮﻓﺎ ﺟﺰ ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﭼﻨﺪ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺳﺎﻟﻚ ﺧﻮﺩ،ﻋﻤﻠﺎ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.ﻭﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻣﻠّﺎ ﺷﻬﺮﺕ ﻳﺎﺑﻨﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ. ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻧﺪ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻟﻬﻰ خود ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ .ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻳﺨﻬﺎﻯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺁﺏ ﺷﺪ.ﻭ ﺍﻧﻔﻌﺎﻝ ﻏﺮﻭﺭ ﺁﻣﻴﺰ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺁﺭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺖ. ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻢ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻭﻫﻢ ﺑﻌﻠﻢ ﺳﺘﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﻋﻠﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ،ﮐﻪ ﺍﻭﺝ ﺗﺮﻗّﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ، ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺠرﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﻣﺠﺪﺩﺍ ﭘﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ.ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪ (ﺍﻓﮑﺎﺭ ﭘﻴﺸﻴﻨﻰ) ﻭﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﺑﻪ،ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﺩ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﺒﻦ ﺑﺴﺘﻬﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻭﻋﻠﻤﻰ،ﺃﻣﺮﻯ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻫﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﻓﻮﺭﺍ خود ﺁﻏﺎﺯ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﮔﻮﺋﻰ ﺍﺳﺖ. ﮔﺮﭼﻪ ﻳﻚ ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺗﻔﺎقا خرافه ای  ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻳﺪ. ﻟﺬﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺣﻴﺮﺗﻬﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﺪﺍ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎﻯ ﺃﺯﻟﻰ ﺃﺑﺪﻯ ﺍﺳﺖ. ﻭﻧﻪ ﻋﻘل ﻨﻮﻉ ﺑﺸﺮی که نسبت به ﻋﻘﻞ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﺯ ۵۵ ﻗﺮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ببعد، ﻭﺣﺸﻰ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﻘﻞ ﻣﻴﻤﻮﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ،ﻧﺴﺒت ﺒﻌﻘﻞ ﻧﻮع ﺒﺸﺮی میباشد که ﺒﻔﻀﺎ ﻫﻢ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻳﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﮔﻮﺋﻰ ﻋﺮﻓﺎ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ،ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻨﻔﻊ ﻋﻠﻤﺎ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﮐﺸﻔﻴّﺎﺕ ﻋﻠﻤﺎ، ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺁثاﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻠم ﺪﺭﺑﺸﺮﻳّت ﻤﻤﮑﻦ میباشد. ﻭﻟﻰ ﮐﺎﺭﻋﺮﻓﺎ که ﻔﻠﺎﺳفه اﻯ ﺑﺎ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﭘﺎﻙ ﻭﺑﻴﺪﺍﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﮕﺮﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻫﻢ ﺗﻔﺎﻭﺕ معرﺍﺝ ﺫﻫﻨﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﺴﺄﻟﻪ (ﺗﻔﮑّﺮ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ های ﻋﻠﻤﻰ) ﺍﺳﺖ . ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﮔﻴﺮﻯ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ،ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺟﺴﺘﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺍَﻨِﺸﺘﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺍﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ،ﭼﺎﺭه اﻳﻦ ﺑﺤﺮﺍن  ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺭﺍ ﺧﻠﺎﺻﻪ ﮐﻨﻢ،ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس، ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻧﺰﺩﮐﺘﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ، ﭼﻮﻥ ﻫﺮ ﻋﺎﺭﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ،ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎﻯ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ. ﭼﻮﻥ همیشه (ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ) ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﺳﺖ، ﭘس ﭼﺮﺍ ﺍﺯ روح ﻣﺪﺑّﺮ الهی خود ﮐﻤﻚ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ؟ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺍﻗﺪﺍﻣﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﻭ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ. ﮐﻤﻚ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻤﺎ ﮐﻤﻚ ﮐﻨﺪ، ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﻭﺍﻟﻬﻰ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ.ﺯﻳﺮﺍ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﻢ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺳﺎﻟﻚ ﻭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺑﻴﺮﻭﻥ سالک ﺩﺭﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻭﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺒﺘﮑﺮﺍﻥ ﻭﻣﺘﻔﮑّﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﻨﺘﻴجه اﻯ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ، ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑوﺪه اﻧﺪ. ﻭ ﺍﺯ(ﻋَﺪَﻡ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ)، ظهور أمر ﺑﺮﺗﺮو ﺻﺎﺩقی ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ. ﻧﺸﺨﻮﺍﺭ ﻳﻮﻧﺠﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺑﻮﻯ ﻧﺸﺨﻮﺍﺭسبزی ﻧﻌﻨﺎﻉ ﺭﺍ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ .

    ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﮔﺮﻡ ﺷﺪ.ﻳﺎ ﺒﻘﻮﻝ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺘﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺁﻧﭽﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭﺗﺠﺰﻳﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ رسیدند. ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ فلاسفه ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺰﻧﻨﺪ.ﻭ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻣﺬﺍﻫﺐ( ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻤﻰ) ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻫﻴﻮﻣﺎﻧﻴﺴﺘﻰ ﻭ ﺑﺸﺮﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﭘﻮﻙ ﻭﺗﻮﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﺷﻌﺎﺭ تازه ﻓﻌّﺎﻟﻴّﺘﻬﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﺍﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﻧﻈﺮاﺕ ﺑﺸﺮ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﮔﻮﺵ ﻣﻴﺪﻫﺪ؟ ﺯﻳﺮﺍ ﻋﻠﻤﺎ ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺰﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﮔﻴﺮﻯ ﻭﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﻧﮑﻰ ﻭ(ﺑﻮﻧﻮس)هاﻯ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ.ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﻌﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﻰ، همچنان ﺩﺭﻗﺒﻀﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻃﺮﺍﺣﺎﻥ ﻧﻈﺎﻣﻰ،ﻭ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺸﺎﺋﻰ ﻗﺮﺍﺭ دارند. ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﻭﻳﺎ  اصطلاحا ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺳﻮﻡ . ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﻫﻨﻮﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻔﻠﺎﺳﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ، بلکه  ﻧﻴﺎﺯمند ﺑﺘﺮﺑﻴﺖ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﻭﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺯﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻴﺠﻮﻳﻨﺪ. ﻭﺍﻳﻦ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﻳﺰﻩ ﺧﻮﺍﺭ ﻋﻠﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ.ﻭﺑﺎﺯﺍﺭ ﮔﺮﻣﻰ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ، ﺑﺎ ﻫﺮﺍﻧﻘﻠﺎﺏ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻯ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ،ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪﻥ، ﻫﺰﺍﺭ ﻋﻴﺐ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻠﺎﺏ ﻭ ﮐﺸﻒ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ. ﺃﺗﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺸﺮﻯ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ، ﻭﻟﻰ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﺩﻓﺎﻉ، ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ( حمله ﺩﻓﺎﻋﻰ) ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﻫﻨﺪﻯ ﻫﺎﻯ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﻳﺎ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ،ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻠﺪﻧﺪ ﺁﻓﺘﺎﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ،ﺍﺯ ﭘﻮﻝ ﻣﻠّﺖ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺃﺗﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺗﺎ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﻭﺍﺭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ. ﮐﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺩﻳﻦ ﻭﻣﺬﻫﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﺪ،ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ.ﻭﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻋﻠﻢ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﻧﻔسﺁﻟﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ، ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺠﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﻨﺪﺍﺯﻡ، ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﺸﻮند. ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﺴﻮﺩ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺗﺴﻠﻴﻤﻰ ﻭ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ، ﻭﻧﻪ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﻭﻳﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﻃﻞ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ آن . ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻟِﻢ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﮐﻤﻚ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭﺩﻝ ﺧﻮیش،ﻭ ﻗﺪﺭﺗﻬﺎﻯ ﺭﻭﺣﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻣُﺘﺸﺒّث  ﺷﻮﺩ. ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﮑﻨﺪ.ﺯﻳﺮﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻫﺴﺘﻰ ﺩﺭﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻓﻴﺰﺑﻴﻚ ﺃﺗﻤﻰ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ (ﺩﻳﺘﺮﻣﻰ ﻧﻴﺸﻦ) ﻭ ﺟﺒﺮ ﮐﺠﺎ هﺴﺖ ﻭﮐﺠﺎ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺗﻌﺠّﺐ ﻣﮑﻦ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﻋﺎﺭﻑ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻧﺸﺘﻦ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ ﻫﻢ ﺟﺒﺮ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ،ﻭ ﻫﻢ ﺟﺒﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻫﻢ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻯ ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ. ﻭﺑﻘﻮﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ( ﺃﻣﺮ ﺑﻴﻦ ﺃﻣﺮﻳﻦ) ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺘﺼﻮّﺭﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺃﺻﻠﻰ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ. ﺟﺒﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻓﻄﺮﺕ ﮊﻧﺘﻴﮑﻰ ﺟﺎﻯ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﺯﺍﺩ انسان ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻠﺎ ﻣﻴﺴّﺮ ﻧﻴﺴﺖ،چه اﺯﻓﺸﺎﺭ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻳﺎ ﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﻧﻔس. ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ،ﻳﮑﻰ( ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺃﺣﺴﻦ) ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ( ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺃﻫﻮَﻥ ﺍﻟﺸَﺮّﻳﻦ).

    ﻣﺒﺤث ﺟﺒﺮو  اختیار ﻃﻮﻟﺎﻧﻰ ﺗﺮ این ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ. ﺧﻠﺎﺻﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﻮﺩﻡ، ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ، ﮐﻪ ﺑﺎ (ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﺗﺮﻙ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺧﻮﺩ) را بنماﻳﺪ، ﺗﺎ ﺍﺯ( ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻨﻔﻰ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺧﻮﺩ) ﻣﺼﻮﻥ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﺳﺎﻟﻚ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ، ﺍﻳﻨﮑﻪ (هرگزﮐﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩ نکند) ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭﺳﻠﻮﻙ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎﺧﺪﺍ، ﻭ ﻧﻴّﺖ ﺗﻘﺮّﺏ ﺷﻬﻮﺩی ﺑﺨﺪﺍﻭﻧﺪ. ﻫﺮﮐﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩه اﻳﻢ.ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻤﺎﺗﻰ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﻭﻳﺎ ﻧﻔﺮﺕ ﺩﺍﺭﻳﻢ. ﻭﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﻢ ﺑﻴﺮﻭن اﺯ ﺍﺭﺍﺩه اﻟﻬﻰ، ﺩﺭﻓﻄﺮت ﺨﻮﺩ ﺗﻐﻴﻴﺮﻯ ﺑﺪﻫﻴﻢ. درﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ،ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻓﻄﺮﺕ ﻭ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﮐﻠﺎسو طبقه  ﻧﻮع بشری  ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﺮﺩه اﻳﻢ.ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﭘﺎﮐﻰ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ دیگری ﺩﺍﺭﺩ، ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻡهای  ﻓﮑﺮﻯ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ.و یا ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻫﺮﮐﺎﺭﻯ ﺗﻮﻓﻴق ﻣﻴﺪﻫﺪ.  ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺑﺎﻟﺎ ﺯﺩﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ، ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻋﺎﻟِﻢ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ،ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﻋُﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﻴﻢ . ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﻙ ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮﺩ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮﺩ ﻋﺎﻟِﻢ ﮔﺮﺩﻧﺪ.ﻭ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ، وقتی ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎ هر دو ﺗﺮﻙ ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮﺩ ﮐﻨﻨﺪ،ﻭﻣﻮﻗّﺘﺎ ﺑﺘﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔس ﺩﺭﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟِمی ﺒﻬﺘﺮ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻰ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ.

    ﻣﻌﺎﻧﻰ( ﺍﻧﺘﻮﻟﻮﮊﻳﻚ) ﻭ ﺍﻧﺴﺎنی ﺪﺭ ﮐﺸﻔﻴّﺎت علمی ﺃﻣﺮﻯ ﻋَﺮَﺿی ﻮ ﺟَﻨﺒﻰ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﺧﺎﺹ  ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﻧﺴﺎنی ﺃﻫﻞ الله ﻮ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭﺍلاّ ﻋﺎﻟِﻢ ﺍﺯ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﺍﺣﺴﺎس ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ. ﻭ ﮐﺎﺭﻯ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺍﻭ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﭘُﺮﻣﻨﻔﻌﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ،ﻭ ﻳﺎ ﻭﺳﻴله ای ﻗﻮﻯ ﺗﺮ ﻭﻣؤثّرﺗﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺴﺎﺯﺩ. ﻭ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺃﺻﻞ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ آنها را ﮐﻨﺎﺭ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ.ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﻣثاﻝ (ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ) ﮐﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻳﺴﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺑﺎﻳﻦ ﺑﻬﺎنه که ﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺳﻠﺎﻣﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﺗﻮجّه ﻨﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺍﮔﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ،ﺳﺮﮐﺸﻰ ﻫﺎﻯ ﻣﺪﺍﻡ ﮊﻧﺮﺍﻟﻬﺎﻯ ﻏﻴﺮﻋﺎﻟﻢ،ﮐﻪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﮐﺎﺭﮔﺎه ﻫﺎﻯ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﻓﻀﺎﻧﻮﺭﺩﻯ ﻭﻣﻮﺷﮑﻰ ﻭ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ،ﻭ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻣﺮﮔﺒﺎﺭ ﻣﻴﮑﺮﻭﺑﻰ ﻭ ﺳﻤّﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﻣﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﻨﺪ،ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﻭﺯﻭﺗﺮ بیشتر و بیشتر. ﻭﻫﻴﺘﻠﺮ ﺣﻘﺶ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮﺭﺩ،ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺍﻭ،ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺸﻤﺎﻩ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻤﺐ ﺃﺗﻢ ﻋﻘﺐ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ،ﻭﻟﻰ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺻﺒﺮ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﺃﺗﻤﻰ ﻣﻮﺷﮑﻰ ﻭ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺟﻤﻌﻰ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺟﻮﺋﻰ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭی اﺳﺖ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﺑﺪ ﺑﺒﺪﺗﺮ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮑﻰ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ.ﻧﻪ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎ ﻭ ﻧﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻯ ﺟﻬﺎﻧﻰ.ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺎﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮﺩه اﻧﺪ. ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻦ ﺧﻨﺪه اﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ.ﻭﻟﻰﺍﻳﻨﺎﻥ هرگزصادقانه ﻣﻨﺸﻮﺭﻫﺎﻯﺍﺧﻠﺎﻗﻰﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺳﺮﻣﺸﻖ به ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻤﻴﺪﻫﻨﺪ.ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﮑﻮﺷﻨﺪ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻨﺎﺑﻮﺩﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺩﺭآینده در ﮐﺎﺭﻣﺎﻫﺎﻯ ﻣﺴﺦ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﺪﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺭﻓﺖ . ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺟﻌﺎﺕ ﻭﺷﻮﺭﺍﻫﺎﻯ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻭﻟﻴﺎ،ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﮐﺸﻔﻴّﺎﺕ،ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﺻطلاﺡ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺸﻔﻴّﺎﺕ ﺩﺭ ﺧﻂ ﮐﺮﺍﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ است.ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮐﺸﻔﻴّﺎﺕ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ، ﻭ ﻳﺎ ﺧﺮﻭﺝ ﺩﻳﻮ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺯ ﮐﻮﺯﻩ ﻃﻠﺴﻢ ﺍﻟﻬﻰ است. ﺑﻨﺤﻮﻯ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ( ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﺂﺑﺎﻧﻪ) ﺳﻴﺎﺳﻴّﻮﻥ،ﺩﺭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻫﺎﻯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﺰ ﺗﻘﻠّﺐ ﻭ ﻣﺨﻔﻰ ﮐﺎﺭﻯ ﻭﻧﻮﻋﻰ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﻧﻴﺴﺖ. ﺍﮔﺮ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﮐﺸﻒ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﮐﺮﺩ،ﮐﺴﻰ ﻣﻄﻠّﻊ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ.ﻭﻳﺎ ﮐﺴﻰ ﺑﺎﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭﺗﻈﺎﻫﺮﺭﺍﻩ ﭘﻴﻤﺎﺋﻰ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ.ﻭﻟﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻭﻳﺎ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻰ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ،ﺗﻈﺎﻫﺮﺍﺕ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻰ ﺑﺮﺍﻩ ﻣﻰ ﺍﻓﺘﺪ. زیرا ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﺮﻩ ﻣﺎﻩ ﺭﺍ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻳﺎ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﭘﺮ ﺍﺯ ﺁﺷﻐﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ است .ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺭﻗﻴﺒﺎﻥ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺎﺭﺍ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ (ﺑﻰ ﭘﺮنسیبی ) ﺩﺭﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺑﺪﻧﺒﺎل آناﻥ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ، ﻣﺒﻠّﻎ  ﻧﺒﻮﺩﻥ ﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍﻫﺎﻯ ﻧﻮﻋﻰ ﭘسﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ.ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻚ ﻭ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻟﻬﻰ،ﺑﺎ ﺷﺶ ﻭﻟﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰﺃﻫﻞ ﮐﺘﺎب هستند،ﮐﻪ ﺑﻔﺼﻮﻝ ﺑﻬﺘﺮنوع ﺑﺸﺮی ﭙﻴش ﻤﻴﺮﻭﻧﺪ، ﻭﻳﺎ ﮐﺎﻣﻠﺎﻥ ولایت سلوکی ﻣﺤﻤﺪی ﻫﻔت هزﺍﺭﺳﺎﻝ دیگر ﺑﻨﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ. ﮐﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺸﺮ ﻋﻘﻞ نوع بشری را ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺑُﻌﺪﻯ فرشته گونه ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ .

 ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ ﻭﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ  آنها ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﺍﺳﺖ. ﻋﻠﻢ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺘﻮجّه ﻨﻤﻮﺩﻥ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻫﺴﺖ. ﻭﺍﮔﺮ ﻫﺮﺩﻭ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﺨﺪﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ،ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻬﻨّﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻴﮑﺮﺩﻧﺪ. (ﺑشلاﺭ) ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻯ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ،ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﺍﺩ.ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ،ﻧﻴﺰ ﺩﺭﮐﺎﺭﮔﺎﻫﻬﺎ ﻭﮐﻠﺎﺳﻬﺎﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﭼﺎﺭﺧﻄﺎﻫﺎﺋﻰ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻨﺪ. ﻭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﺍﻳﻦﻋﻠﻤﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﺎﺭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﻘﻠﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻌﺎﺭف ﻔﻠﺴفی ﻤﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﺍﻟﻬﺎﻣﻰ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ، ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻗﺒﻠﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮﺩه اﺳﺖ.ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺍﺯﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﻫﺴﺖ.ﻭ ﻫﺮﻳﻚ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻭﺧﺎﻧﻤﻬﺎﻯ ﻋﺎﻟِﻢ،ﺩﺭ ﻳﻚ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﺗﺎ ﮐﺎﺭﻭﺍﻥ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮﻯ ﺑﺴﻄﺢ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺮﺳﺪ، ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﻓﻮق ﺒﺸﺮﻯ  ۵۵ ﻗﺮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﺬﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﻂ  ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺂینده ﮐﻤﻚ ﮐﻨﻨﺪ. ﻟﺬﺍ ﺍﮔﺮ ﻋﺎﺭﻑ  ﺷﺪﻧﺪ،ﻭ ﻳﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﻢ ﻋﺎﺭﻑ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪند. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻄﺢ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ،ﺗﺎ ﺩﻧﻴﺎﺋﻰ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ،ﮐﻪ ﮔﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺶ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮﺳﺮ ﻳﻚ ﺳﻔﺮﻩ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﺪﺭﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ، ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ، ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ (ﺟﻬﻞ ﻗﺒﻠﻰ)ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭلی ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺎﻥ ﺫﺭﺍﺕ ﺃﺗﻢ ﻣﻐﺰ ﮔﻨﺠﻴنه هاﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﻭﺍﮔﺮﻫﺴﺖ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ  است که ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻭﺍﺟﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻐﺰ ﻣﺤﻘّﻖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ ﺭﺳﻴﺪﻩ، که ﺪﻳﮕﺮﺍﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﻧیاﻓته اﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻐﺰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺫﺭّﺍﺕ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻨﺎﻡ ﺩﺍﺩه ﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ. ﻭ ﺍﻧﺮﮊﻯ ﺩﺍﺧﻞ ﺃﺗﻢ ﻣﻐﺰ را بدون ﺳﻠﻮک الهی بنام ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻴﻢ.  ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻌﻠﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ،ﮐﻪ ﺭﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﻭ ﺟﻬﻞ،ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻭﺍﻟﻬﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ،ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺎ ﻭﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﻭﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻭﺧﻮﺩﺳﺮﻯ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺷن ﻔﮑﺮﺍﻥ ﺗﺎﺭﻳﻚ ﺩﻝ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺧﺪﺍ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ روان ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﻞ و ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﺫﺍﺗﻰ ﻭ ﺭﻭﺣﻰ ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ. ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴته اﻧﺪ،ﮐﻪ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﮐﻨﺪ. منطقا ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭﺩﺍﻧﺶ ﺍﺯمنبع ﺟﻬﻞ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﭼﻮﻥ ﺟﻬﻞ ﺃﻣﺮﻯ ﻋﺪﻣﻰ ﺍﺳﺖ . ﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ نیز ﺁﻏﺎﺯ نمی گرﺩﺩ . ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺴﻮﻯ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮﭼﻴﺰﻯ ﺩﺭ ﻫﺴﺘﻰ. ﻭﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻰ ﮐﺸﺪ،ﻭﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﺑﻤﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻴﺒﺮﺩ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ، ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺩﺳﺖ ﻣﺪﺑّﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ، ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ،ﻭﻟﻰ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ.ﻋﺠﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﻤﺎﻳﺪ.ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ( ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﻫﺎﻯ ﺭﻭﺣﻰ) ﻭﺫﺍﺗﻰ،وﻋﻠّﺖ ﺟﻬﻞ ﺁﻧﻬﺎ را ،ﺑﻤﻌﺮﻓﺖﻫﺎﻯ( ﺭﻭﺷنی ﺑﺮﺗﺮ) ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.ﻭﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻋﻰ بشریﺧﻮﺩ،ﺩﺭ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﺎﺕ ﻃﺒﻴﻌﻰ، ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻫﻢ ﺁﻧﺮﺍ ﮐﺸﻒ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﻣﺘﺮﺍﮐﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﭼﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭﻳﺎ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭ ﺭﻭﺣﻰ ﻣﺤﻘّﻖ،ﮐﻪ ﺑﺎﻋث  ﻇﻠﻤﺎﺕ ﺭﻭﺣﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ،ﺗﺎ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﭼﻮﻥ ﮐﺎﺷﻔﺎﻥ دیگری ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺍﻟﻬﺎﻡ الهی ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ ﻋﺎﻟِﻢ ﺗﺎ ﮐﻰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺘﺼﺤﻴﺢ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻳﺎ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﺧﻮﺩ ﺑنماید؟ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺸﺮﻁ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﻣﺠﺪّﺩ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﮔﻴﺮﺩ.  ﻣﮕﺮ ﺩﺭ(ﻋﺎﻟِﻢ ﻋﺎﺭﻑ)،ﮐﻪ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﺑﻤﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﺩﻯ ﻋﻠﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﻭﺍﮔﺮ(ﻧﻮﺑﻞ) ﻧﻴﺰ ﻋﺎﺭﻑ ﺑﻮﺩ، ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺎﺩﻩ ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ اکتشافی ﺭﺍ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﻧﻤﻰ ﮐﺮﺩ. ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻳﺎ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﻧﺸﺘﻦ ﺍﮔﺮ وی ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﻮل اﻧﺮﮊﻯ ﻣﺎﺩﻩ ﺃﺗﻢ، ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻤﺒﻰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﻧﻤﻴﮑﺮﺩ. ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﺎﺭﻑ ﻭ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺷﺪﻥ ﻧﻮﺑﻞ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻥ، ﻭﻳﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎنی اﻧﺸﺘﻦ ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭﻣﻌﺬﺭﺕ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﺍﻭ ﺍﺯ ﮊﺍﭘﻨﻴﻬﺎ  ﮐﺎﻓی ﻨﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ، ﻭﺳﻮﺩﻯ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﮊﻧﺘﻴﻚ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﻭ ﻧﺪﺍﺭﺩ.

   ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨﻰ؟(ﻋﺎﺭﻑ ﻋﺎﻟِﻢ) ﺷﺪﻩ،ﺩﺭﺧﻴﻠﻰ ﮐﺎﺭﻫﺎ (ﺧﻮﺩ ﺳﺎﻧﺴﻮﺭﻯ) ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﻨﺘﺮﻝﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭﻟﻰ (ﻋﺎﻟِﻢ ﻋﺎﺭﻑ) ﺷﺪﻩ،ﺧﻴﻠﻰ ﺩﻳﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭﮐﻨﺘﺮﻟﻰ ﻫﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﮑﻨﺪ. ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ لازم ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻔس ﻧﺪﺍﺭﺩ،ﻭﺍﻣﮑﺎﻥ جبرﺍﻥ ﻧﻴﺴﺖ .  ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻳﻚ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻭﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭﻗﺘﻰ ﻫﻢ ﺳﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻄﺎﻯ ﺫﺍﺗﻰ ﻭﺷﺨﺼﻰ ﻭﻗﺒﻠﻰ ﻋﺎﻟِﻢ ﺭﺍ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﻘﻮﻝ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻓﺮﺍﻧﺴﻮی اﻳﻦ ﺧﻄﺎ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻨﮑﺮ ﺗﻠﺎﺵ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺷﻮﻧﺪ.ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻫﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﻳﺰﺍﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﭘﻴﺮﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻨﻨﺪ،ﮐﻪ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﺫﻫﻦ ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭﺩﺭ ﻟﺤﻈﻪ ﺣﺪس ﺍﺯ ﺯﻣﻴنه (ﺑﻰ ﻣﺎﻳﻪ گی) ﺑﺂﻥ ﺭﺳﻴﺪه ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻳﻚ (ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ) ﺳﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ.ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﺎﻟﻬﺎﻣﻰ که ﺍﺯ ﺧﺪﺍ رسیده. ﻭﻯ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ،ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﺧﺎﻟﻰ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﺎﻡ،ﺩﺭﺗﺼﺎﺩﻑ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎ ﺑﺤﺪس ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ،ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭﻳﺎ ﺣﺪّ ﺃﻗﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ،ﮐﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ  ﻭﻟﻰ ﺫﻫﻦ ﺧﺎﻟﻰ ﻭ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ،ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺰﺩ ﻋﺮﻓﺎ ﺍﺳﺖ. لذﺍ ﺣﺪسﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻴﻖ ﻭﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ. ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺍﮔﺮ ﮐﻪ ﻋﺎﺭﻑ عاﻟﻢ ﮔﺮﺩﺩ، ﻭ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﻬﻮﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.ﻭﻣﻴﺸﻮﺩ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺪس ﺍﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻗﺒﻠﻰ، ﻳﺎ ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ،ﮔﺮﭼﻪ ﺫﻫﻨﺶ نیز ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ . ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻋﺎﻟِﻢ ﺑﺠﺎﻯ ﺗﺰﮐﻴﻪ،ﺑﻘﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ،ﺗﺎﺑﻊ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺑﺸﻮﺩ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻔس  ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ،ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﺎﻧﺘﺨﺎﺏ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ . گوئی ﮐﻮﺭﮐﻮﺭﺍﻧﻪ چیزی ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﺁﺏ که ﮔﻮﺩﺍلی ﺭﺍ ﺟﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ.ﺑﻘﻮﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﮐﻮﺭ ﮐﻮﺭ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭ ﺁﺏ ﮔﻮﺩﺍل ﺮﺍ.ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺯﺭ ﻭ ﺯﻭﺭ ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ باعث ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺭﻭﺳﻰ ﺗﺎﺑﻊ ﺩﻭﻟﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻰ، ﻭ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻰ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﮑﺮ ﺳﺮﻣﺎیه ﺪﺍﺭ ﺷﺪﻥ ﺑﻮﺩﻩ،ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﻈﻤﺖ ﺩﻳﺮﻳﻨﻪ،ﻭ ﻋﻠﻤﺎی ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻠّﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭﻟﻰ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭﺧﻄﺎ میباشند. ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺸﺘﻦ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ باشد که ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﻨﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻧﺮﮊﻯ ﺃﺗﻢ ﺩﺭﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﺍﺳﺘثنا ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮﺩ  نیز ﻣﺘﺨﺼّﺺ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﭘﻴﺮﻭ ﻳﻚ ﻣﮑﺘﺐ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩه ﺒﺎﺷﺪ،ﮔﺮچه ﺪﺭهیچ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﺮﻭ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﺰﻣﻰ ﮔﺮﺍﻯ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﻭﻏﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﻋﺎﻟِﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ.ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﺑﻬﺘﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻋﺎﻟِﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﺭﺿﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺩﻫﺎﻯ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭ ﻗﻄﻌﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﻠﻮﻙ ﺭﺍ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺨﺼﺺ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ که ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ.

 ﺍﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻯ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻭ ﻣﻴﮑﺮﻭﻓﻴﺰﻳک ﺍﺩﺍمه ﻤﻴﺪﻫﺪ، ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺭﺍ ﺑﻔﮑﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﺮﺩﻩ،که ﻤﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺳﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺳﺮﻧﮕﻮﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺃﺗﻢ، براستی ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺫﻫﻨﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﮔﺮﮔﻮﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺳﻠﻮکی ﺮﺍ.ﻭ ﺣﺘﻰ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﻋﺠﻴﺒﻰ ﺑﻴن عرفان اﻟﻬﻰ ﻭ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﭼﻮﻥ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭﻳﮋه اﻯ،ﻭ ﻳﺎ ﻋﺪﻡ ﺟﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎﺩﻩ ﺁﺯﺍﺩ ﺭﺍ که ﺑﺎثباﺕ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺗﺮﺷّحات ﻣﺎﺩﻯ ﻣﻐﺰ ﭼﻮﻥ ﺻﻔﺮﺍﻯ ﮐﺒﺪ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭﻳﺎ ﻋﻘﻞ الهی، که ﺩﺍﻧﻪ ﻓﻮﺗﻮﻥ را  ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﻧﺸﺘﻦ، ستون ﻧﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺭﻭﺯﻧﻪ ﻣﻴﮕﺬﺭﺍﻧﻨﺪ.که ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻳﻚ ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮﺭﻯ باقی مانده ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﻭﺯﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺬﺭﺩ. ﮐﻪ ﻫﻢ ﺟﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﻭﻫﻢ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ.ﻭﻳﺎ ﺑﺸﮑﻠﻰ ﺣﺪّ ﻣﺸﺘﺮﮐﻰ ﺍﺯ ﺟﺒﺮ ﻭﺍﺧﺘﻴﺎﺭ،ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺗﺼﻮّﺭ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﮑﻨﻴﻢ. ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻫﻢ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﻢ. ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭﻋﻘﻞ ﻧﻮﻉ ﻓﻮﻕ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻞ ﺷﻮﺩ.ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ باز ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻟﺎ ﻳﻨﺤﻞ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻰ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺫﻫﻨﻰ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ، ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﻴّﻦ ﺫﻫﻨﻰ ﺭﺍ ﻃﺮﺩ ﮐﻨﺪ. ولی ﺑﺎﺯ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ،ﻭ ﺣﺘی ﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺍﮔﺮ ﺧﻴﻠﻰ ﺍﺯ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﺍﺩه اﻧﺪ، ﻭﻟﻰ (ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧم های ) ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪﻩ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺤث ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻧﺸﺘﻦ را ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍﻳﺖ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﻔﺖ.ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺑﻰ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﻯ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻰ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ،ﺩﻭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪﻩ است. ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻰ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ. ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﻌﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺍﺻﻮﻟﺎ ﻋﻠﻢ ﭼﻮﻥ ﻣﻰّ، ﺑﻘﻮﻝ ﻣﻮﻟﺎﻧﺎ،ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺗﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻣﺴﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺴﺘﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻭ ﻋﺎﻗﻞ ﺭﺍ ﺑﺘﻔﮑﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻴﺒﺮﺩ. ﻣﺴﺘﻌﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎ،ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺘﻮﺟّﻪ ﺑﺨﺪﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻧﺸﺘﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻫﻢ ﺩﻳﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻓﺼﻮﻝ ﻧﻮﻋﻰ ﺑﺸﺮﻯ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎ،ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮّﺍن  ﺩﻭ ﻟﺒﻪ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺯﻧﮕﻰ ﻣﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ،ﺳوء ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.

 ﺩﺭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻋﻠﻢ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ،ﻭ ﻳﺎ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﻋﻠﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ،ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮﺭﻭﻯ، ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺴﺮﻗﺖ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﻧﺰﺩ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﮐﻢ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﻭﺣﺘﻰ ﺑﺪﺑﻴﻨﻰ ﻫﺎﻯﺗﻌﺼّﺐ ﺁﻣﻴﺰ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺷﻮﺭﻭﻯ،ﻣﺒﺘﮑﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩﺭﺍ،ﺑﺒﻬﺎﻧﻪ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻯ ﻭﺣﺰﺏ، ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﺎﻥ ﺑﺒﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻯ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﻣﺤﻘّﻖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻰ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺗﺎبع ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭﺣﺰﺑﻰ ﻧﺸﺪﻩ، ﮔﺮﭼﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﭘﻮﻝ ﻭ ثرﻭﺕ ﺍﺳﺖ،ﻫﻨﻮﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ.ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﻣﻴﺸﺪ،ﺍﮔﺮ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻰ ﺭﺍ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣؤﻣﻦ ﺑﺨﺪﺍ ﻭ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﻰ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﺍﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺭﺧﺴﺎﺭﺵ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﺩﺍﺭﺩ . ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﺑﺸﺪﺕ ﺑﻌﻠﻤﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎل ﻨﮑﻨﻨﺪ،ﻗﻄﻌﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻰ، ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻏﻴﺮﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ،ﺍﮔﺮ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﭘﻮﻝ ﻭ ﻋﻘﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺫﻫﻦ ﻭﺭﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﻗﺎﺋل ﻨمیﺒﺎﺷﺪ، ﻗﺎﺑﻞ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ.ﻭﻟﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺩﺳﺖ ﮐﻤﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺗﺴﻠّﻂ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻭﺧﻮﺩ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺩﺭ ﺟﻬﺎه هستند. ﻭ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ،ﻫﺮ ﺩﻭﻋﺎﻟﻢ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻣثاﻝ،ﻭ ﻫﻢ ﻏﻴﺮ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻰ ﻭ ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺩﻭﺭﻯ ﻭﻓﺮﺍﺭ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻰ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ،ﮐﻪ ﺑﻘﻬﻘﺮﺍﻫﺎﻯﺭﻭﺣﻰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ.ﻭ ﺍلاّ ﻋملا ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻧﻮﻉ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻯ ﺁﻥ،ﺩﺭﺗﻤﺎﻡ ﺩﻧﻴﺎ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ،ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﻤﺪﻥ ﻭﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻳﻬﺎﻯﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻭ ﻣﺪﺭﻥ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺭﻭﺳﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﮐﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﻭﺳﻰ،ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺍﻃﺎﻕ ﺍﺿﺎﻓﻰ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ. ﻭﻟﻰ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺎﺯ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻰ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺭﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.

    ﺍﻧﮕﻠﺰ ﺩﺭ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻓﺮﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮﺩ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻓﺮﺍﺭﻯ ﺍﺯﺩﺳﺖ ﺧﺪﺍ ﻭﺗﺰﮐﻴﻪ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐسی هستند.ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫند،ﺍﺯ ﺳﺎﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﺟﻠﻮ ﺑﺰﻧﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﻙ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ . ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻔﺮﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ،ﻗﺪﻣﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻔﮑّﺮﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﮑّﺮﺑﻘﻮﻝﻫﮕﻞ ،ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻤﺤﺪﻭﺩ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎﺋﻰ ﺫﻫﻨﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﮐﻪ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﻣﻘﻮﻟﺎﺕ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﻰمیباشند. ﻭﺍلاّ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﻭ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ ﺍﺳﺖ،ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﻳﺎ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻳﺎ ﺣﺰﺑﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﺪ ﺑﺪ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻭﻟﻰ ﺍﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﮐﺎﺭﻫﺎﻳﺶ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻔس  ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺑﺪﻯ ﻧﮑﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﻋﻠﺎﻡ ﺁﻥ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﺁﻥ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺤث ﻭ ﺗﻔﮑّﺮﺍﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﻧﮕﻠﺰ ﻳﺎ ﻫﮕﻞ ﺑﻤﻘﻮﻟﺎت ﻮ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ،ﮐﻪ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍﺻﺎﻟت ﻤﺎﺩﻯ ﻭﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺡ ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔس ﻭﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﭼﻪ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩﻩ،ﻭﭼﻪ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﺩﺭﻧﻔس ﺗﺰﮐﻴﻪ ﺷﺪﻩ،ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭﺗﺪﺑﻴﺮﻏﺎﺋﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ.ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺟﺰﺋﻰ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﮐﺎﺭﻣﺎ ﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎﺭﻯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ،ﻭﻟﻰ ﻋﻘﻞ ﮐﻠّﻰ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻌﺎﻑ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴّﺖ ﺍﺳﺖ .

 ﺍﻧﮕﻠﺰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ (ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻃﺒﻴﻌﺖ) ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﻨﮑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ،ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﻮﻟﺎﺕ ﻭ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺭﺍ،ﺑﺪﻭﻥ ﻧﻘﺪ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ.ﻭ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺯ ﻋﻘﻞ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﺮﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴکه ﺁن (عقل ﻣﺸﺘﺮﻙ)،ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﻗﺪﻳﻢ،ﻳﺎ ﺭﻳﺰﻩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻰ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﻭﺍﮔﺮ ﺑﻨﻘﺪ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻧﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺯﻳﺮ ﻳﻮﻍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﻋُﻘﺪﻫﺎﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻧﮕﻠﺰ ﺑﻌﺪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﺩ،ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﺩ . ﻭﻟﻰ ﺑﺎﺯ ﺍﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ،ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻳﺰﻩ ﺧﻮﺍﺭﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮﺏ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻟﻰ ﻓﻠﺴفه اﻯ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ،ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻤﻰ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ(ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ)ﻧﻴﺴﺖ.ﺑﻠﮑﻪ(ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﻚ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ) ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺧﺪﺍ ﺟﻮﺋﻰ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﺠﺎﺕ ﺧﻮﺩ،ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﮐﻨﺪ،ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻨﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺷﻮﺩ،ﻭﻟﻰ ﻧﻪ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ.ﻭ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﻧﻔس ﺁﻟﻮﺩه ﻮ (ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﺟﺒﺎﺭﻯ) ﺁﻧﻬﻢ ﺍﺯ ﻓﻠﺴفه اﻯ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ  ﺩﺭ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﻣﺰﺩﻭﺭﻯ ﺣﺰﺑﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ،ﺍﮔﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﺣﺪ ﺃﻗﻞ ﺷﻐﻞ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ ﺣﺰﺏ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﻓﮑﺮﻯ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻋﻘﻞ ﮔﺮﻭﻩ ﺣﺰﺑﻰ ﺑﺎﻟﺎ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻗﺼﺪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﺪﺍﺭﻡ،ﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻏﺮﺏ.ﻭﻟﻰ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ که ﺪﺭ ﻟﺒﺎس ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﻣثاﻝ ﺗﻮ فرزندم ﻭ ﺑﻴﻦ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ،ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ ﻫﺎﺋﻰ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ.ﺗﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺩﻭﺭ ﺷﻮﻯ،ﻭ ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺑﺪﻯ ﺧﻮﺩ ﻋﻘﺐ ﺑﻤﺎﻧﻰ،ﻭﻫﻢ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﺩﻯ .

    ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻯ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ ﺍﺳﺖ. ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﺍﻓﺮﺍﺩ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻓﮑﺮﺁﻧﻬﺎ،ﻭﺣﺘﻰ ﺑﺮ ﺗﻤﺪﻥ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪ.ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺨﺪﺍ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻭﺍﺧﻠﺎﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﺭﻳﺰﻩ ﺧﻮﺍﺭ ﻋﻠﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ.ﻭ ﺩﺭ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ، ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ،ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ،ﻭﻟﻰ ﺑﻌﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﻠﻢ ﺫﺍﺗﺎ ﻓﺮﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ .ﺍﻣﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻭﻯ ﺁﻧﻬﺎ، ﻭ ﺍﺯﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﺒﺮﻯ ﻳﺎ ﺁﺯﺍﺩ،ﺑﺮﺍﻯ ﺳﻤﭙﺎﺗﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﺩﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ،ﻭﮐﻤﻚ ﺑﻄﺎﻟﺒﺎﻥ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺎﻳﺎﻧﻰ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺨﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺮﻣﻴﮕﺮﺩﺍﻧﺪ، ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﺭﺍ ﭘﻰ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ . ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﺎﺭﮐس ﺩﺭﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ،ﺳﻌﻰ ﺩﺍﺷﺖ ﻋﻠﻢ ﮔﺮﻳﺰ ﭘﺎ ﺭﺍ،ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﺑﻠﺎ ﻣﻨﺎﺯﻉ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭼﻮﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴس ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮﺩ.ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﻢ ﺑﻨﺤﻮﻯ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟّﻪ ﺷﺎﻳﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮﺩ . ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﮑﻤﺎﻝ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻠﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪﻩ،ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﮔﺮﻯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻴﺴﺖ.ﻭ ﻟﺬﺍ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻌﻠﻢ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﭘس ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻣﺤﻘﻖ ﺭﺍ ﺑﺨﺪﺍ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟

    ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺣﻞّ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﺭﺍ ﻋﻘﻠﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ،ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﻋﻠﻢ ﻭﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ.ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺑﺮﻭﻧﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﮑﻤّﻞ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﮐﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﺻﺪﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﻭﺍﺗﺤﺎﺩ ﻧﺎﻣﻘﺪّس ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ،ﭼﻮﻥ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺍﺗّﺤﺎﺩ ﺳﻨﺪﻳﮑﺎﺋﻰ،ﻣﻔﻴﺪ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . ﺍﻣﺎ ﻗﻬﻘﺮﺍﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻭﺡ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺭﺍ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ . ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺟﺒﺮتخصصهاﻯ ﻋﻠﻤﺎﺭﺍ ﺑﮑﻤﻚ ﻔﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮﺣﺪﺕ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ. ﻭ ﺑﺎﺻﻄﻠﺎﺡ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺩﻳﺪﻯ ﺗﻨﮓ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﺩﻳﺪ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺎﺯ ﺧﻴﻠﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺍﺳﺖ.ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺗﻨﮓ ﺗﺮﺍﺯ دید ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﺩﺭﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻭﺗﻌﻤﻴﻢ ﻭﺍﺳﺘﻘﺮﺍ،ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺗﺨﺼﺺ ﻭ ﺟﺰﺋﻰ ﺑﻴﻨﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭﻟﻰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﮑّﻤﻞ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻥ،ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﮐﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺳﮑﺮﺗﺮﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﺷﻮﻧﺪ.ﻭ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺗﺬﮐّﺮﺍﺕ ﻟﺎﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﻨﺪ.ﺗﺎ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﺍلاّ ﭼﻪ ﺭﺍﺑطه اﻯ ﺑﻴﻦ ﺫﻫﻦ ﺁﺯﺍﺩ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ،ﻭ ﺫﻫﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﺭ ﻃﺮﺡ ﺗﺠﺮﺑﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ؟  ﺗﺨﺼﺺ ﻭﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺺ، ﺑﺎﻓﮑﺎﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﻭﺑﺎﻝ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﺍﺳﺖ ﻭﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﺟﻴﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ،ﻳﺎ ﮐﺮﺳﻰ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ . ﻣﺨﺘﺮﻉ ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻠﺎﻑ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻳﻚ ﺭﻓﺎﻩ ﮐﺎﺫﺏ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻣﺎﻟﻰ ﺩﺍﺭﺩ . ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ،ﮐﻪ ﻃﺮﺍﺣﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻘﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ،ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺎلا ﺑﺮﺩﻩ، ﺳﭙس ﺟﻴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺎﻟﻰ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﺩﺭ ﮐﻞّ ﻓﻘﻴﺮ،ﻭ ﺩﺭ ﺟزء ﻟﮕﺪ ﻣﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﮔﺮ ﺍلاﻥ ﺑﻨﺠﺎﺕ ﺭﻭﺡ ﺧﻮﺩ ﻧﮑﻮﺷﻴﻢ،ﻓﺮﻕ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﻇﺎﻟﻢ، ﻳﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭﻣﻈﻠﻮﻡ . ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺭﻭﺯﻯ ﺑﺮﺳﺪ،ﮐﻪ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﺎﻟﺎ ﺑﺮﻭﺩ،ﮐﻪ ﻣﻬﻨﺪس ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﭼﻨﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﻮﻧﺪ،ﻳﺎ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻋﺮﺿﻪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻓﺮﻕ ﻧﮑﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺎﻩ ﮐﺎﺫﺏ ﻫﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺩ.

    ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣثلا ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ ﺧﻴﻠﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺗﮑﻨﻴﺴﻴﻦ ﻫﺎ ﺍﺳﺖ.ﺗﮑﻨﻴﺴﻴﻦ ﻫﺎﻯ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻭ ﮐﺎﺭﺩﺍﻥ،ﺳﺘﻮﻥ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﺻﻨﻌت،ﻭﻟﻰ ﺍﺯ ﺭﻓﺎﻩ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ.  ﺑﻘﻮﻟﻰ ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻤﻰ ﭼﻨﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻀﺮﺭ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﻯ ﺗﻤﺪﻥ ﺩﺭﺁﻤﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺣﺘﻰ ﺩﺷﻤﻦ ﻣﺪﻧﻴّﺖ ﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﻭﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺗﻞ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻢ ﻣﺰﺩﻭﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﻭﺗﮑﻨﻮﮐﺮﺍﺗﻬﺎﻯ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺳﺮ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻦ ، ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺰﺩﻭﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪﻣﺎﻧﺪ. ﻣﮕﺮ ﻭﺍﺻﻞ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻌﻠﻢ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ.ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮﺍﻥ ﻫﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﭼﻪ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﺩﺍﺭﺩ.ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﮑﺪﺍﻡ ﮐﺎﺭﻓﺮﻣﺎ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻫﺎ،ﺣﺘﻤﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﭼﻮﻥ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺑﺘﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺡ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﺳﺖ . ﺍﮔﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﻔﻬﻤﺪ،ﻓﺮﺩﺍ ﺧﻴﻠﻰ ﺩﻳﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .

     ﺍﮔﺮ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﮑﻤّﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻥ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﻨﻴﻢ،ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻢﮐﻪ ﻋﻤﻠﻰ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ . ﺯﻳﺮﺍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﻣﺮﮒ ﻭﻣﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ،ﺣﺘﻰ ﻋﺼﺮﭘﺎﻳﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻩ. ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﺭ ﺻﺤﻨﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺳﺖ.ﻭﻳﺎﺩﺭ ﮔﻮشه اﻯ ﮔﻢ ﻧﺎﻡ ﻋﺎﺭﻑ . ﻋﻠﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻔﻠﺴﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺎﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﺩﺍﺭﺩ.ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎ،ﺑﺎ ﻣﺮﮒ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﺩﻯ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﻓﻠﺴفه ﻮﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ، ﻣُﺪﺍﻧم اﺯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺩﻡ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ.ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّت می ﺒﺎﺷﺪ . ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ،ﺑﻨﺎﻡ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ، ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻧﻰ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﮐﻪ خود ﻫﻢ ﺣﺎﻣﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺳﺘﻀﻌﺎﻑ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ . ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﺸﻮﺩ،ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺑﻘﺪﺭﺕ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺪ.ﻭﺍﺑﺘﺪﺍ ﺯﻧﺪﮔﻴﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮔﺮﺩﺩ،ﺑﻌﺪ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﺠﺎﺕ ﺗﮑﺎﻣﻠﻰ ﺑﻴﺎﺑﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺘﻀﻌﺎﻑ ﺳﻠﻮﮐﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺄﻣّﻞ ﺩﺭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺭﻓﺘن ﺒﺮﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺍلاّ  ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻓﻊ ﺍﺳﺘﻀﻌﺎﻑ،ﺑﺎﺯ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﻣﺎﺟﺮﺍﺟﻮﺋﻴﻬﺎﻯ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺭﻓﺖ . ﻫﻨﺘﺮﻣﻴﺪ ﻣﺤﻘّﻖ، ﻧﮕﺮﺍﻧﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺨﺼﺺ ﻭ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﺑﺮﺧﻮﺩ ﺗﻤﺪﻥ،ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ.ﮐﻪ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺩﺍﺭﺩ :

１- ﺗﺨﺼﺺ،ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮐثرﻋﻤﺮﺵ ﺭﺍ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻓﻠﺎﻥ ﺟزء ﺃﺗﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ، ﺑﻰ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﺗﺨﺼﺺ ﻭﺳﻌﺖ ﺍﻓﻖ ﻓﮑﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﺗﺨﺼﺺ ﻭ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺑﺘﺤﺖ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﺩه ﻮﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ ﮐﻤﺎﻝ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ.ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ،ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﮐﻠّﻰ ﺳﺎﺯﻯ،ﻳﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ. ﺗﺨﺼﺺ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﺍﺳﺖ.ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ ﻭﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ،ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺍﮔﺮ ﻣﻄﻴﻊ ﺗﺮ ﻭﮔﺮﺳﻨﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻋﻤﻠﻰ ﻭﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻋﻤﻠﺎ ﺗﺨﺼﺺ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮﻋﻰ ﻭ ﺳﻤﺖ ﻓﮑﺮﻯ ﻫﻢ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ.ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺑﻌﻠﻮﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺗﮑﻨﻴﮑﻰ،ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﺒﺎﺯﻭ ﻭ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ،ﻭ ﺳﺎﻳﺒﺮﻧﻰ ﺗﻴﮑﻬﺎﻯ ﺟﺴم  ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟّﻪ ﺧﺎﺹ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﻣﻴﮑﻨﺪ .  ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪﻩ، ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﺤﻨﻪ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﻭﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻠﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪﻩ.ﻭ ﻧﻘﺶ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺧﻮﺩ،ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ.ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﮔﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﺭﻓﻊ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻭﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭﻭﺍﺻﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﭙﻮﻝ ﻭﺷﻬﺮﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺮﻓﺎ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ.ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ،ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺦ ﺑﺪﻳﻮﺍﺭ ﺳﺨت ﺬﻫﻦ ﻏﻴﺮ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﻓﺮﻭ ﺭﻭﺩ .

２- ﻫﻨﺘﺮﻣﻴﺪ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ،ﺧﻄﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺨﻄﺎ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩﺭﺍ ﺣﻞّ ﻣﻴﮑﻨﺪ،با ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺒﻚ ﻧﻴﺰ،ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.ﻭ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﻭﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ، ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﮑﻰ ﻭ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﻘﺺ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺼﻰ، ﻓﮑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻤﺸﮑﻠﺎت ﺠﺎمعه ﺒﻰ ﺻﻠﺎﺣﻴّت ﻤﻴﮑﻨﺪ.چه ﺪﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ،ﻭﭼﻪ ﺩﺭ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﻭﺳﻴﺎﺳﻰ . ﻗﻄﻌﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻠﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ،ﺍﮔﺮ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺻﻠﺎﺣﻴّﺖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ،ﭼﻮﻥ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﻧﺴﺒﻰ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ، ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻴﺰ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ،ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺺ،ﺑﺎﺯ ﺻﻠﺎﺣﻴّﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﻭ ﺳﻴﺎﺳت ﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻯ ﺧﻮﺩ . ﭘس ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻓﻊ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﻮ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺭﻫﻨﻤﻮﺩ ﺑﻤﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﻭ ﺍلاّ ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺟﻬﺎﻥ ﺃﮐثرﺍ ﻋﻤﺪﻯ ﻭ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺣﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺭﻫﺎ ﻣﻴﺸﻮﺩﻭﻣﺴﺄﻟﻪ ﻭﻧﺰﺍﻉ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺧﻠﻖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ. ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﻭ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﻘﻮل ﺨﻮﺩﺷﺎن ﺪﻭﺭ ﺍﺯﺻﺤنه ﻮﺍﻗﻌﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.ﮐﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭﺑﻰ ﺧﻄﺮﻧﺪ.ﺗﺎﺯه ﻨﺰﺍﻋﻬﺎﻯ ﻣﺤﻠّﻰ ﺣﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﻧﺰﺍﻉ ﻫﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺣﻞّ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ.ﺑﺨﺼﻮﺹ ﮐﻪ ﻧﺰﺍﻉ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﻨﺸﺄ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻬﺎ،ﻭ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻬﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﻭﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﺣﺘﻰ ﻣﻌﻤﻮﻟﺎ ﻧﺰﺍﻋﻬﺎﻯ ﻧﻈﺎﻣﻰ،ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺍﺯ ﺧﺴﺘﮕﻰ ﻭ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤّﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺣﻞ ﻧﺸﺪﻧﻰ ﺍﺳﺖ. ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﺳﻠﻮﻙ ﺍﻟﻬﻰ.

3 - ﺧﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﺗﺨﺼص علمی ،ﺩﺭﺑﻰ ﺗﻔﺎﻭﺗﻰ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺴﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ.با ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻮﻥ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﻓﻴﺰﻳﮑﻰ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻰ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﮔﺮﻡ ﻓﻠﺎﻥ ﻣﺎﺩﻩ،ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﻴﻠﻮ ﺁﺏ ﻭ ﭼﺮﺑﻰ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮﺩﺳﺘﻤﺎﻟﻰ ﻗﻴﺼﺮیّه اﻯ ﺭﺍ ﺑﺂﺗﺶ ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ.ﻭﺑﺨﺎﻃﺮﺭﻓﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺣﻘﻮﻗﻰ،ﻭﻳﺎ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺁﺭﺍﻣﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻥ ﻭﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ، ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ ﻭﻣﺼﻨﻮﻋﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﻮﺯﺍﻧﻨﺪ. ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ،ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﻓﺘﻨﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰﻭﻣﺬﻫﺒﻰ ﺳﻮﺧته اﻧﺪ.ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻫﺮ ﺩﻭی ﺁﻧﻬﺎ،ﻭ ﻫﻤﻪ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﺻﻒ ﺁﺭﺍﺋﻰ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ،ﻧﻴﺰ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﻮﺯﺍﻧﻨﺪ،ﭼﻮﻥ ﺑﻰ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺭﺍ ﭘﻴﺸﻪ ﮐﺮﺩه اﻧﺪ . ﺣﺪّ ﺍﮐثر ﮐﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺸﺮ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﭼﺮﺑﻰ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﻫﻮﺍﺭﺩ، ﻫﻔﺖ ﻗﺎﻟﺐ ﺻﺎﺑﻮﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﮐﺸﺘﻦ ﺯﻧﺪﻩ،ﺯﻳﺮ ﭼﺎﻗﻮﻯ ﻣﺤﻘّﻖ ﺍﺳﺖ.ﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺸﺮ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ . ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪ،ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻏﺬﺍ ﻭ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻤّﺘﻰ ﮐﻨﻨﺪ،ﻧﻪ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ موشک  ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ.  ﻫﻨﺘﺮﻣﻴﺪ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﻮﺩ، ﻳﻚ ﺑﻴﻨﺶ ﮐﻠّﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺭاءه ﻤﻴﺪﻫﺪ. ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻮﭼﻚ ﻳﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ . ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻓﻠﺎﺳﻔﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍﻩ ﺑﻴﻔﺘﻨﺪ، ﮐﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﮐﻨﻨﺪ.ﻭ ﺯﺧﻢ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻧﻮﺵ ﺩﺍﺭﻭﺋﻰ ﺍﺳﺖ،ﮐﻪ ﭘسﺍﺯﻣﺮﮒ ﺳﻬﺮﺍﺏ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﻤﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻭﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ،ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻠﻤﺎ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﮐﻨﻨﺪ. ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺟﻬﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ . ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺑﺎﺯ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻣﻴﮑﻨﺪ،ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻓﻘﻂ ﺗﺮﮐﻴب اﻃﻠﺎﻋﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻠﻞ،ﻭ ﺫﻭﻗﻬﺎﻯ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺗﻴﻚ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺻﻮﻟﻰ ﺍﺧﻠﺎﻗﻰ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ. ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﮕﺎﻥ ﺑﺨﻠﻖ ﺍﺳﺖ.ﻧﻪ ﺣﺘﻰ ﻣﺬﻫﺒﻴّﻮﻥ ﻗﺸﺮﻯ،ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻔﻠﺎﺳﻔﻪ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﺸﺪﻩ،ﻳﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﭼﭙﻰ ﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭﺣﺰﺑﻰ. ﻭ ﺍلاّ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﻃﻮﺭﻯ ﺷﺪﻩ، ﮐﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺗﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﺯﻧﮕﻴﺎﻥ ﻣﺴﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﭘس گرﻓﺘﻦ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﮐﺎﺭ ﻳﻚ ﺻﺎﺣب اﻟﺰﻣﺎﻥﺟﻠّﺎﺩافسانهﺍﺳﺖ.